Begrippenlijst
Hoofdstuk 1
Prehistorie
De prehistorie is de tijd waaruit geen geschreven berichten bewaard zijn.
Ijstijden
Perioden van ijzige kou waarin het land in het noorden van Europa bedekt is met ijs.
Nomadische levenswijze
Mensen hebben geen vaste woonplaats maar trekken rond en leven van wat de natuur te
bieden heeft.
Jagers-verzamelaars
Jagers-verzamelaars leven als nomaden. Zij leven van de jacht (jagers) en van producten uit
de natuur, zoals vruchten en wortels (verzamelaars).
Toendra/Toendraklimaat
Een boomloos gebied in koude streken waar grassen, mossen en dwergstruiken groeien. In
de koudste maanden is de temperatuur op de toendra onder de -3 °C, in de warmste
maanden tussen 0 en 10 °C.
Lage landen
Omschrijving van het huidige Nederland en België, toen deze landen nog niet bestonden.
Mammoeten
Grote dieren met een dikke vacht, die leefden op de toendra’s. Omstreeks 4000 jaar geleden
zijn ze uitgestorven.
Rendieren
Hertachtige dieren, die in kuddes over de toendra’s zwerven. In warmere tijden trekken ze
zich terug in het noorden van Scandinavië.
Rendierjagers
Jagers-verzamelaars die de kuddes van rendieren volgen om in hun levensonderhoud te
voorzien.
Grotschilderingen
In de prehistorie werd kunst gemaakt in de vorm van grotschilderingen.
Agrarische Revolutie
De Agrarische Revolutie is de overgang van het nomadisch bestaan van jagers-verzamelaars
naar het boerenbestaan.
Landbouw/veeteelt
Mensen gaan hun eigen voedsel produceren: het verbouwen van granen (landbouw) en het
temmen van vee (veeteelt).
Aardewerk
Wonen op één plaats in een boerderij roept de behoefte op aan aardewerk: potten, bekers,
schalen en kommen gemaakt van klei of leem.
,Grafgiften/Hiernamaals
De doden krijgen in hun graf giften mee: grafgiften. Dat wijst op een geloof in een leven na de
dood in een soort hemel, het hiernamaals.
Bandkeramiekers
De eerste boeren in de Lage Landen waren de Bandkeramiekers (5300-4900 v.C.) Zij
vestigden zich op de lössgronden in Limburg. Hun aardewerk was versierd met banden.
Trechterbekercultuur
Een kenmerkende, veelvuldig voorkomende pot bij de Hunebedbouwers is de Trechterbeker.
Daarom heet hun cultuur ook wel de Trechterbekercultuur.
Einde Prehistorie
De ontwikkeling van het schrift betekende het einde van de prehistorie.
Begin Historie
De ontwikkeling van het schrift betekende het begin van de historie. Het jaartal voor het begin
van de historie is: 3000 v.C.
Schrift – kleitabletten
In Mesopotamië is het schrift ontwikkeld. In kleitabletten werden tekens gekrast.
Vruchtbare Sikkel: Mesopotamië
Gebied in het Midden-Oosten waar de eerste steden zijn onstaan en het eerste schrift is
ontwikkeld.
Nippur
Een van de eerste steden in Mesopotamië was Nippur. Nippur kun je vergelijken met een
moderne stad. Er waren scholen, bibliotheken, een ziekenhuis, badhuizen, winkelstraten en
een soort cafés.
Hiërarchie
Hiërarchie houdt in dat mensen geordend zijn in bepaalde klassen. De hogere klassen
hebben macht over de lagere klassen.
Specialisatie
Iemand die zich toelegt op iets specifieks, hierdoor krijg je betere producten en mensen met
meer kennis op een bepaald gebied.
Landbouwoverschot
Wat landbouwers meer produceren dan ze zelf nodig hebben om zich te voeden.
Ambachten
Groepering van stedelijke handwerkers uit eenzelfde bedrijfstak. Er waren leerjongens,
gezellen (geschoolde, volwaardige ambachtslieden) en meesters. De meester was in veel
gevallen een kleine zelfstandige, met een eigen winkel, terwijl de leerjongens en gezellen in
loondienst waren.
Priester
Een priester is in vele religies zoals het boeddhisme, hindoeïsme en het christendom, een
,tussenpersoon tussen (de) God(en) en de (gelovige) mensen. Een priester is meestal een
man, maar kan ook een vrouw (priesteres) zijn, afhankelijk van de voorschriften van de
betreffende godsdienst.
Ambtenaar
Een ambtenaar is een persoon die is aangewezen om in openbare dienst werkzaam te zijn in
een door de overheid beheerde dienst. Iemand wordt dan ook vaak benoemd als ambtenaar,
wanneer hij of zij werkt voor een overheidsinstantie
Ziggoerat
Een ziggoeratis een tempeltoren uit het oude Mesopotamië (Irak) en Perzië (Iran) in de vorm
van een terrasvormige piramide van opeenvolgend teruglopende verdiepingen.
Kleitablet
Een kleitablet is een tablet gemaakt uit klei dat als een veelvoorkomend informatiemedium
gebruikt werd bij de beschavingen uit het Nabije Oosten, zoals Sumer, Akkad, Assyrië,
Babylonië en de Hettieten.
Tigris
De Tigris is een rivier in het Midden-Oosten, een van de beide grote rivieren van het oude
tweestromenland Mesopotamië. In de Turkse provincie Diyarbakır is er een district vernoemd
naar de rivier Dicle, de Turkse benaming voor de Tigris. De Tigris vormt samen met de
rivierdalen de Nijl en de Eufraat de Vruchtbare Sikkel.
Eufraat
De Eufraat is de belangrijkste rivier in het Midden-Oosten. Het gebied tussen de Eufraat en
de Tigris, dat bekendstaat als Mesopotamië of Tweestromenland, was de oorsprong van
diverse oude beschavingen, zoals de Sumerische, de Babylonische en de Assyrische.
Einde Prehistorie
De ontwikkeling van het schrift betekende het einde van de prehistorie. Het jaartal voor het
begin van de historie is: 3000 v.C.
Begin Historie
De ontwikkeling van het schrift betekende het begin van de historie. Het jaartal voor het begin
van de historie is: 3000 v.C.
Schrift – kleitabletten
In het Nabije Oosten is het schrift ontwikkeld. Bewaard bleven o.m. teksten op kleitabletten.
Vruchtbare Sikkel: Mesopotamië
Gebied in het Midden-Oosten waar de eerste steden zijn ontstaan en het eerste schrift is
ontwikkeld.
Hiërogliefen
Egyptisch beeldschrift dat woorden of klanken uitdrukt.
Geschreven bron
Een bron die tekst bevat waar informatie uit gehaald kan worden.
, Ongeschreven bron
Bronnen waar geen tekst op staat maar wel informatie geven. Bijvoorbeeld piramides, stenen
en messen.
Primaire bron
Een bron die komt uit de tijd waar de bron informatie over geeft.
Secundaire bron
Een bron die later is geschreven of gemaakt dan de tijd waar het informatie over geeft.
Hoofdstuk 2
Stadstaten/Polis
Stad en omliggend gebied met een eigen bestuur.
Volksvergaderingen
Tijdens de volksvergaderingen mochten de mannen uit de stadstaten meebeslissen in de
politiek.
Athene en Sparta
De twee machtigste stadstaten uit het oude Griekenland.
Democratie
Regeringsvorm waarbij de macht bij het volk of een gedeelte van het volk ligt.
Socrates, Aristoteles en Plato
Drie filosofen uit het oude Griekenland die de basis hebben gelegd voor het westerse
denken en doen.
Aristocratie
Regeringsvorm waarbij de politieke macht in handen is van enkele rijke adellijke families.
Romulus en Remus
Romulus en Remus zijn de stichters van Rome in ongeveer 750 v. Chr. De broers zouden
in een mandje in de rivier de Tiber zijn beland en zijn gevonden door een wolvin. De wolvin
zoogde de jongetjes en hield ze in leven
Amfitheater
Een amfitheater is een ovaal open gebouw dat werd gebruikt voor gladiatorengevechten en
gevechten met wilde dieren. Het bekendste amfitheater is wel het Colosseum in Rome.
Thermen
De thermen waren publieke badhuizen. Romeinen gingen vrijwel iedere dag naar de
thermen voor een bad, maar ook om er te sporten en om mensen te ontmoeten.
Aquaduct
Een aquaduct is een brug voor een waterloop. De Romeinse aquaducten voorzagen de
grote steden van drinkwater.
Triomfboog
Triomfbogen werden opgericht ter herdenking van een triomftocht. Na een strijd kwam het
leger terug naar de stad door de triomfboog.
