Hoorcolleges & Boek Introductie ASW
Inhoudsopgave
DEEL 1: Aantekeningen Hoorcolleges
2 HC 1: de protestantse werkethiek
6 HC 2: de gospel van rijkdom en geluk
9 HC 3: de autoritaire persoonlijkheid
DEEL 2: Samenvatting Boek
13 HS 1
15 HS 2
17 HS 6
19 HS 8
22 HS 9
24 HS 7
26 HS 4
28 HS 3
30 HS 5
1
, DEEL 1: AANTEKENINGEN HOORCOLLEGES
HC 1 – De protestantse werkethiek
De protestantse werkethiek
Klassieke theorievorming over sociale ongelijkheid (Max Weber)
Vragen:
Zijn protestanten rijker dan katholieken, moslims, of niet gelovigen?
o vrij dicht bij elkaar maar moslims verdienen het minst (maar protestanten hebben het meeste
geld op de bank, katholieken ook wel dus mensen die naar de kerk gaan (maar die mensen zijn
ook ouder dus die hebben meer geld dan jongere mensen))
Waarom zijn protestanten en in het bijzonder calvinisten, welvarender en beter sociaal georganiseerd
dan katholieken?
o Omdat ze de PWE hebben. Maar welvaart in Gouden Eeuw is nauwelijks effect van religieuze
opvattingen, protestanten zijn wel vlijtig en spaarzaam
ASW:
Individu: genen, brein, persoonlijkheid
Context: opvoeding, groep (mensen dicht om je heen), maatschappelijke context
Max Weber: rijkdom / armoede -> karakter VS opvoeding & groep & religieuze context
Maatschappelijke context: Duitsland 19e eeuw
eenwording -> Duitsland is een jong land
snelle indrustrialisatie -> ze lagen achter op VS enzo maar trokken snel bij
verstedelijking -> op zoeken naar werk
stad = killing machine -> mensen gaan jong dood, 20% dood bij geboorte van kind
kapitaal vs. arbeid -> arbeiders moesten hard werken
klasse als factor -> in wat voor klasse familie je werd geboren was bepalend
Marx: Das Kapital 1867
kapitalisten (met productiemiddelen) vs arbeiders (die niks hebben behalve arbeid om te verkopen)
kapitalisten zijn verwikkeld in concurrentiestrijd -> dingen steeds goedkoper op markt brengen dus
steeds minder arbeid willen ze
> uitbuiting (verelendung)
> kloof tussen arm en rijk zal steeds verder toenemen
gelukkig gaan arbeiders zich politiek organiseren
als verelendung maar ver genoeg is zullen arbeiders een revolutie starten -> klasseloze maatschappij
> productiemiddelen zijn van iedereen
! Drank werd in de linkse beweging toen gezien als vijand (voor gezinnen vooral) want kapitalisten probeerden
arbeiders daarmee om te kopen zodat ze niet gingen demonstreren.
economisch-politieke dynamiek voert tot explosie van kapitalistisch systeem -> Russische revolutie
(vrouwen begonnen, geen brood meer voor de kinderen)
2
, verschillen in rijkdom, aanzien en macht zijn terug te voeren op klassen-positie van mensen
revolutie uit Rusland leek over te waaien naar Duitsland
maar Weber zoekt ook buiten economisch-politieke structuur naar oorzaken en verschillen
Weber: Die protestantische Ethik und der Geist des Kapitalismus (boek) 1920
Geboren in rijk gezin (wetenschap was hobby van rijke mensen)
Trouwt met rijke vrouw op 29ste
Moeder was protestante vrouw met moralen, vader dronk te veel
Weber nam het veel op voor zijn moeder, vader gaat dood als ze net dikke ruzie hebben -> depressie
! Bureaucratie & rationalisatie & religie (zeer bepalend voor ons aanzien van cultuur en doen van mensen).
Geest van het kapitalisme
Benjamin Franklin -> belangrijk citaat: geld brengt geld voort (elke gelegenheid aangrijpen om geld te
verdienen, advies = hou exact je inkomsten en uitgaven bij)
Webers opvatting: mensen hebben de plicht om te werken, werken is goed, vermeerder kapitaal. Rationeel je
geld aanwenden. Fortuin is ‘goed’ (amerikaans trekje -> college volgende keer). Arbeid is
een plicht.
Weber deed literatuurstudie, gebruikte economische-demografische data. Ook gebruikte hij preken en
geschriften van Calvijn. Daaruit kwam de protestantse werkethiek voort (die anders is dan katholieke).
Protestantse stromingen (264) (protestants is afscheiding van katholicisme (1))
Piëtisme -> wil terug naar het ware protestantisme
Methodisme -> ook
Baptistische secten -> mennonieten & quakers
Calvinisme
Middeleeuwen -> KWE naar PWE
KWE Katholicisme Thomas van Aquino
arbeid is minder belangrijk dan contemplatie (Thomas van Aquino, heilige mooie monnik)
Dus je hoefde niet heel hard te werken, het klooster ingaan om je leven te leiden in dienst van God was
belangrijker. Bedelen mocht bij de kerk. Dat was dan je rang (bij protestantisme zouden ze je wegjagen
en zeggen dat je moest gaan werken -> belangrijk verschil!!).
renteverbod
Geld brengt niet automatisch geld voort want als je geld in de grond stopt groeit er geen boom uit zoals
bij een eikel.
PWE Calvijn
Arbeid als plicht (er waren ook geen protestante hoogte) -> contemplatie even belangrijk
Rente, handel en winst zijn toelaatbaar. Als jij je geld uitleent, kun je dat kwijtraken en mag je daarvoor
beloond worden.
Ieder moet op zijn best mogelijke plek zitten. Bij katholieken deed je wat je ouders deden.
PWE belang: predestinatie
Bepaalde mensen zijn voorbestemd om te branden in de hel, anderen zijn voorbestemd om voor eeuwig te leven.
God wist dit allemaal al van tevoren. Dus hoe hard je ook werkt, de hemel kun je dan niet meer verdienen.
Belangrijk verschil met katholicisme -> door hard werken kun je je plekje verdienen.
Calvijns opvattingen:
Mensen zijn van nature slecht
3
, Predestinatie
Beperkte redding door God -> veel waren al van tevoren verloren
Geen sacramenteel heil (bij katholicisme kon je makkelijk vergeven worden voor je zonden, hier niet)
Weber concludeert:
Innerlijke eenzaamheid -> geen heil verwachten van priesters en onbereikbare God
Pessimistisch individualisme -> hoe goed je ook leeft, je gaat naar de hel
Fatalisme? (dus we doen niks meer omdat het toch geen zin heeft)
Predestinatie: psychologische en gedragsmatige consequenties
Calvijn dacht zelf: ik word wel gered ‘certitudo salutis’
4 protestantse stromingen: als het met mij goed gaat in de wereld, als ik hard werk en daarvan de
vruchten kan plukken, dan zal God wel het beste met mij voor hebben en dan zal ik behoren tot de
geredden. Dus jouw staat van genade (die God met jou heeft) wordt getoetst aan jouw eigen positie in
de wereld (hemel of hel).
Geen fatalisme maar
Angstreductie
Succes / rijkdom als voorteken
Sociale activiteit
Weber: elementen protestantse werk ethiek
1. Werk staat centraal
2. Rationele levenshouding, planning arbeid
3. Vrije tijd en consumptie zijn verdacht, je bent hier om te werken
4. Succes is belangrijk (dan heeft God het beste met je voor)
5. Goed burgerschap is een plicht
PWE sluit naadloos aan op kapitalistische geest !!!
Schema: hoe kapitalisme voortvloeit uit PWE
Maatschappelijke en culturele consequenties van PWE
Kapitalistische / PWE standpunten:
1. Accumulatie (ophoping) bezit -> religie ligt aan de basis van rijkdom
2. Economisch rationele levenshouding
3. Willige beroepsbevolking -> ze willen werken
4. Flexibele beroepsbevolking
5. Sobere uniforme levensstijl -> niet te veel consumeren en bling bling
PWE stimuleert kapitalisme !!!
4
