Hoorcollege 1 Personen- en familierecht
05-09-2019
Indeling hoorcolleges
We gaan door tot donderdag 27 november 2019.
Alle onderwerpen die te maken hebben met de status van een natuurlijk persoon
komen aan de orde. Het gaat om mensen van vlees en bloed. Dat is meteen de
afbakening met boek 2 BW. Boek 2 BW ziet namelijk op de rechtspersonen.
Dit vak begeleid je van het wieg tot aan het graf.
o Eigenlijk is het nog uitgebreider, want de periode voor de geboorte is
relevant (art. 1:2 BW).
Het kind waarvan een vrouw zwanger is wordt als reeds geboren
aangemerkt, zo dikwijls zijn belang dit vordert. Komt het dood ter
wereld, dan wordt het geacht nooit te hebben bestaan.
Dit is voornamelijk relevant voor het erfrecht. Denk aan de situatie dat
een man en een vrouw getrouwd zijn en de vrouw wordt zwanger.
Tijdens de zwangerschap overlijdt de man, maar het kind kan alsnog
van de man erven voor zover zijn belang dit vordert.
Het kind wordt al geacht te bestaan vanaf de conceptie. Het is dus niet
van het wieg tot aan het graf, maar al een beetje daarvoor.
o Periode na overlijden is ook van belang:
Het gaat dan om de afwikkeling van de nalatenschap van de erflater.
Belangrijke onderwerpen zijn: minderjarigheid, afstamming, gezagsrecht, onder
curatelenstelling, meerderjarigenbewind, huwelijk, geregistreerd partnerschap,
samenlevingscontract, echtscheidingsrecht (actueel vanwege nieuwe alimentatiewet)
etc. Je vindt de onderwerpen vermeld op pagina 1 en 2 van het document.
We hebben naast het huwelijk, sinds 1 januari 1998, het geregistreerd partnerschap
gekregen. Lijkt heel veel op het huwelijk. Er zijn nauwelijks nog verschillen te noemen
tussen het huwelijk enerzijds en het geregistreerd partnerschap anderzijds.
Bovendien hebben we in 2001 het homohuwelijk gekregen.
Sommige annotaties die zijn voorgeschreven gaan over het oude recht. Het is
voorgeschreven zodat je de ontwikkeling van het leerstuk ziet. Zie in dit kader het
arrest waarin twee vrouwen een kind wilden adopteren en dit niet mogelijk was. Ze
konden enkel gezamenlijk het gezag over het kind uitoefenen.
De wet herziening partneralimentatie staat er nog niet in, want die wordt pas op 1
januari 2020 ingevoerd. Op bladzijde 3 van het document staat de vindplaats, maar
het staat ook op BrightSpace. De wet is onlangs in het staatsblad gepubliceerd en we
zullen het uitvoerig behandelen.
Belangrijk wetsvoorstel: Koppeling erkenning van het kind met gezamenlijk gezag.
Hier gaan we later uitgebreid op in.
Tentamen: vindt plaats op 15 januari 2020. De herkansing is op 28 februari 2020.
Sinds 13 juni 1979 is het familierecht drastisch veranderd. Je kreeg toen een
belangrijk arrest van het Europese Hof. Het belang van het mensenrechtenverdrag
begon toen langzaam door te dringen. Het arrest Marckx v. België werd toen
gewezen. Na het arrest kregen we een hele grote hoeveelheid aan wetgeving. De
maatschappij veranderde destijds ook. Ongehuwd en ongeregistreerd samenwonen
is nu normaal geworden. Tevens kwamen en ontwikkelingen op het gebied van
moderne voortplantingstechnieken. Ook kreeg je veel ontwikkeling op het gebied van
gezag en bescherming van minderjarigen.
Het is de taak van de wetgever om ontwikkelingen in de maatschappij nauwgezet te
volgen en om te zetten in wetgeving. Soms is dit nodig, voornamelijk in het belang
van het kind.
Het belang van het kind is de rode draad binnen het personen- en familierecht. Je
ziet dit belang voornamelijk terug in afstamming en gezag.
1
, Familierecht tegen de achtergrond van het algemene vermogensrecht (boeken 3,5 & 6)
In dit kader zijn voornamelijk de schakelbepalingen van belang en daarnaast;
De betekenis van het verdragenrecht. Verschillende internationale verdragen
beïnvloeden het familierecht naast de nationale wetgeving.
Schakelbepalingen:
De belangrijkste schakelbepalingen zijn artt. 3:326 en 6:216 BW. Dit zijn de
belangrijkste schakelbepalingen voor het personen- en familierecht, maar ook voor
het huwelijksvermogensrecht.
Artikel 3:326 staat in titel 11 van boek 3 dat gaat over rechtsvorderingen. De
bepaling luidt als volgt: Buiten het vermogensrecht (lees personen- en familierecht)
vinden de bepalingen van deze titel (dus de titel 3.11 over rechtsvorderingen)
overeenkomstige toepassing, voor zover de aard van de betrokken rechtsverhouding
zich daartegen niet verzet. Slot betekent dat je nooit klakkeloos bepalingen uit het
algemene vermogens mag toepassen op gebieden buiten het vermogensrecht, maar
dat je het met beleid moet doen. Soms brengt de aard van de verhouding dat je een
bepaling uit boek 3 of boek 6 niet kunt toepassen. Als het enigszins kan, moet je
schakelen. Dan moet je bepalingen van artikel 3.11 van overeenkomstige toepassing
laten zijn op het personen- en familierecht. Dus zover de aard van de
rechtsverhouding zich daartegen niet verzet. Nuytinck noemt het slot altijd de
algemene ontsnappingsclausule. Dus je moet het niet klakkeloos toepassen, maar
met beleid.
o Voorbeeld I: Een man en een vrouw wonen zonder huwelijk of geregistreerd
partnerschap samen en er wordt een kind geboren. Meneer had toegezegd
om het kind dat uit de relatie geboren werd te erkennen. Als je getrouwd bent
of een geregistreerd partnerschap bent aangegaan, dan is er automatisch een
familierechtelijke betrekking tussen de ouder en het kind ex. art. 1:197 BW
e.v, Als je niet getrouwd bent of een geregistreerd partnerschap bent
aangegaan, dan ontstaat er niet automatisch een familierechtelijke betrekking,
maar moet je het kind erkennen.
o N.B.: De term erkenning zal worden vervangen door ‘aanvaarding
ouderschap.’ Aanvaarden is een betere, want het laat de intentie tot de
uitoefening van het ouderschap zien. Bij erkenning denken mensen dat ze het
kind erkennen als zijnde van hun bloed, maar dat hoeft niet. De man die het
kind erkend hoeft niet de verwekker te zijn. Ook de man die niet de verwekker
is kan het kind erkennen, maar hij heeft wel toestemming van de moeder
nodig. Door erkenning ontstaat er een familierechtelijke betrekking, maar
erkenning betekent niet dat je per se de biologische vader of verwekker moet
zijn. Erkenning is een rechtshandeling en geen waarheidshandeling, dus
het hoeft niet op de biologische waarheid te berusten.
o Verder met de casus: meneer had toegezegd om het kind te erkennen, maar
vervolgens komt puntje bij paaltje en gaat hij toch niet erkennen. De moeder
vond het wel van belang dat de man de juridische vader van het kind zou
worden. Erkenning heeft erfrechtelijke gevolgen. Als het kind niet is erkend,
dan erft het ook niet. Kan de moeder de man dwingen om te erkennen?
Tegenwoordig zou dit geen probleem zijn (sinds 1 april 1998), want we
kennen de gerechtelijke erkenning van het vaderschap ex. art. 1:207 BW. De
moeder kan dan gerechtelijke vaststelling van de vaderschap verzoeken. Er
komt dan een familierechtelijke betrekking tot stand tussen man en kind, ook
al heeft de man het kind niet erkend. Dit arrest is echter van 3 april 1992, en
toen hadden we artikel 1:207 BW nog niet. Toen was het de vraag of de
erkenning zou kunnen worden afgedwongen. Dus een soort reële executie
van de verplichting tot erkenning. Je kunt je afvragen of er überhaupt een
2
