Hoorcollege 12 Personen- en Familierecht
28-11-2019
Beschermingsmaatregelen: curatele, meerderjarigenbewind en mentorschap
Voordat je gaat kijken naar de beschermingsmaatregelen van boek 1, moet je kijken
of het algemene vermogensrecht geen soelaas biedt om de belangen van de ander
te kunnen behartigen.
De beschermingsmaatregelen van boek 1 hebben een subsidiaire werking. Je moet
er niet meteen naar toegaan, maar eerst kijken of de boeken 3 en 6 BW soelaas
bieden. Dan bedoelen we de volgende rechtsfiguren:
o Volmacht ex. art. 3:60 BW: je kunt immers volmacht verlenen aan een ander
om namens jou rechtshandelingen te verrichten. Je verstrekt dan een
bevoegdheid.
o Overeenkomst van opdracht (in het bijzonder lastgeving) ex. art. 7:400 e.v.
Voor lastgeving geldt artikel 7:414 e.v.
o Zaakwaarneming uit boek 6 BW, art. 198 e.v.
We kijken dus eerst naar de bovengenoemde bepalingen voordat we aan de slag
gaan met boek 1. Boek 1 heeft op dit punt een subsidiaire werking.
Wat is het verschil tussen volmacht enerzijds en opdracht/lastgeving
anderzijds?
Dat zie je meteen. Volmacht staat in boek 3 en is geen overeenkomst, maar een
rechtshandeling. Zij het een eenzijdige gerichte rechtshandeling. Daarbij verstrek je
enkel een bevoegdheid om namens een ander te handelen. Het is geen verplichting.
Als de volmachtigde niet handelt/de volmacht niet gebruikt, dan kun je de
gevolmachtigde alleen aanspreken in geval van een onrechtmatige daad. Onder
omstandigheden kan het onrechtmatig zijn dat de gevolmachtigde niet heeft
gehandeld, maar hiervoor geldt een zware bewijslast. In beginsel zal het niet
makkelijk zijn om dit te bewijzen. Als je wel een verplichting wilt opleggen, dan moet
je nadenken: zou ik dan niet beter een overeenkomst van opdracht kunnen aangaan?
Dan schep je ook verplichtingen. Bij volmacht creëer je enkel de bevoegdheid. Kijk
naar artikel 3:60. Je ziet daar staan dat er een bevoegdheid wordt verleend:
eenzijdige gerichte rechtshandeling. Dat heeft alleen zin als de volmachtgever bij zijn
volle verstand is, mocht er sprake zijn van een geestelijke stoornis, dan zit je met
artikel 3:34 BW. Dan zou de volmacht verlening vernietigbaar zijn. Volmacht is
immers een eenzijdig gerichte rechtshandeling. Dat er sprake is van
vernietigbaarheid van de rechtshandeling.
Geestelijke stoornis, geregeld in artikel 34 lid 2 zegt dan, dat een overeenkomst of
een eenzijdige gerichte rechtshandeling in geval van overeenkomst vernietigbaar is
en een eenzijdige ongerichte rechtshandeling is nietig.
Als je wilt kijken of boeken 3, 6 of 7 soelaas bieden, moet je je afvragen of de
betrokkene wel bij zijn volle verstand is. Is hij naast handelingsbekwaam ook feitelijk
bekwaam? Ben je in staat om je wil te bepalen?
o Als er iets aan de hand is in het kader van volmacht verlening, dan zitten we
in de sfeer van de geestelijke stoornis en dan moet je letten op 3:34 BW. De
volmacht verlening is dan vernietigbaar op het moment dat het wordt
verleend.
o Dat geldt ook bij de opdracht lastgeving. Dat is een contract. Ook het contract
is vernietigbaar als het is aangegaan onder invloed van een geestelijke
stoornis. Dat geldt evenzeer.
o Artikel 7:414 BW: hier zie je dat de lastgeving een volmacht kan omvatten,
maar niet hoeft te omvatten. De lastgeving is een vorm van opdracht. De
genis is overeenkomst van opdracht. Je hebt een opdrachtnemer en een
opdrachtgever, dat is de algemene omschrijving in artikel 7:400 BW.
1
, o Je ziet in de tweede afdeling van deze titel de lastgeving. Dan gaat het
specifiek om het verrichten van rechtshandelingen. Art. 7:414 lid 1 BW:
Lastgeving is de overeenkomst van opdracht waarbij de ene partij, de
lasthebber, zich jegens de andere partij, de lastgever, verbindt voor rekening
van de lastgever een of meer rechtshandelingen te verrichten.
Je ziet hier dus dat het gaat om rechtshandelingen.
o Lid 2: De overeenkomst kan de lasthebber verplichten te handelen in eigen
naam (dan omvat de lastgeving niet tevens een volmacht); zij kan ook
verplichten te handelen in naam van de lastgever. (In dat geval omvat de
lastgeving tevens een volmacht).
Je moet dus in het kader van artikel 7:414 lid 2 splitsen. Die
overeenkomst van lastgeving kan de lastgever verplichten om te
handelen in eigen naam, om wat voor reden dan ook, en dan is er niet
tevens sprake van volmacht verlening. Gelet op het slot van lid 2 kan
een lastgeving ook verplichten om te handelen in naam van de
lastgever. In dat geval heb je ook een volmacht. Dan omvat de
lastgeving een volmacht. Als er dan niet gehandeld wordt, kan de
lastgever de lasthebber aanspreken omdat hij de last niet heeft
uitgevoerd. Dan moet je niet meteen terugvallen op de onrechtmatige
daad, maar wanprestatie (6:74 BW) Er is een toerekenbare
tekortkoming in de nakoming van een verbintenis uit hoofde van
lastgeving. Volmacht kan dat niet, want er is geen contract. Je zit dan
al snel in de sfeer van de onrechtmatige daad.
Zaakwaarneming 6:198 BW
o Daarbij is geen sprake van een volmacht en ook niet van een lastgeving of
opdracht. Je gaat handelen in eigen naam of in naam van de
belanghebbende. Je gaat je willens en wetens en op redelijke grond
bezighouden met het behartigen van de belangen van iemand anders, zonder
de bevoegdheid daartoe aan een rechtshandeling of een elders in de wet
geregelde rechtsverhouding te ontlenen.
Aan die eisen moet zijn voldaan. Je ontleent de bevoegdheid niet aan
een rechtshandeling, want er is geen volmacht/lastgeving en je
ontleent je bevoegdheid evenmin aan een elders in de wet geregelde
rechtsverhouding.
o Als er sprake is van een behoorlijke zaakwaarneming, dan ben je ook
vertegenwoordigingsbevoegd. Bij een volmacht is dat logisch, de
vertegenwoordigingsbevoegdheid rust op de volmacht. Bij lastgeving is dat
het geval als op grond van artikel 7:414 lid 2 de lastgeving tevens de volmacht
omvat. Bij zaakwaarneming ontleen je je bevoegdheid niet aan een
rechtshandeling, maar aan de wet. Dan moet het wel een behoorlijke
zaakwaarneming zijn en dat zegt de wet in artikel 6:201 BW. Een
zaakwaarnemer is bevoegd rechtshandelingen te verrichten in naam van de
belanghebbende, voor zover diens belang daardoor naar behoren wordt
behartigd.
Je bent dan dus vertegenwoordigingsbevoegd op grond van de wet.
Niet op grond van een rechtshandeling, want er is geen
volmacht/lastgeving, maar op grond van de wet. Je bent dan bevoegd
in naam van de belanghebbende allerlei rechtshandelingen te
verrichten. Maar dan moet het belang van de belanghebbende wel
naar behoren worden behartigd.
Artikel 3:78 BW
o Dat is een artikel uit de volmacht titel, maar sommige artikelen mag je
toepassen op vertegenwoordigingsbevoegdheid uitandere hoofde dan
volmacht. Voorbeeld: Als de zaakwaarnemer handelt in het belang van de
2