Interculturele communicatie
Inhoud
Hoofdstuk 1, Cultuur, communicatie en wereldburgerschap.................................................................2
1.1 Cultuur: zichtbaar en onzichtbaar.................................................................................................2
1.2 Definitie van cultuur.....................................................................................................................3
1.3 Culturele programmering.............................................................................................................3
1.4 Cultuur en subculturen.................................................................................................................3
1.5 Interculturele communicatie........................................................................................................3
1.6 Communicatieruis.........................................................................................................................3
1.7 Het Topoi Model...........................................................................................................................4
1.8 Wereldburgerschap......................................................................................................................4
Hoofdstuk 2, Intercultureel communiceren met zes basiswaarden van Hall..........................................5
2.1 Communicatie in hoog context- en laagcontextculturen..............................................................5
2.2 Monochrone en polychrone tijdsbeleving....................................................................................5
2.3 Persoonlijke ruimte......................................................................................................................6
2.4 Snelle en langzame boodschappen...............................................................................................6
2.5 Snelle en langzame informatiestroom..........................................................................................6
2.6 De keten van handelingen............................................................................................................6
Hoofdstuk 3, Intercultureel werken met de zes basiswaarden van Kluckhohn......................................7
3.1 De natuur overheersen, in harmonie met de natuur of overheerst door de natuur....................7
3.2 Gericht zijn op het verleden, heden of de toekomst....................................................................7
3.3 Doen of zijn: taakgericht of relatiegericht....................................................................................7
3.4 Individualisme of collectivisme: je relatie tot anderen.................................................................8
3.5 Openbare- en privéruimte............................................................................................................8
3.6 De natuur van de mens.................................................................................................................9
3.7 De driestappenmethode van Pinto...............................................................................................9
Hoofdstuk 4, Werken met de culturele dimensie van Hofstede...........................................................10
4.1 Machtsafstand............................................................................................................................10
4.2 Individualisme en collectivisme..................................................................................................10
4.3 Masculiniteit en femininiteit.......................................................................................................11
4.4 Onzekerheidsvermijding.............................................................................................................11
4.5 Langetermijn- en korte termijngerichtheid................................................................................12
4.6 Hedonisme en soberheid............................................................................................................12
4.7 Landenscores voor de culturele dimensies van Hofstede...........................................................12
Hoofdstuk 5, Culturele synergie: Trompenaars 7 dimensies en culturele verzoening..........................14
5.1 Universalisme en particularisme. Regels of relaties?..................................................................14
5.2 Individualisme en communitarisme............................................................................................14
,Interculturele communicatie
5.3 Emoties: Neutraal en affectief....................................................................................................14
5.4 Betrokkenheid: Specifiek en diffuus...........................................................................................14
5.5 Status: verworven en toegeschreven.........................................................................................14
5.6 Beleving van tijd.........................................................................................................................15
5.7 Hoe men zijn omgeving ervaart..................................................................................................15
5.8 Verzoening: Van vicieuze cirkel naar virtueuze cirkel.................................................................15
5.9 In drie stappen naar culturele synergie......................................................................................16
Hoofdstuk 6, Interculturele sensitiviteit als groeiproces......................................................................17
6.1 Ontkenning.................................................................................................................................17
6.2 Weerstand..................................................................................................................................17
6.3 Minimalisering............................................................................................................................17
6.4 Aanvaarding................................................................................................................................18
6.5 Aanpassing..................................................................................................................................18
6.6 Wederzijdse integratie/ interculturele competentie..................................................................18
Hoofdstuk 7, Wonen, studeren en werken in het buitenland: Cultuurschok en thuiskeerschok..........19
7.1 Wat is een cultuurschok?............................................................................................................19
7.2 Wat zijn de fasen in cultuurschok?.............................................................................................19
7.3 De voorvertrekfase: Spanning en onzekerheid...........................................................................19
7.4 De vakantiegevoel fase: De roze bril...........................................................................................19
7.5 De boosheidfase: Het is hun schuld............................................................................................19
7.6 De aanpassingsfase en strategieën.............................................................................................20
7.7 Thuiskeerschok...........................................................................................................................20
7.8 Thuiskeerschok en internationale carrières................................................................................20
Hoofdstuk 8, Multiculturele teams en ‘Global Leaderschip’.................................................................21
8.1 Diversiteit in teams.....................................................................................................................21
8.2 Sterktes, zwaktes en voorwaarden voor excellentie...................................................................22
8.3 Multiculturele teams tijdens de fasen van groepsontwikkeling.................................................22
8.4 ‘Global Leadership’: Het GLOBE project......................................................................................23
8.5 GLOBE-dimensies of culturele competenties..............................................................................23
8.6 GLOBE-leiderschapsclusters.......................................................................................................24
8.7 GLOBE-leiderschap en -waarden................................................................................................24
Hoofdstuk 1, Cultuur, communicatie en
wereldburgerschap
1.1 Cultuur: zichtbaar en onzichtbaar
1. Tastbare zaken
,Interculturele communicatie
De artefacten van een land of bedrijf bijvoorbeeld. De mensen die er zijn, het uiterlijk. Deze
zaken zijn eenvoudig waar te nemen en handig om te weten.
2. Normen en waarden
De geschreven en ongeschreven standaarden voor een correct en gewenst gedrag. Het duurt
langer om deze waar te nemen.
Normen: Gewoontes, Waarden: Wat goed of juist is.
3. Basiswaarden
Deze zijn abstract en onzichtbaar. Ze zijn aangeleerd van kinds af aan. Interculturele
communicatie gaat over de bewustwording en herkenning van deze basiswaarden van eigen
cultuur en andere culturen.
1.2 Definitie van cultuur
“Cultuur is de collectieve mentale programmering die de leden van een groep onderscheidt van
andere groepen.”
De patronen van denken, voelen en handelen die we hebben aangeleerd, waar we mee vertrouwd
zijn en die we delen met anderen uit onze gemeenschap.
1.3 Culturele programmering
“Cultuur is aangeleerd, programmering. Dit gebeurt door opvoeding, socialisatie, normen en
waarden en waarneming.”
Er zijn drie niveaus van programmering: (Bij eten)
1. Individu
Een individu kan kiezen om het te delen of voor zichzelf te houden. Ook kan hij ervoor kiezen
om af te wijken van de culturele gewoontes.
2. Cultuur
Het eten met handen, stokjes of mes en vork.
3. Menselijke natuur
Honger hebben en eten pakken.
1.4 Cultuur en subculturen
Er zijn veel subculturen waartoe wij behoren. Een programmering van een individu zijn al die
subculturen gecombineerd. Mogelijke subculturen zijn:
- Werelddeel - Geloof - Beroep
- Land, Etniciteit - Sociale klasse - Bedrijfscultuur
- Regio, provincie - Geslacht - Hobby
- Stad of platteland - Leeftijd
Er zijn niet alleen verschillen tussen culturen, ze kunnen elkaar ook overlappen. Door de
overeenkomsten te vinden, kunnen teams beter samenwerken.
1.5 Interculturele communicatie
“Communicatie is het uitwisselen van informatie. Interculturele communicatie is de communicatie
tussen mensen uit verschillende culturen.”
Goede interculturele communicatie vindt plaats als er een culturele sensitieve houding is, met kennis
van verschillende culturen en vaardigheden in het veranderen van referentiekader.
- Een goedbedoelde boodschap, kan een onbeleefde betekenis krijgen voor de andere cultuur.
- Als het verkeerde kanaal wordt gekozen voor communicatie, email i.p.v. mondeling, kan dat
verkeerd overkomen in bepaalde culturen.
1.6 Communicatieruis
Er worden misverstanden veroorzaakt door iets wat we ‘ruis’ in de communicatie noemen. Ruis is
alles wat een boodschap verstoord of blokkeert. Dit heeft verschillende oorzaken:
,Interculturele communicatie
- Externe of fysieke ruis: Een verstoring vanuit de omgeving. Zorgt ervoor dat de ontvanger je
moeilijker zal begrijpen.
- Interne of psychologische ruis: Omvat emoties, zorgen of persoonlijke vooroordelen, die je
ervan weerhouden aandacht te hebben voor de zender.
- Culturele ruis: Wanneer verschillen in culturele programmering de boodschap beïnvloeden.
1.7 Het Topoi Model
“Het model onderscheidt vijf gebieden in de communicatie waar eventuele misverstanden kunnen
ontstaan. Het staat voor: Taal, Ordering, Personen, Organisatie en Inzet.”
Stel de drie sleutelvragen voor interventie.
1. Wat is mijn aandeel in het misverstand?
2. Wat is het aandeel van de ander in het misverstand?
3. Wat is de invloed van de sociale omgeving- de normen, waarden en heersende opvattingen?
TAAL
Verbale en non-verbale communicatiefouten.
- Verbale: betekenissen zijn vastgelegd, maar een woord kan meerdere betekenissen hebben.
- Non-verbale: niet formeel vastgelegd in woordenboeken. Kan veel verschillen in betekenis en
interpretatie
ORDENING
De zienswijze van de deelnemers. Ieder zijn normen en waarden die anders geïnterpreteerd kunnen
worden.
PERSONEN
De relatie die mensen met elkaar hebben, kan de betekenis bepalen of veranderen. Zij kunnen
symmetrisch of complementair zijn.
- Complementaire relaties: Relaties tussen mensen waarbij een verschil zit in autoriteit.
- Symmetrische relaties: Relaties tussen gelijken, bijvoorbeeld vrienden, familie, partners,
collega’s en klanten.
ORGANISATIE
Organisatiestructuren waarmee wij niet vertrouwd zijn, kunnen de oorzaak zijn van misverstanden.
Zoals dat de huisarts een tussenpersoon is van het ziekenhuis en de patiënt.
INZET EN INVLOED
Wat is het doel van het gesprek? Wat zijn de bedoelingen, behoeften en motieven van de
deelnemers? Wat zorgt ervoor dat zij hun best doen? Hebben zij daarvoor erkenning gekregen?
1.8 Wereldburgerschap
“Wereldburgerschap stimuleert om op proactieve wijze bij te dragen aan een wereld waarin we meer
vrede, tolerantie, inclusie en veiligheid zullen kennen. Het is een competentie en omvat kennis,
vaardigheden, houding en gedrag. ”
Competenties:
- Een attitude om groepsidentiteit en meerdere identiteiten te begrijpen.
Interculturele sensitiviteit – Empathie, solidariteit en respect voor diversiteit.
- Kennis en cognitieve vaardigheden ten aanzien van mondiale zaken en universele waarden.
Kritisch en creatief kunnen denken over globale, regionale, nationale en lokale zaken
en de verbanden hiertussen zien. Overzicht hebben op meerdere invalshoeken.
- Niet-cognitieve vaardigheden en gedrag
Sociale vaardigheden, communicatieve vaardigheden en talent voor netwerken.
- Het vermogen om in samenwerking met anderen te handelen voor het gezamenlijke belang
op lokaal, nationaal en globaal niveau om een vrediger en duurzame wereld tot stand te
brengen.
, Interculturele communicatie
Hoofdstuk 2, Intercultureel communiceren met
zes basiswaarden van Hall
2.1 Communicatie in hoog context- en
laagcontextculturen
LAAGCONTEXTCULTUUR
- Het grootste deel van de informatie wordt expliciet genoemd.
- Duidelijk gestructureerd in aparte delen.
- Direct.
- Letterlijk.
- Nadruk op het gesproken en geschreven woord.
- Non-verbale communicatie is van ondergeschikt belang.
- Informatie komt niet eenvoudig en soepel over, veel blijft verborgen in aparte delen.
HOOGCONTEXTCULTUUR
- Een deel van de boodschap zit in de persoon zelf, dus er wordt minder expliciet genoemd.
- Informatie is niet verdeeld in aparte delen en komt gemakkelijk en soepel over.
- Indirect, waarbij je ervoor zorgt dat je mensen niet onnodig kwetst.
- Soms figuurlijk.
- De non-verbale communicatie is even belangrijk als het geschreven en gesproken woord.
- Je begint bij context en werkt naar de kern toe.
- Mensen in hoog contextculturen leven in grote gemeenschappen en beschikken over brede
netwerken. Door de netwerken komen zij achter achtergrondinformatie.
EVENTUELE MISVERSTANDEN
Laagcontextculturen raken wanhopig om de beschrijvingen te horen. Er worden details verteld die
volgens hen nog niet van belang zijn.
Hoog contextculturen worden ongeduldig als mensen uit laagcontextculturen met de deur in huis
vallen met expliciete informatie, die zij niet kunnen plaatsen omdat de context ontbreekt.
Om goed te kunnen communiceren moet je over de juiste hoeveelheid context en expliciete inhoud
te kunnen communiceren.
- Het is een vaardigheid om vanuit: “Japan heeft veel aardbevingen” te horen dat het een
stevige fundering en muren heeft, zodat het hiertegen kan.
2.2 Monochrone en polychrone tijdsbeleving
MONOCHROON
- Je doet het liefst één ding tegelijk.
- Je concentreert je op je taak en probeert anderen niet te storen.
- Tijd is lineair, en je neemt deadlines en tijdschema’s serieus.
- Je communiceert vanuit een laagcontextstructuur.
- Je hebt behoefte aan expliciete informatie.
- Je bent vaak taakgericht en werkt snel en stipt.
- Ook relaties worden in compartimenten verdeelt.
POLYCHROON
- Je doet het liefst veel dingen tegelijk, ondervindt geen last van onderbrekingen en werkt
door.
- Tijd is ruimtelijk, en deadlines en tijdschema’s zijn er om ‘indien mogelijk’ te halen.
- Je communiceert vanuit een hoog contextcultuur.
- Meestal heb je niet veel informatie nodig, want je blijft via je netwerk op de hoogte.
- Je bent vaak relatiegericht.
