Samenvatting
Inleiding in de Gezondheidspsychologie
Dit is een samenvatting van het vak
‘Inleiding in de Gezondheidspsychologie’,
van de Bachelor studie Psychologie aan de
Open Universiteit. Het betreft een
beknopte, duidelijke samenvatting van de
getentamineerde hoofdstukken.
,Inhoud
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1............................................................................................................................................2
Hoofdstuk 2...........................................................................................................................................6
Hoofdstuk 3 – Stress.............................................................................................................................21
Hoofdstuk 4 – Stress, bio psychosociale factoren en ziekten...............................................................27
Hoofdstuk 5 – Omgaan en reduceren van stress..................................................................................34
Hoofdstuk 6 – Gedrag en gezondheid..................................................................................................38
Hoofdstuk 7 – Gebruik van middelen...................................................................................................44
..............................................................................................................................................................50
Hoofdstuk 8 – Voeding, beweging en veiligheid...................................................................................50
Hoofdstuk 11 – Symptomen van pijn....................................................................................................57
Hoofdstuk 12 – Omgaan met pijn.........................................................................................................64
Hoofdstuk 9 – Gebruik van health services..........................................................................................69
Hoofdstuk 10 – Het ziekenhuis.............................................................................................................76
Hoofdstuk 13 – Chronische ziekten......................................................................................................82
1
,Hoofdstuk 1
Een continuüm van ziekte en welzijn
Gezondheid wordt door veel mensen gezien als afwezigheid van symptomen van ziekte of schade
aan het lichaam. Gezondheid is echter meer dan dat.
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is gezondheid ‘een toestand van volledig lichamelijk,
geestelijk en sociaal welbevinden en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijk
gebreken’ (WHO, 1948). Deze definitie wordt ook in het tekstboek gehanteerd.
De gegeven definitie is eigenlijk een definitie van optimale gezondheid. Hieruit blijkt al dat
gezondheid een variabele is, een eigenschap dat kan variëren. Iemand kan meer of minder gezond
zijn, mensen zijn in bepaalde mate ziek of gezond. Antonovsky spreekt dan ook over illness-
wellnesscontinuüm (zie figuur).
Volgens Antonovsky (1979, 1987) beschouwen wij ziekte als het einde van een continuüm. Ieder
leven is namelijk eindig. Volgens hem focussen we meer op het verbeteren en verlengen van onze
gezondheid, en focussen we maar weinig op de oorzaak waardoor we ziek worden.
In dit boek verwijst de term gezondheid (health) naar een positieve status van fysiek, mentaal en
sociaal welbevinden. Het verwijst dus niet naar ziekte, gezien dat varieert over tijd binnen een
continuüm.
Gezondheidspsychologie: Uit de verschillende definities kunnen de volgende doelstellingen van de
gezondheidspsychologie worden afgeleid. Op educatief, wetenschappelijk en professioneel gebied
een bijdrage leveren aan:
1. gezondheidsbevordering en handhaving van de gezondheid
2. preventie van ziekte, behandeling van ziekte en ‘goed’ omgaan met ziekte
3. identificatie van oorzaken van ziekte en gezondheid en van diagnostische factoren
4. het analyseren en verbeteren van gezondheidszorg en het gezondheidsbeleid.
2
, Ziekte tegenwoordig versus vroeger
Vroeger stierven mensen voornamelijk door dietary diseases (slechte voeding met te weinig
vitaminen en mineralen) en infecties. Infecties zijn acute ziektes die worden veroorzaakt door
schadelijke micro-organismen.
Over de eeuwen heen stierven er steeds minder mensen aan infecties in Europa en de US.
Voornamelijk wegens de vooruitgang van persoonlijke hygiëne en de verbetering van drinkwater.
Overigens ook door verbeterde medische voorzieningen.
Hedendaags zijn chronische ziekten de grootste oorzaak van ziekten en overlijden. Dit zijn
degeneratieve ziekten die zich over een uitgestrekte periode ontwikkelen, zoals hartkwalen, kanker
en beroerte.
Het feit dat we steeds ouder worden zou een reden kunnen zijn waardoor we steeds meer te maken
krijgen met chronische ziekten. Tegelijkertijd hebben we sinds de industriële revolutie ook meer te
maken met stress en chemische stoffen.
Invalshoeken in de geschiedenis
De mind/body problem refereert naar het vraagstuk in hoeverre lichaam en geest wel of niet
afhankelijk van elkaar is.
De renaissance en later
Vóór de renaissance werd gedacht dat ziekten werd veroorzaakt door demonen die letterlijk uit het
lichaam moesten worden geslagen. De renaissance staat voor ‘wedergeboorte’, ofwel een tijd van
culturele en politieke veranderingen. Religie maakte plaats voor de mens en Franse filosofen
ontdekte het bestaan van micro-organismen en bacteriën.
Deze inzichten leidde tot een nieuwe aanpak in de bestrijding van ziekte, er van uitgaande dat
lichaam en geest losstaan van elkaar. Deze hernieuwde aanpak wordt biomedical model genoemd,
en gaat ervanuit dat alle ziekten kunnen worden verklaard door verstoringen en beperkingen binnen
het lichaam. Volgens deze invalshoek is de status van het lichaam dus volledig te wijten aan de
beperkingen die binnen het lichaam ontstaan en is er geen relatie met iemands psychologische of
sociale status. Een tekortkoming van dit biomedical model is dan ook dat er niet wordt gekeken naar
de persoon als individu, ofwel de mentale status en de situatie van de persoon.
De psychologische status binnen gezondheid
Veranderingen in iemands leefstijl kunnen chronische ziekten reduceren. Risicofactoren zijn
eigenschappen die de kans op ziekten vergroten. Sommige risicofactoren zijn biologisch van aard,
zoals genetische aanleg. Andere risicofactoren zijn gedragingen (leefstijl), zoals roken of junkfood.
Note: risicofactoren worden geassocieerd met ziekten en zijn niet per se de oorzaak.
De vijf voornaamste doodsoorzaken in de US zijn:
1. Hart- en vaatziekten: roken, hoog cholesterol dieet, obesitas, te weinig beweging
3
