Sociale Organisatorische
Psychologie
B&B Chapter 1: The Field of Social Psychology
Sociale psychologie = het wetenschappelijke veld dat de aard en oorzaken van individueel
denken en gedrag in sociale situaties probeert te begrijpen.
Het is wetenschappelijk van aard omdat het de waarden en methoden gebruikt die
worden gebruikt in andere wetenschapsgebieden:
o Accuracy (nauwkeurig)
o Replicability (herhaalbaar)
o Objectivity (objectief)
o Skepticism (kritisch)
o Open mindness (open staan voor nieuwe, andere info)
Sociaal psychologen nemen de wetenschappelijke methode aan omdat 'gezond
verstand'(common sense) een onbetrouwbare gids voor sociaal gedrag is en omdat
ons persoonlijk denken wordt beïnvloed door vele potentiële bronnen van
vooringenomenheid (bias).
Sociale psychologie focust op gedrag van individuen aan hand van:
Sociale context/ervaringen -> zelf identiteiten -> sociaal gedrag
Sociale psychologie richt zich op het gedrag van individuen en probeert de oorzaken van sociaal
gedrag te begrijpen, waaronder:
- het gedrag en het uiterlijk van anderen (je reageert anders op knappe of oude mensen)
- onze inspanningen om de daden van anderen (cognitieve processen)
- omgevingsfactoren (het weer, geuren om je heen etc.)
- culturele waarden
- en zelfs biologische factoren (epigenetische processen, evolutionaire
psychologie)
… te begrijpen en te interpreteren.
Evolutionaire psychologie gaat om variation, inheretance en selectie.
-> genen zijn wel een factor die gedrag beïnvloeden, maar dan vooral
neigingen om bepaald gedrag te uiten en cognitieve en omgevingsfactoren
(bijv. cultuur) spelen grotere rollen in gedrag.
Sociale psychologie probeert basisprincipes van het sociale leven vast te stellen die accuraat zijn
in verschillende culturele groepen, terwijl we erkennen dat 'wie we zijn' - onze identiteit - van
invloed is op ons sociale denken en gedrag.
Een multiculturele benadering stuurt sociaal psychologisch onderzoek, zodat de
blootgelegde principes op mensen kunnen worden toegepast in al hun verschillende
vormen.
o Dit betekent dat er per cultuur verschillende gedragingen zijn (bijv. nadruk op individu of
groep, zelfde of juist anders van de rest) waar je rekening mee moet houden.
, Vroeger werd sociaal denken (= hoe mensen wereld en zichzelf proberen te begrijpen) en
sociaal gedrag (= hoe mensen zich gedragen in sociale situaties) apart van elkaar gezien.
o Nu erkennen sociale psychologen dat beide twee kanten van dezelfde medaille zijn en
dat er een continu, complex samenspel is tussen hen.
o Sociaal denken beïnvloedt sociaal gedrag wat weer sociaal denken en emoties
beïnvloedt.
Er is groeiende belangstelling, onder sociaal psychologen in de rol van emotie in sociaal
denken en sociaal gedrag.
o Als we bijv. in een goede mood zijn, reageren we anders op het ontmoeten van iemand.
De rol van sociale relaties in ons welzijn is een andere belangrijke trend in het veld.
-> relaties als in romantische, maar ook vriendschap
Nog een andere belangrijke trend: groeiende belangstelling voor sociale neurowetenschap
= inspanningen om activiteit in de hersenen te relateren aan belangrijke aspecten
van sociaal denken en gedrag.
-> bijv. spiegelneuronen (spelen rol in mate van empathie)
-> Er zijn echter veel sociale gedragingen die niet verklaard kunnen worden met sociale
neurowetenschap.
Hoe de grote veranderingen in digitale technologie en sociale media van invloed zijn op hoe we
omgaan met anderen, wordt in dit boek behandeld.
Menselijk sociaal gedrag wordt vaak gevormd door factoren waarvan we ons niet bewust
zijn. (bijv. bij eerste indrukken, zie hoofdstuk 3)
Groeiende aandacht voor dergelijke impliciete (onbewuste) processen is een ander
belangrijk thema van de moderne sociale psychologie.
Sociale psychologie neemt momenteel een multicultureel perspectief.
-> Dit perspectief erkent het belang van culturele factoren bij het vormgeven van wie we zijn en
sociaal gedrag.
-> Binnen culturen kunnen ook verschillen zijn in wat mensen mooi vinden of hoe ze behandeld
worden (aan hand van uiterlijk bijv.)
Onderzoek naar sociale psychologie: systematische waarneming is nodig
= nauwkeurig gedrag observeren en meten zodra het voorkomt.
- Vormen van systematische waarneming:
Met naturalistische waarneming = wordt gedrag zorgvuldig waargenomen en vastgelegd in
instellingen waar het gedrag van nature voorkomt.
Bij enquêtemethoden = zijn vaak grote aantallen personen betrokken die gevraagd worden
om te reageren op vragen over hun houding of gedrag.
o Voordeel: veel mensen bereiken zonder veel moeite (m.b.v. internet)
o Maar: Samples moeten wel representatief zijn voor gehele populatie & juiste
verwoording is cruciaal
Wanneer de correlationele methode van onderzoek wordt gebruikt = twee of meer
variabelen worden gemeten om te bepalen hoe ze aan elkaar gerelateerd kunnen zijn.
Het bestaan van zelfs sterke correlaties tussen variabelen geeft niet aan dat ze
noodzakelijkerwijs causaal gerelateerd zijn aan elkaar.
, Wel goed en makkelijk gebruiken in natuurlijke settings en veel info kunnen krijgen in weinig
tijd.
Experimentatie = omvat het systematisch wijzigen van een of meer variabelen
(onafhankelijke variabelen) om te bepalen of wijzigingen in deze variabele een
bepaald aspect van het gedrag beïnvloeden (afhankelijke variabelen).
Succesvol gebruik van de experimentele methode vereist:
o willekeurige toewijzing van deelnemers aan condities
o het constant houden van alle andere factoren die ook afhankelijke variabele kunnen
beïnvloeden, om te voorkomen dat (veroorzakende) variabelen worden verward.
Hoewel het een zeer krachtige onderzoekstool is, is de experimentele methode geen
perfecte kwestie.
o Vragen over de externe validiteit van zo verkregen resultaten komen vaak voor.
= in hoeverre kunnen resultaten gegeneraliseerd worden naar real-life situaties en
andere mensen die anders waren dan sample mensen (zoals oudere mensen).
o Verder kan het in sommige situaties niet worden gebruikt vanwege praktische
of ethische overwegingen.
Onderzoek dat is opgezet om bemiddelende/mediating variabelen te onderzoeken, draagt bij
aan het begrip van hoe specifieke onafhankelijke variabelen bepaalde aspecten van sociaal
gedrag of sociaal denken beïnvloeden.
Meta-analyse = wordt gebruikt om een hoeveelheid kennis samen te vatten en te wijzen op wat
er nog moet gebeuren.
Moderators = kunnen de impact of relatie tussen twee variabelen wijzigen.
Theorieën = zijn kaders voor het verklaren van verschillende gebeurtenissen of processen.
-> Ze spelen een sleutelrol in sociaal psychologisch onderzoek.
-> Ze worden nooit bewezen, maar staan altijd open om getest te worden en worden alleen
maar met meer of minder vertrouwen (niet) geaccepteerd.
-> Theorie wordt niet getest om het te bewijzen, maar om meer informatie te krijgen over
theroie.
-> Zie figuur 1.15 op blz. 48
Misleiding = houdt inspanningen in van sociaal psychologen om informatie over de
doelstellingen van een onderzoek van deelnemers achter te houden of te verbergen.
De meeste sociaal psychologen zijn van mening dat tijdelijke misleiding vaak noodzakelijk is
om geldige onderzoeksresultaten te verkrijgen.
Zij zien misleiding echter alleen als aanvaardbaar als belangrijke veiligheden worden
toegepast: geïnformeerde toestemming en grondige debriefing.
, B&B Chapter 2: Thinking about the Social World
Omdat we een beperkte cognitieve capaciteit (= hoe we denken over andere personen en de
sociale wereld) hebben, kunnen we proberen de inspanning die we besteden aan sociale cognitie
te verminderen.
Gezien onze beperkte capaciteit om informatie te verwerken, ervaren we vaak informatie-
overload. (meer dan we kunnen handelen)
Om aan deze overload het hoofd te bieden, gebruiken we heuristiek
= eenvoudige vuistregels voor het nemen van beslissingen op een snelle en relatief
moeiteloze manier:
o Representativiteitsheuristiek = suggereert dat hoe meer een persoon lijkt op typerende
leden van een bepaalde groep (het prototype), des te waarschijnlijker het is dat hij of zij
tot die groep behoort.
-> Bij het gebruik van de representativiteitsheuristiek negeren mensen de base-rates
= frequentie van gebeurtenissen of categorieën (baan bijv.) in de totale populatie.
-> Er zijn bijv. veel meer business mensen dan bibliothecarissen -> kans om business
te zijn is dan groter
-> Wordt hierbij ook gevonden dat: grote effecten hebben grote gevolgen.
o Beschikbaarheidsheuristiek = suggereert dat hoe gemakkelijker (en soms hoe meer) het
is om informatie voor de geest te brengen, des te vaker het gebeurt en des te groter de
impact op latere beslissingen of oordelen.
-> Gebruik van de beschikbaarheidsheuristiek kan ons op een dwaalspoor brengen in de
mate dat levendige gebeurtenissen gemakkelijker te brengen zijn in geest, maar ze
komen niet noodzakelijk frequenter voor.
-> Wanneer iets moeilijker is, leggen we minder gewicht op deze heuristiek.
o Verankering en aanpassing = wat ons ertoe brengt om een getal of waarde als startpunt
te gebruiken van waaruit we vervolgens aanpassingen maken.
-> Deze aanpassingen zijn vaak niet voldoende.
-> Het effect van de portiegrootte is een goed voorbeeld van verankering en
ontoereikende aanpassing. (= hoe groter portie, hoe meer je eet)
o Een vierde heuristiek met betrekking tot de status-quo leidt ons ertoe 'oud' te
bevoordelen boven 'nieuw'.
Schema's = vormen een basiscomponent van sociale cognitie.
Deze mentale kaders, gevormd door ervaring, helpen ons sociale informatie te organiseren
en efficiënt te processen.
Zodra ze zijn gevormd, oefenen ze krachtige effecten uit op wat we waarnemen (aandacht),
in het geheugen ingaan (coderen) en later onthouden (terughalen).
Meer informatie die consistent is met schema’s wordt beter onthouden dan informatie die
niet consistent is met hen.
-> Maar inconsistente informatie wordt ook sterk in het geheugen gerepresenteerd.
Schema's worden vaak geprimed = geactiveerd door ervaringen, gebeurtenissen of stimuli.
o Zodra ze zijn geprimed, hebben schema's de neiging een sterk
doorzettingsvermogenseffect te vertonen - ondanks de onbevestigende informatie -
totdat ze enigszins worden uitgedrukt in gedachten of gedrag.
-> Een dergelijke expressie (bekend als unpriming) vermindert vervolgens hun
effecten. (figuur 2.8 blz. 68)
o Schema’s veranderen bijna nooit.
