Samenvatting Sociale Psychologie
Boek Sociale Psychologie, Dijkstra P., 2e druk
Inleiding
Sociale psychologie = het vakgebied dat probeert te begrijpen hoe mensen met elkaar
omgaan en elkaar beïnvloeden en onderzoekt welke gedachten en gevoelens ze daarbij
hebben
o Het uitgangspunt is dat mensen niet worden beïnvloed door en reageren op de
situatie zoals deze daadwerkelijk is, maar op hoe ze deze waarnemen = Sociale
perceptie
Sociaal-psychologen doen 2 dingen
o Ze onderzoeken de manier waarop mensen met elkaar omgaan en elkaar
beïnvloeden, en de gevoelens en gedachten die ze daarbij en over elkaar
hebben
o Ze reiken handvatten aan om gedachten, gevoelens en gedrag van mensen te
beïnvloeden
Sociale invloed = het feit dat mensen elkaar wederzijds voortdurend beïnvloeden.
Vindt veelal plaats zonder dat mensen het door hebben
Hoofdstuk 1. Het belang van menselijke relaties
Mensen hebben van nature een sterke need to belong, oftewel een sterke behoefte om
erbij te horen en om zowel kortdurende als duurzame banden aan te gaan met andere
mensen.
Vanuit de evolutionaire psychologie kan worden gesteld dat sociale contacten en
relaties bijdragen aan het overleven van de menselijke soort:
o Ze zorgen voor sociale steun
o Ze maken samenwerking bij belangrijke taken mogelijk
o Ze maken voortplanting mogelijk
1.1 Leven in een moderne samenleving
Sociale contacten en relaties zijn ook tegenwoordig nog van groot belang voor de
lichamelijke en psychische gezondheid
o 1 van de belangrijkste redenen is dat sociale contacten en relaties een buffer
vormen tegen stress
Relaties en contacten die niet goed lopen kunnen veel stress met zich
meebrengen
Op welke wijze social media het welzijn van gebruikers beïnvloed, hangt sterk af van
de wijze waarop mensen sociale media gebruiken
1.1.1 Sociale steun als overlevingsmechanisme
Sociaal kapitaal = de bronnen waartoe mensen via hun relaties met anderen toegang
hebben
o Sociale steun is 1 van de belangrijkste en kan 4 vormen aannemen
, Emotionele steun; mensen helpen elkaar op emotioneel gebied (zorgt
voor een gezondere bloeddruk bij vrouwen en minder obesitas bij
mannen)
Informationele steun; elkaar adviezen geven of informatie verstrekken
(doet de bloeddruk dalen)
Instrumentele steun; mensen doen heel praktische dingen voor elkaar.
(Voorkomt praktische problemen en stress)
Waarderende steun; mensen halen bevestiging uit het contact met
anderen (Geeft zekerheid en bevestiging)
Openlijke steun = zowel degene die helpt als degene die wordt geholpen, realiseert
zich dat er steun plaatsvindt.
Onzichtbare steun = zonder dat de ontvanger van de steun doorheeft dat hij wordt
geholpen
Bij het ontvangen van steun gaat het niet om de daadwerkelijke hoeveelheid steun die
mensen ontvangen maar om de waargenomen hoeveelheid steun
o Zelfs het idee dat steun beschikbaar is, vermindert stress
Hoe meer levensgebeurtenissen mensen in korte tijd meemaken (frequentie), hoe
groter de kans is dat ze stress ervaren en (ernstig) ziek worden, zeker als deze
gebeurtenissen ingrijpend van aard zijn (ernst).
Hoe meer sociale steun mensen ervaren, hoe minder vatbaar ze zijn voor de negatieve
invloed van ingrijpende gebeurtenissen
Pro-sociaal gedrag/altruïsme = het helpen van mensen
o Redenen waarom mensen pro-sociaal gedrag vertonen
Mensen delen een genetische band
Theorie van inclusive fitness: mensen zijn vooral bereid
personen te helpen met wie ze een genetische band delen
(mensen zijn gericht op de overleving van hun genen)
Het verbetert de eigen reputatie
Theorie van het competitive altruïsm: mensen vertonen pro-
sociaal gedrag omdat ze daarmee hun reputatie kunnen
verbeteren
Mensen voelen empathie voor de ander
Empathie-altruïsme-hypothese: empathie is de belangrijkste
reden dat mensen iemand in nood helpen. Uit empathie willen
ze, zonder eigenbelang, de ander helpen
Mensen zijn gemotiveerd om onlustgevoelens te verminderen
Negative state relief-model: mensen hoeven niet per se
empathie te voelen maar kan ook een ongemakkelijk gevoel
zijn. Mensen helpen een ander om bij zichzelf negatieve
gevoelens weg te halen en vooral als men niet aan de situatie
kan ontsnappen. Indien mogelijk zal men eerder de ander
vermijden zonder te helpen.
Mensen zijn gemotiveerd om zich goed te voelen
Theorie van de mood enchancement: mensen helpen omdat
ze daarmee, onbewust, in een betere stemming proberen te
komen
Mensen ervaren plichtsbesef
Mensen streven naar wederkerigheid
, Mensen helpen omdat ze hopen daar nu of in de toekomst iets
voor terug te krijgen of omdat de ander hen in het verleden
heeft geholpen
Sociale uitwisselingstheorie: er zit een grens aan helpen en
steunen. Idealiter is er evenwicht tussen geven en nemen.
Relaties waar de balans langere tijd weg is, lijden er onder.
o Ruilverkeer: voor wat, hoort wat
o Welke reden/theorie het best hulpgedrag verklaart, hangt af van de specifieke
omstandigheden en de betrokken personen
o Emotionele besmetting = mensen zijn geneigd om, onbewust, emoties van
elkaar over te nemen en zich daarmee automatisch inleven in de ander
Hulpverlenerssyndroom = als het helpen van anderen een manier is om het zelfbeeld
positief te houden: men moet helpen om zich goed te voelen
1.1.2 Samenwerking als overlevingsmechanisme
Om samen te werken zal er sprake moeten zijn van positieve interdependentie = een
situatie waarin mensen een doel alleen maar kunnen bereiken als anderen met wie ze
te maken hebben, ook hun doelen bereiken
o Negatieve sociale interdependentie = de situatie dat mensen hun doel alleen
kunnen bereiken als de ander dit juist niet lukt (competitie i.p.v.
samenwerking)
o Sterke positieve interdependentie heeft ook groepsdoelen, die motiveren,
eenheid scheppen en cohesie versterken (cohesie = de mate waarin
groepsleden zich tot elkaar aangetrokken en met elkaar verbonden voelen)
Cohesie zorgt voor vertrouwen, wat een voorwaarde is voor
samenwerking
o Voor een optimale samenwerking moet er sprake zijn van positieve sociale
interdependentie, groepsdoelen, cohesie, vertrouwen en een gevoel van
rechtvaardigheid
Sociaal dilemma = eigenbelang en collectieve belang staan tegenover elkaar
o De keuze voor het individuele belang levert op korte termijn het meeste op,
maar als iedereen voor het individuele belang kiest, is dat schadelijk voor het
collectief en lijdt iedereen verlies
o Men is eerder bereid het eigenbelang opzij te zetten als men het vertrouwen
heeft dat de anderen dat ook doen
o Mensen zijn eerder bereid tot samenwerking als er sterke sociale normen
heersen die het betreffende gedrag voorschrijven
Sociale normen = gedragsregels waarvan de meeste groepsleden op de
hoogte zijn en die aangeven wat er van groepsleden wordt verwacht
Descriptieve normen = geven aan wat mensen denken dat
andere mensen in een bepaalde situatie doen of wat ze andere
mensen zien doen
Injunctieve normen = geven aan wat door de groep als
gewenst en ongewenst wordt beschouwd
Descriptieve normen hebben een sterkere invloed op het gedrag
in een groep dan injunctieve normen
1.1.3 Voortplanting als drijfveer
, 1.2 Sociale netwerken
Het sociale netwerk van mensen = het geheel van mensen met wie rechtstreeks min
of meer duurzame banden worden onderhouden voor de vervulling van dagelijkse
behoeften, zoals steun, ontspanning en gevoel ergens bij te horen
o Hoe groter dit netwerk is en hoe meer mensen het gevoel hebben steun vanuit
dit netwerk te ontvangen, hoe beter het met mensen gaat
o De omvang is afhankelijk van persoonlijke behoefte en van de vaardigheden
van mensen (sociaal-emotionele en cognitieve vaardigheden)
o Steungroep = mensen met wie men zich erg close voelt en bij wie men steun
zoekt bij problemen. Gemiddeld 7 personen met wie men regelmatig contact
heeft.
o Sympathiegroep = de groep mensen met wie men goed kan opschieten en
waarbij men, als iemand plots overlijdt, erg overstuur zou raken. Gemiddeld 12
tot 15 personen
o Weak ties = vrijblijvende contacten die vooral plezier opleveren en weinig
verplichtingen met zich meebrengen.
1.2.1 Eenzaamheid
= de discrepantie die mensen ervaren tussen het gewenste aantal sociale contacten en
het daadwerkelijke aantal sociale contacten dat ze hebben
Is een subjectieve ervaring
1 van de eerste gevolgen die mensen ervaren bij een gebrekkig sociaal netwerk
Sociale eenzaamheid komt voort uit een gevoel van sociaal isolement
Emotionele eenzaamheid komt voort uit de afwezigheid van een belangrijke centrale
persoon in het leven
Het leggen van digitale contacten maakt minder eenzaam. Internet is mede een middel
om bestaande relaties te onderhouden en versterken. Contacten die enkel via internet
worden onderhouden, zijn minder steunend dan gewone contacten. Er zit een
beperking in de emotionele en instrumentele steun
1.2.2 Aantasting van de zelfwaardering
Gevoel van uitsluiting kan er ook toe leiden dat mensen zichzelf negatiever gaan
beoordelen en dat hun gevoel van zelfwaardering daalt. Doordat dit een sterk sociaal
karakter heeft: mensen zien zichzelf niet alleen als los individu maar ook als onderdeel
van een bepaalde groep = Sociale identiteit
Buitengesloten worden geeft gevoel van zinloosheid
Sociometerhypothese = het fenomeen dat het gevoel van zelfwaardering fluctueert
met de mate van sociale acceptatie en afwijzing die mensen ervaren
De levenstevredenheid van nieuwsgierige mensen lijdt minder onder afwijzing dan die
van andere mensen
Hoofdstuk 2. Sociale invloed
Sociale invloed: mensen zijn gevoelig voor wat anderen denken, voelen, vinden en
doen omdat ze geaccepteerd en gewaardeerd willen worden. Hierdoor passen mensen
zich, vaak onbewust, aan aan anderen en worden beïnvloed door anderen of de situatie
waarin ze zich bevinden
