College 1: Basisprincipes van het recht & grondrechten
Trias Politica
Scheiding van de machten
– Wetgevende macht: macht die de wetten maakt. De eerste en de tweede kamer. Staten
generaal.
– Uitvoerende macht: regering de bestuurders van het land.
– Rechterlijke macht: de rechters die de wetten toetsen en ons aan bepaalde dingen houden
als burger.
Maar zijn er nog meer machten?
– Media als controlerende macht. De media wordt gezien als de vierde macht.
Onafhankelijke macht in de media. Persvrijheid, ze hoeven niet te te schrijven wat de
regering wil, als ze bepaalde misstappen vinden binnen de machten de media mag daar over
schrijven.
4 functies van het recht
- Normatieve functie: geschreven en ongeschreven regels waarin ethische normen zijn vast
gelegd. Het daadwerkelijk opschrijven van die normen wordt codificatie genoemd. Zo weet
je waar je je aan moet houden, maar ook rechtszekerheid.
- Instrumentele functie: dat je met die regels ook mensen ergens kan afdringen. Bijv 100km
op de autoweg, maar rijd je toch harder? Dan krijg je een boete dat staat vastgelegd.
- Aanvullende functie: Als je dingen niet afspreekt kan je altijd teruggrijpen op het recht.
Bijvoorbeeld je hebt een testament geschreven waarin staat dat je wil dat je partner alles
erft. Iedereen moet dat dan accepteren omdat het een officieel document. Heb je dat niet
gedaan? Dan heb je altijd nog het erfrecht. Dan staat in de wet dat de langstlevende
erfgenaam alles erft.
- Geschil oplossende functie: de rechter neemt een beslissing over een geschil(ruzie).
Onpartijdige rechtspraak.
3 rechtsgebieden
- Straf- en sanctierecht: als je ergens bij betrokken bent kom je bij het staatsrecht. Bijv
betrokken bij een overval, mishandeling, te hard gereden of een liquidatie gepland etc.
- Staats- en bestuursrecht: is de interactie die je hebt met de overheid. Jij hebt een geschil
met de belastingdienst omdat jij niet eens bent met je aanslag dan kan je bezwaar maken
tegen die aanslag dan val je onder staatsrecht.
- Privaatrecht: van burger naar burger of van rechtspersoon tot rechtspersoon. Bijvoorbeeld
trouwen, scheiden, erfen, verbintenissenrecht (koop, verkoop, huur etc) auteursrecht valt
hier ook onder.
,Een stukje geschiedenis
Wetten en regels staan opgeschreven. Overal waar samenlevingen werden gesticht kwam
altijd op een gegeven moment ruzie. Daarom moesten er regels en wetten komen om samen
te leven.
Codificatie
– Voordelen van codificatie:
– De regels zijn voor iedereen duidelijk
– Geeft dus overzicht wat wel en niet mag
– Einde aan rechtsonzekerheid
– Einde aan willekeur
Rechtsbronnen
Vier rechtsbronnen
- De wet
- De jurisprudentie: het recht dat rechters zelfs maken. Dus er is een wet dat wordt
voorgelegd aan de rechter, maar er is niet helemaal duidelijk wat de wet inhoud dan beslist
de rechter hoe de wet word uitgelegd.
- Een verdrag: incorporaties systeem= als een land een handtekening onder het verdrag zet
mogen ze dit meteen beroepen bij de burgers. Er zijn ook landen die dat niet doen en het
eerst zelf in hun regels willen schrijven dat = transformatie systeem.
- Het gewoonterecht (ongeschreven regels): de meeste regels zijn vastgelegd in wetten,
maar ook een aantal regels die ongeschreven zijn. Bijvoorbeeld het vertrouwensrecht van
het kabinet. Is een ongeschreven regel wanneer het kabinet gaat regeren ze het vertrouwen
heeft van de tweede kamer. Hoeft geen document etc getekend worden. Is een
ongeschreven regel.
Formele wet vs materiele wet:
Wetten in formele zin: wet gemaakt door de formele wetgever (De Staten Generaal).
Stafrecht, burgerlijkwetboek etc. Kan ook bijvoorbeeld een gemeentelijke regel zijn (bijv
winkels op zondag dicht)
Materiele wet: regels waar wij ons allemaal aan moeten houden. Bijvoorbeeld: je mag
niemand slaan want dat is mishandeling. Als je een kast koopt moet je betalen etc.
De ‘spelregels’ (formele wet): regels die de politie en de rechters etc moeten volgen.
Bijvoorbeeld hoe moet de politie jou aanhouden?
, Hoe wordt een wet gemaakt?
De formele wetgever is: de Tweede Kamer én de Eerste Kamer
Beide kamers moeten het wetsvoorstel goedkeuren
De koning heeft nog een rol in het wetgevingsproces: hij moet de wet ondertekenen.
De wet gaat pas in werken nadat deze is gepubliceerd in het Staatsblad
Je kan zelf als burger ook meebeslissen via ‘Burgerconsultatie’
Wet boven wet (Grondwet)
Er is nog een wet boven de wet en dat is de grondwet. De grondwet zijn de poten onder
onze stoel. We zijn het nodig om te blijven zitten. Discriminatie verbod, recht op onderwijs,
gelijkheidsbewijs, recht op geloof etc.
Botsing van grondrechten:
– Er is geen ‘rangorde’ en dus kunnen er grondrechten met elkaar botsen. Het is dan aan de
rechter om een beslissing te nemen.
De klassieke grondrechten beschermen de burgers tegen de overheid. Sociale grondrechten
zorgen ervoor dat de overheid wel iets kan doen.
Artikel 7 Grondwet Persvrijheid
1. Niemand hoeft jou vooraf toestemming te geven als je iets wil publiceren. Ook niet op tv
of radio. Al helemaal de overheid hoeft geen toestemming te geven.
In Nederland kan een publicatie alleen bij hoge uitzondering voor de verschijning of
publicatie worden tegengehouden. Dat er mogelijk iets negatiefs over de onderneming zal
worden gezegd is niet genoeg.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Romeewinkel. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.