Dit is een Samenvatting van het vak aardrijkskunde. Boek: BuiteNLand 5 havo (3e editie). Hoofdstuk 2 (endogene & exogene processen), Hoofdstuk 3 (Brazilië) en Hoofdstuk 5 (herhaling)
AK Samenvatting SE 5
Door: Lisa Verhoef
H2 Introductie
Exogene processen → van buitenaf: weer/klimaat (4 havo)
Endogene processen → van binnenuit: geologie. Dus het ontstaan en opbouw
van de aarde en geologische tijdschaal
§2.1 De opbouw van de aarde
Zo´n 4,5 miljard jaar geleden ontstond de aarde en de andere planeten in dit
zonnestelsel.
Je hebt de continentale korst en de oceaanbodem, elk van ander materiaal met
andere eigenschappen:
Continentale korst Oceanische korst
Licht gesteente Zwaar gesteente
Gemiddeld 8km dik Gemiddeld 40km dik
Graniet Basalt
De kern straalt warmte af. In de mantel
ontstaan convectiestromen. Dit zijn
bewegingen veroorzaakt door
temperatuurverschillen in vloeibare
delen.
,§2.2 Platentektoniek en aardbevingen
De aardkorst bestaat uit platen. De meeste aardplaten of schollen bestaan uit
land én zee. Het bewegen van de platen noemen we platentektoniek
Er komen 3 soorten bewegingen bij platen voor:
1. Convergente beweging: Tegen elkaar →←
2. Divergente beweging: uit elkaar ←→
3. Transforme beweging: Langs elkaar ↑↓
Bij convergente beweging komt subductie voor: het wegduiken van een
oceanische plaat onder een continentale korst. Er ontstaat een trog. Ook
ontstaan er plooiingsgebergte. Bij divergente beweging in zee drijven kosten uit
elkaar. Een mid-oceanische rug wordt gevormd.
Aardbevingen
De zwaarste aardbevingen ontstaan wanneer platen tegen of langs elkaar
schuiven. De platen zitten klem totdat ze opeens opschuiven, de druk komt vrij.
De trillingen gaan dwars door de aarde, een aardbeving. De exacte plek is het
hypocentrum. De plek die aan het aardoppervlak erboven ligt heet het
epicentrum. De heftigheid van een aardbeving wordt gemeten met een score
op de schaal van Richter. Hoe hoger, hoe zwaarder de aardbeving. Zware
aardbevingen in de zeebodem kunnen tsunami´s veroorzaken.
§2.3 Vulkanisme
Schildvulkaan Stratovulkaan
Vloeibare lava Taaie lava
Stroomt ver uit Stolt heel snel
Effusief Explosief
Divergente platen Convergente platen
, 2 soorten explosieve erupties:
▪ Gasuitbarsting: pyroklastisch vulkanisme
▪ Mengsel lava + water → modderstroom = lahar
Hotspot: Vulkanisme niet aan plaatranden. De plaat is op dit punt zwak en lava
stroomt naar buiten. Bij een hotspot in zee, vormt er vaak een vulkanisch
eiland. Een voorbeeld is Yellowstone, met veel heetwaterbronnen, warme
modderpoelen en geisers.
Soms is een erupties zo heftig, dat een deel van de vulkaan instort. Er ontstaat
een grote cirkelvormige krater, een caldera. Een voorbeeld hiervan is Santorini.
§2.4 Gesloopt gesteente
Erosie → Het afbrokkelen van gesteente door stromend water/ijs/wind
Verwering → Het afbrokkelen van gesteente door weersverschijnselen.
Soorten verwering:
1. Fysische verwering (natuurkundig) → De samenstelling van het gesteente
blijft gelijk. Bijvoorbeeld bevriezen van water in spleten, snelle
temperatuur veranderingen.
2. Chemische verwering (scheikundig) → De samenstelling van het
gesteente veranderd. Bijvoorbeeld roest, reageren met zuurstof
3. (biologische verwering) Boomwortels in een asfaltweg.
Verwering wordt beïnvloedt door het klimaat.
Chemische verwering verloopt sneller wanneer:
De temperatuur hoog is, er ontstaat een dikke verweringslaag
De vochtigheid hoog is
Het gesteente bedekt is
Mechanische verwering verloopt sneller als:
de temperatuur sterk wisselt
de temperatuur regelmatig onder de 0°C komt
het gesteente bloot ligt
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper LisaVerhoef. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
