SaS
SOCIAAL GEDRAG
Samenvatting
Rik
[E-mailadres]
, Inhoudsopgave
Inhoudsopgave ........................................................................................................................................ 1
Sociale cognitie & sociaal denken ........................................................................................................... 4
Inleiding ............................................................................................................................................... 4
Het vormen van impressies van andere mensen ................................................................................ 4
Sociale schema’s en categorieën......................................................................................................... 5
Categorieën en prototypes ................................................................................................................. 5
Categoriseren en stereotypering......................................................................................................... 6
Het gebruiken, verwerven en veranderen van schema’s.................................................................... 6
Sociale codering .................................................................................................................................. 7
Geheugen ............................................................................................................................................ 8
Sociale gevolgtrekking ......................................................................................................................... 9
Heuristieken ...................................................................................................................................... 10
Attributies & sociale verklaringen ......................................................................................................... 11
toepassingen van attributietheorie ................................................................................................... 13
Intergroup attribution ....................................................................................................................... 14
Het zelf en identiteit .............................................................................................................................. 15
Het zelf & identiteit in historische context ....................................................................................... 15
Zelfbewustzijn ................................................................................................................................... 15
Zelfkennis .......................................................................................................................................... 15
Many selves, multiple identities........................................................................................................ 17
Sociale identiteitstheorie .................................................................................................................. 18
Zelfmotieven ..................................................................................................................................... 18
Zelfvertrouwen .................................................................................................................................. 18
Zelfpresentatie en impressiemanagement ....................................................................................... 19
Culturele verschillen in het zelf en identiteit .................................................................................... 20
Vooroordelen en discriminatie.............................................................................................................. 21
Slachtoffers van bevooroordeling en discriminatie .......................................................................... 21
Vormen van discriminatie ................................................................................................................. 22
Stigma en andere effecten van bevooroordeling.............................................................................. 23
Verklaringen van bevooroordeling en discriminatie ......................................................................... 24
Intergroup behaviour ............................................................................................................................ 27
Wat is ‘’intergroup behaviour’’? ....................................................................................................... 27
Relatieve deprivatie en sociale onrust .............................................................................................. 27
Realistisch conflict ............................................................................................................................. 28
, Sociale identiteit ................................................................................................................................ 31
Social identity theory......................................................................................................................... 31
Intergoup emotions ........................................................................................................................... 35
Collectief gedrag en de menigte ....................................................................................................... 35
Het verbeteren van intergroup relations .......................................................................................... 37
Agressie ................................................................................................................................................. 40
Definitie en meten van agressie ........................................................................................................ 40
Agressie en psychopathologische aandoeningen ............................................................................. 41
Beoordelen van agressie ................................................................................................................... 41
Theorieën over agressie .................................................................................................................... 42
Persoonlijke variaties ........................................................................................................................ 45
Situationele variabelen...................................................................................................................... 46
General aggression model (GAM) ..................................................................................................... 47
Sociale invloeden............................................................................................................................... 47
Mass media ....................................................................................................................................... 48
Huiselijk en intiem partnergeweld .................................................................................................... 48
Geïnstitutionaliseerde agressie ......................................................................................................... 49
Verlagen agressie .............................................................................................................................. 50
Attitudes ................................................................................................................................................ 51
Structuur en functies van attitudes ................................................................................................... 51
Kunnen attitudes gedrag voorspellen? ............................................................................................. 53
Het vormen van attitudes ................................................................................................................. 56
Concepten gerelateerd aan attitudes ............................................................................................... 57
Persuasion and attitude change ............................................................................................................ 58
Persuasive communication ............................................................................................................... 58
Dual-process models of persuasion .................................................................................................. 62
Compliance ........................................................................................................................................ 62
Cognitieve dissonantie en attitudeverandering ................................................................................ 64
Weerstand tegen overtuiging............................................................................................................ 64
Social influence...................................................................................................................................... 65
Soorten sociale invloed ..................................................................................................................... 65
Conformity......................................................................................................................................... 67
Mensen in groepen ............................................................................................................................... 70
Wat is een groep?.............................................................................................................................. 70
Effect van groepen op individuele prestaties.................................................................................... 70
Group cohensivness .......................................................................................................................... 74
, Group socialisation ............................................................................................................................ 75
Normen.............................................................................................................................................. 76
Groep structuur ................................................................................................................................. 76
Waarom gaan mensen bij een groep? .............................................................................................. 78
Leiderschap ........................................................................................................................................... 79
Leiderschap en groepskeuzes............................................................................................................ 79
Leiderschap ....................................................................................................................................... 79
Group decision-making ..................................................................................................................... 84
Jury verdicts....................................................................................................................................... 87
Attraction and close relationships......................................................................................................... 89
Attractive people ............................................................................................................................... 89
Evolution and attraction.................................................................................................................... 89
What increases liking? ....................................................................................................................... 90
attraction en beloningen ................................................................................................................... 91
Attachment........................................................................................................................................ 93
Close relationships ............................................................................................................................ 94
Relationships that work (and those that don’t) ................................................................................ 95
Prosocial behaviour ............................................................................................................................... 98
Definitie ............................................................................................................................................. 98
Waarom en wanneer helpen mensen? ............................................................................................. 98
Berekenen of we gaan helpen ........................................................................................................... 99
Het bystander effect........................................................................................................................ 101
The person in the equation ............................................................................................................. 102
Help ontvangen ............................................................................................................................... 103
Normen, motieven en zelfopoffering .............................................................................................. 103
,Sociale cognitie & sociaal denken
Sociale cognitie is het denken over de gevoelens, acties en gedachten van andere mensen.
Inleiding
Cognitieve consistentie: mensen proberen inconsistente informatie te verwerpen en verkiezen
consistente informatie, omdat inconsistente informatie als onprettig wordt ervaren.
Attributie: een attributie is het proberen te verklaren van gedrag van jezelf en anderen in termen
van oorzaak-gevolg.
Cognitieve misser: het gebruiken van een cognitieve short-cut waardoor je weinig gebruik maakt van
capaciteiten.
Gemotiveerde tacticus (motivated tactician): een model van sociale cognitie dat mensen beschrijft
als het voor de hand hebben van meerdere cognitieve strategieën op basis van persoonlijke doelen,
motivatie en behoeften.
Het vormen van impressies van andere mensen
Solomon Asch’s configural model
In het configural model van Asch over het vormen van eerste indrukken wordt er vastgehouden aan
bepaalde stukjes informatie, genaamd centrale kenmerken (central traits). Centrale kenmerken
spelen een grote rol in het maken van een eerste indruk. Andere stukjes informatie, genaamd
perifere kenmerken (peripheral traits), hebben veel minder invloed op een eerste indruk. Asch bracht
zijn model in een experiment waarin hij participanten woorden liet lezen dat een hypothetische
persoon beschreven. Bij de helft van de participanten stond onder andere het woord warm erin, én
bij de andere helft stond het woord koud erin. Het bleek dat de participanten wie het woord warm
ertussen hadden staan, deze hypothetische persoon aardiger vinden dan de participanten die het
woord koud erbij hadden staan.
Primaat en recentheid: het blijkt dat de volgorde van kenmerken die iemand beschrijven invloed
heeft op een eerste indruk. Wanneer de goede kenmerken eerst worden opgedragen en op zijn
laatst de negatieve kenmerken van iemand, wordt deze persoon als meer gunstig ervaren dan dat de
kenmerken worden omgedraaid. Soms heeft latere informatie meer impact, maar dit is alleen
wanneer je in het begin afgeleid bent of leidt aan motivatieverlies.
Positief en negatief: wanneer iemand eenmaal een negatieve indruk heeft gekregen van iemand, is
het moeilijker deze te veranderen naar een goede indruk, dan andersom. We hebben een bias op
negatieve informatie doordat deze informatie niet nodig is en te verwerpen, ook trekt dit soort
informatie aandacht. Ook kan het zo zijn dat deze informatie gezien wordt als mogelijk gevaarlijk.
Persoonlijke constructen en impliciete persoonlijkheidstheorieën: volgens George Kelly ontwikkelen
individuen eigenzinnige constructen waarmee mensen worden ingeschat. Ik kan het belangrijk
vinden dat iemand intelligent is terwijl iemand anders juist ernaar kijkt in hoeverre iemand humor
heeft waardoor andere indrukken ontstaan van dezelfde persoon. Impliciete
persoonlijkheidstheorieën zijn principes over welke persoonlijkheidstrekken samengaan waardoor
een indruk van persoonlijkheid wordt gewekt. Zo is bewezen dat mensen wie iemand intelligent
,vinden, diegene ook aardig en niet egoïstisch is. Deze theorieën zijn anders tussen verschillende
culturen en zijn vaak gebaseerd op persoonlijke ervaringen.
Fysieke aanwezigheid telt: Het blijkt dat de fysieke aanwezigheid een hele belangrijke rol speelt in
het krijgen van een eerste indruk. Zo worden mensen die als knap worden beschreven ook
interessant, warm en sociaal gevonden. Dit beeld kan al gekregen worden zonder dat iemand wat
heeft gezegd.
Stereotypes: Mensen hebben vaak al een indruk over iemand door iemands afkomst, geslacht,
opleiding, nationaliteit en seksualiteit. Dit wordt een stereotype genoemd.
Sociaal oordelen: mensen vormen impressies door te oordelen over andere mensen, of deze nou
aardig, intelligent, gemeen of behulpzaam zijn. Wanneer iemand niet sociaal te beoordelen is
doormiddel van de wet of bepaalde normen, wordt dit minder gedaan.
Sociale schema’s en categorieën
Een schema is een cognitief structuur dat staat voor wat iemand weet over een bepaald concept of
soort stimulus, dit samen met bijhorende attributies. Ze helpen ons om duidelijkheid te creëren over
een persoon, situatie, event of locatie gebaseerd op gelimiteerde informatie. Een script is een soort
schema, maar dan in een gebeurtenis. Wanneer ik college heb weet ik dat ik daar naartoe moet gaan,
moet gaan zitten, stil zijn, luisteren en dan vervolgens weer opsta en vertrek. Een schema over een
bepaalde groep wordt gezien als een stereotype. Hieronder soorten schema’s.
Personen schema’s: Dit is een schema over een specifiek persoon. Dat kan zijn over een vriend (hij is
aardig, druk, soms verlegen in grote groepen), maar ook over bekende personen.
Rol schema’s: Dit is een schema over een bepaalde rol. Een piloot mag niet drinken tijdens een
vlucht, een minister mag niet de fout ingaan en een kapper knipt vaak te veel van het haar af. Als ik
op school ben heb ik de rol als student, als ik thuis ben de rol van broer/zoon en als ik op het werk
ben de rol van de sociaal werker.
Script: schema’s over een bepaalde gebeurtenis. Wat er allemaal gebeurt op een date is bijvoorbeeld
een schema. Vooraf is er al bedacht hoe het waarschijnlijk gaat lopen.
Inhoud vrije schema’s: Dit zijn zelfopgelegde regels over hoe je informatie moet verwerken. Als jij
John aardig vindt, en John vindt Tom aardig, moet jij Tom ook aardig vinden om de band met John te
behouden.
Zelf-schema’s: Dit is een schema dat iemand over zichzelf heeft.
Categorieën en prototypes
Prototype: Een prototype is een ideaalbeeld rondom een bepaalde categorie.
Fuzzy sets: Categorieën waaronder het prototype wordt verdeeld. Wanneer het prototype: dier is.
Kunnen fuzzy sets: zoogdieren, reptielen en amfibieën zijn.
Family resemblance: is de bepalende eigenschap van informatie die deze in een bepaalde categorie
plaatst.
,Examplars: Een specifiek onderdeel van een categorie.
Associatief netwerk: Wanneer informatie die in ons geheugen is opgeslagen, wordt gecategoriseerd
door associatieve koppelingen, zoals eigenschappen, overtuigingen en gedragingen.
Categoriseren en stereotypering
- Mensen karakteriseren grote groepen mensen in termen van een paar gemene
veelvoorkomende attributies.
- Stereotypes veranderen niet snel.
- Stereotypes veranderen vaak door een reactie vanuit grotere sociale, politieke of
economische veranderingen (conversion).
- Stereotypes worden vaak doorgegeven op een vroege leeftijd, vaak zonder dat een kind iets
weet over een onderwerp.
- Stereotypen worden meer uitgesproken en vijandig wanneer er een conflict ontstaat tussen
twee sociale groepen.
- Stereotypes zijn niet incorrect of fout, maar ze dienen om betekenis te geven aan bepaalde
intergroepsrelaties.
Accentuation principle: De categorisatie van stimuli produceert een perceptueel accent van intra-
categorische overeenkomsten en intra-categorische verschillen op dimensies waarvan iemand
geloofd dat deze gecorreleerd zijn met de categorisatie.
Het accentuation principle is verbeterd waar de categorisatie een belangrijke, relevante waarde
heeft voor de deelnemer.
Het gebruiken, verwerven en veranderen van schema’s
Het gebruiken van schema’s: Mensen bepalen vaak vanuit eigen opvattingen hoe een schema van
iemand uitziet. Een racist zou bijvoorbeeld eerder kijken naar nationaliteit en huidskleur dan iemand
die intelligentie belangrijk vindt. Ook kijken mensen vaak naar wat meteen opvalt: huidskleur, jurk,
fysieke verschijning of kenmerken die anders zijn. Dit wordt onbewust gedaan. Er zijn een paar
individuele verschillen dat de graad en soort schema beïnvloed:
- Attributional complexity: Mensen verschillen in de complexiteit van hun uitleg over andere
mensen.
- Uncertainty orientation: Mensen verschillen in hun interesse voor het verzamelen van
informatie tegenover ongeïnformeerd, maar zeker zijn.
- Need for cognition: Mensen verschillen erin in hoeverre zij diep willen nadenken over
dingen.
- Need for cognitive closure: Mensen verschillen erin hoe snel zij doodlopende cognitieve
gedachten moeten ordenen en een oordeel over iets vellen.
- Cognitive complexity: Mensen verschillen in hun complexiteit van cognitieve processen
representaties.
Attributies in onze zelf-schema’s zijn vaak ook de attributie die we gebruiken om anderen in te delen.
De toegankelijkheid van iemand schema heeft ook invloed op het categoriseren van iemand. Vooral
sekse en politieke voorkeur spelen hierin een grote rol.
, Het verwerven van schema’s: We kunnen schema’s verwerven door verhalen van andere personen.
Zo kan iemand vertellen hoe een lecture eruit komt te zien waardoor je hier al een beeld van hebt. Er
ontstaan verschillende processen tijdens het verwerven en ontwikkelen van schema’s:
- Schema’s worden abstracter.
- Schema’s worden groter en ingewikkelder wanneer er meer voorbeelden gegeven worden
van een bepaald persoon of evenement.
- Hoe groter een schema, hoe georganiseerder deze wordt. Dit komt door de verbanden die
onderling gelegd kunnen worden.
- Een beter georganiseerd schema zorgt voor meer compactheid.
- Schema’s worden veerkrachtiger, ze zijn beter in staat om uitzonderingen op te nemen in
plaats van ze te verwerpen omdat ze de geldigheid van het schema zouden kunnen
beïnvloeden.
- Dit proces zou schema’s over het algemeen nauwkeuriger kunnen maken in de zin van het
nauwkeurig in kaart brengen van de sociale realiteit.
Schema’s veranderen: Mensen zijn erg houvast aan hun schema’s waardoor deze moeilijk
veranderen. Wanneer informatie niet overeenkomt met het gemaakte schema, negeren of
verwerpen mensen deze informatie graag. Volgens Rothbart zijn er drie manieren waarop schema’s
kunnen veranderen:
- Bookkeeping: langzame verandering door een ophoping van tegenbewijs van je schema.
- Conversion: Plotselinge en grote veranderingen zodra een kritische masse aan weerleggend
bewijsmateriaal zich heeft verzameld. In deze veranderd een schema heel snel.
- Subtyping: Schema’s veranderen in een subcategorie om plaats te bieden aan tegenstrijdig
bewijs.
Sociale codering
Sociaal coderen refereert naar de manier waarop externe sociale stimuli gerepresenteerd wordt in
de gedachten van een individu. Er zijn vier belangrijke fases:
1. Pre-attentive analysis: Een automatische en onbewuste manier van scannen van de
omgeving.
2. Focal attention: Wanneer je het eenmaal door hebt worden stimuli continu gecategoriseerd
en geïdentificeerd.
3. Comprehension: Er wordt betekenis gegeven aan de stimuli.
4. Elaborative reasoning: De stimuli wordt gerefereerd naar bestaande kennis zodat er
complexe verbanden ontstaan.
1. Aandachttrekkende stimuli worden ‘’salient stimuli’’ genoemd. Dit woord verwijst naar het
kenmerk van een stimulus waardoor deze door andere stimuli onderscheden wordt. Mensen
kunnen salient zijn doordat:
- Ze nieuw of figuratief zijn in de onmiddellijke context.
- Het gedrag van iemand past niet bij de basiskennis van een bepaalde categorie.
