Kritisch denken. De Kunst van het Heldere Denken. Rolf Dobelli.
No Denkfout Omschrijving Voorbeeld Trefwoorden
.
1 Survivorship bias Je overschat het vooruitzicht op -Persoon die veel sportmensen succes Overschatten, succes,
succes systematisch, omdat in zien hebben en daarom denkt ook te zichtbaarheid, mislukkelingen
het gewone leven succes een gaan sporten om succesvol te worden.
grotere zichtbaarheid produceert Maar diegene ziet niet hoeveel
dan mislukking. Je weet niet hoe mislukkelingen er al op het “kerkhof
onwaarschijnlijk klein de kans op liggen”.
succes is.
2 Swimmer’s body Als we het selectiecriterium en -Gaan zwemmen, omdat je zwemmers Selectiecriterium, resultaat,
illusion resultaat verwisselen. Overal de mooiste lichamen vindt hebben. omkeren, zelfillusie
waar iets nastrevenswaardigs Maar er vervolgens achter komen dat
wordt aangeprezen (spieren, ze die lichamen niet krijgen door het
schoonheid, hoger inkomen, vele zwemmen, maar goed zwemmen
langer leven, etc.) moet je doordat ze de goede bouw ervoor
oppassen en naar jezelf kijken. hebben.
-Cosmeticamodellen zijn gekozen,
omdat ze al mooi zijn. Dat betekent dus
niet dat je zo mooi wordt door make-up.
3 Overconfidence We overschatten systematisch -Iedere restauranteigenaar droomt Overschatten, kennis,
onze kennis en onze vaardigheid ervan een 3sterrenrestaurant de voorspellingen, dromen,
in het voorspellen. Bij het exploiteren, maar de meesten sluiten vergelijking, voorspellen
overconfidence-effect kijken we hun zaak na 3 jaar alweer.
niet of een afzonderlijke -84% van de Franse mannen zegt een
schatting klopt. Het effect meet bovengemiddeld goede minnaar te zijn,
het verschil tussen wat mensen maar zonder het effect moet het
werkelijk weten en dat wat ze precies 50% zijn.
denken te weten
Het is op een natuurlijke manier
naïef en aangeboren.
, Zelfoverschatting heeft ook een functie.
Zonder een gezonde dosis overmoed,
zouden we nooit beginnen aan een
riskante klus of een nieuwe
onderneming. Volgens de Amerikaanse
psycholoog Martin Seligman zorgt
zelfoverschatting ervoor dat we
tegenslagen kunnen opvangen.
4 Socialproof hoe meer mensen achter een -Liftvoorbeeld: één persoon en allemaal Groepsdruk, anderen nadoen
idee staan, des te juister het idee acteurs die van kant wisselen, ene
(absurd) “Ik gedraag me goed persoon doet dan mee (groepsdruk)
als ik me net als anderen -Als iedereen naar de hemel kijkt, ga je
gedraag” automatisch ook naar de hemel kijken
-Wc was gratis, maar je ziet anderen
kleingeld op een schoteltje leggen dus
doet het ook
5 Sunkcostfallacy We kunnen op elk moment de -Slechte film: dus je wil naar huis, maar Te veel geïnvesteerd, (ir)rationeel,
ingeslagen weg kunnen verlaten, je vrouw zegt “nee dan hebben we geld streven naar voortzetting
bv. het project afblazen, bij weggegooid”
iemand weg kunnen gaan, etc. -Als je vrouw heel vaak vreemd is
maar we hebben al veel gegaan, maar je bij haar blijft omdat je
geïnvesteerd: tijd, geld, energie, al zoveel emotionele energie in haar
liefde. Het geïnvesteerde wordt hebt gestoken, terwijl de relatie geen
dan een motief om door te gaan, zin meer heeft
zelfs als het objectief gezien -Als een project niet meer gaat werken,
geen zin meer heeft. Hoe meer maar je al zoveel geld hebt
er geïnvesteerd is, hoe groter de geïnvesteerd dus het daarom wil
sunkcosts zijn = des te sterker is afmaken
het streven het project voort te -Plaatje RUMAG: pas 3e wereldoorlog
zetten. als ik mijn bachelor heb, zodat ik niet
Consistentie is een signaal voor voor niets zoveel moeite heb gedaan
geloofwaardigheid (willen we dus
, behouden)
6 Wederkerigheid De mens kan het nauwelijks -Je wordt ergens te eten uitgenodigd en In het krijt staan,
verdragen om bij een ander in je gaat ook al wil je niet; naar je risicomanagement
het krijt te staan. Wederkerigheid verwachting heb je een doodsaaie
is risicomanagement – een avond. Daarna voel je je verplicht hen
overlevingsstrategie. Negatieve ook uit te nodigen, nogmaals een saaie
kant ervan is vergelding: wraak avond maar dit is de kracht van de
weerwraak wederkerigheid.
7 Confirmation-bias Bevestiging zoeken van wat je -Nieuwe strategie in de economie: alle Interpreteren, bestaande
(deel 1) eigenlijk al weet. De neiging tekenen van succes werden uitbundig meningen behouden, bevestiging
nieuwe informatie zo te gevierd en aanwijzingen voor het
interpreteren dat die met onze tegendeel werden niet opgemerkt of
bestaande theorieën, afgedaan als ‘speciaal geval’ of
levensbeschouwing en ‘onvoorziene moeilijkheid’. Maar je
overtuigingen overeenkomst, moet dan juist extra goed luisteren naar
aka: nieuwe informatie die in zo een ‘speciaal geval’
tegenspraak is met onze
bestaande meningen filteren we
weg (maar feiten houden niet op
met bestaan als ze worden
genegeerd, dus dit is gevaarlijk)
8 Confirmation-bias We zijn gedwongen theorieën -Gelovigen zien overal bevestigingen (dis)confirmingevidence
(deel 2) op te stellen over de wereld, het voor het bestaan van God in
leven, de economie, etc. Dat -Google is succesvol, omdat het bedrijf
gaat niet zonder een cultuur van creativiteit kent. De
veronderstellingen. Maar hoe journalist gaat dan op pad om een paar
waziger de theorie, hoe sterker creatieve bedrijven te vinden om dit te
de confirmation bias. Iemand die bevestigen, maar zoekt niet naar
denkt ‘de mens is goed’ zal net disconfirmingevidence.
zoveel bewijs daarvoor vinden
als degene die denkt ‘de mens is
slecht’
9 Authority-bias We gehoorzamen autoriteiten -Stroomshock experiment: zelfs toen de Gehoorzamen, autoriteiten, geen
ook als het rationeel of moreel persoon (acteur) schreeuwde van de feitelijke kennis, hoogleraren,
niet zinvol is . pijn, ging de persoon door met professoren, feitelijke kennis,
