R_Penol. Penologie/detentierecht. Uitwerking werkgroep 2: Beklagprocedure (volwassen gedetineerden). Hier is zowel de literatuur behorende tot de werkgroep, als de antwoorden op de vragen te vinden. De overlappende literatuur met het hoorcollege staan in dit document. Voor alle hoorcolleges en werk...
Raad voor de Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming, ‘Advies Spanning in detentie’
Samenvatting
Inleiding
Gedetineerden krijgen een steeds grotere rol in het verloop van hun detentie en re-
integratie. Het blijkt echter dat gedetineerden steeds meer antisociaal gedrag laten zien en
in toenemende mate met verslavingsproblematiek, psychische problematiek en
verstandelijke beperkingen te maken hebben. Er is sprake van juridisering: gedetineerden
roepen vaker de hulp van een advocaat in.
De ontwikkelingen kunnen op zichzelf of in combinatie met elkaar leiden tot spanning in de
tenuitvoerlegging van sancties: waar praktijk, regels, beleid en maatschappelijke opvattingen
elkaar in de weg zitten of elkaar tegenwerken, kan spanning ontstaan. Dit kan erin resulteren
dat rechten en strafdoelen in het gedrang komen.
De Afdeling advisering van de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ)
heeft zich voor dit advies uitgebreid geïnformeerd.
Beleid vs praktijk
Er blijkt een spanning te bestaan tussen het beleid ten aanzien van de tenuitvoerlegging van
vrijheidsstraffen en de realisatie daarvan in de praktijk. Om de re-integratie zoveel mogelijk
te doen slagen, helpt de overheid gedetineerden daarbij. De gedetineerde heeft hier zelf
invloed op door middel van zijn gedrag.
Piw-ers verrichten diverse taken in de inrichting (e.g. praktische werkzaamheden zoals het
in- en uitsluiten van gedetineerden en het begeleiden van gedetineerden) Daarnaast voeren
zij toezichttaken. Een belangrijk deel van het werk van de piw-er omvat het opstellen van
gedragsrapportages in verband met het promoveren en degraderen van gedetineerden, en
verslagen over allerlei voorvallen, incidenten en omstandigheden. Bovendien, wordt van de
piw-er verwacht dat hij een zekere relatie met de gedetineerden onderhoudt als motivatie
bij het re-integratieproces. De piw-ers hebben een erg grote werklast en blijft stijgen door
extra taken. Bovendien is de doelgroep complexer geworden en is met de sluiting van een
aantal inrichtingen een ‘leegloop’ van piw-ers op gang gekomen. Een knelpunt is bovendien
dat de vaardigheden van de piw-er voor sommige van zijn taken niet altijd toereikend zijn.
In het kader van de implementatie van de ‘Visie op het gevangeniswezen’ is een aantal
maatregelen genomen/voorbereid die mogelijk tot een verlichting van de knelpunten
kunnen gaan leiden (e.g. extra budget). DJI is al enige jaren intensief bezig met de werving
van personeel en zet dit ook de komende tijd voort. Daarbij maakt DJI creatief gebruik van
nieuwe methodes via social media
De beschreven situatie heeft consequenties voor de veiligheid in de PI’s, aangezien piw-ers
minder tijd hebben voor reguliere veiligheidsmaatregelen. Bovendien wordt afbreuk aan de
‘relationele veiligheid’ gedaan doordat piw-ers minder gelegenheid hebben de relatie met
gedetineerden te onderhouden. Dat de relationele taak en daarmee de bejegening in de
verdrukking komt kan ertoe leiden dat onenigheid eerder formeel wordt beslecht (via beklag
en beroep) dan langs informele weg (contacten, gesprekken).
,Regionale plaatsing
In het proces van re-integratie is regionale plaatsing belangrijk. Dit helpt bij het op de rails
zetten van het leven na detentie. In de praktijk is dit echter niet altijd mogelijk. Sommige
gedetineerden worden geplaatst in een ‘landelijke voorziening’ (e.g. penitentiair
psychiatrisch centrum) die op slechts enkele locaties beschikbaar zijn. Daarnaast is de
detentiecapaciteit niet evenredig over de verschillende regio’s verspreid.
Rechtsongelijkheid bij maatwerk en pilots
De persoonsgerichte benadering in de sanctietoepassing betekent dat vaak maatwerk wordt
geleverd: meer differentiatie in beveiliging, interventies en zorg. Dit kan ook leiden tot
rechtsongelijkheid. Rechtsongelijkheid kan ook op grotere schaal plaatsvinden, bijvoorbeeld
wanneer in een regio of PI pilots worden gestart (ongelijkheid tussen wel en niet
deelnemers). Deze rechtsongelijkheid is te rechtvaardigen vanuit uitspraken van de
beroepscommissie.
De RSJ stelt zich op het standpunt dat de – op het individu toegespitste – beslissingen
worden genomen binnen de kaders van wettelijke regelingen en geldend beleid.
Veiligheid in detentie
Met enige regelmaat zijn er in PI’s geweldsincidenten tussen gedetineerden. Door het
ontbreken van eenduidige en algemeen gehanteerde definities en werkomschrijvingen van
geweld, ontbreekt een eenduidige en adequate registratie van geweld. Een aanleiding voor
geweld in de PI’s is de invoer van contrabande zoals drugs en telefoons. Met de contrabande
komen ook onrust en onveiligheid de inrichting binnen. Het personeel kan ook slachtoffer
worden van geweldpleging door gedetineerden. Ten aanzien van deze onveiligheid
ontbreekt eveneens een eenduidige en adequate registratie. Geweld in de PI’s hangt samen
met 1) de hoge werklast van piw-ers waardoor de relationele veiligheid in het gedrang komt
en onvoldoende tijd is voor reguliere veiligheidsmaatregelen, 2) in de PI’s verblijft een
agressievere doelgroep dan voorheen, en 3) er is meer sprake van multiproblematiek. Naar
het oordeel van de RSJ zou het aan te bevelen zijn het personeel te scholen in het omgaan
met agressie van de zwaardere, moeilijker doelgroep.
Hoewel bij ernstige geweldsincidenten in PI’s in principe aangifte bij de politie wordt gedaan,
blijkt strafrechtelijke vervolging in de praktijk weinig prioriteit te hebben. De RSJ vindt dat de
vervolging van gedetineerden die geweld tegen personeel plegen, zou moeten worden
geïntensiveerd.
Beklag en beroep
Sinds de invoering van het formele beklag- en beroepsrecht binnen detentie groeit het
aantal beklag- en beroepszaken. Dit leidt ertoe dat klachten veelal niet binnen de wettelijke
termijnen en streefnormen kunnen worden afgedaan. De RSJ concludeert dat er een vicieuze
cirkel lijkt te bestaan tussen de werkdruk van het personeel en de grote hoeveelheid
klachten. Bovendien verhoogt de ‘klagen-on-te-klagen-cultuur’ de werklast en daarmee de
termijn van afdoening voor de commissies van toezicht (CvT’s) en de beroepscommissie van
de RSJ. In de loop der jaren zijn voorstellen ontwikkeld om de druk op het beklag- en
beroepsrecht te verminderen. De RSJ wijst op de mogelijkheid in het gevangeniswezen een
griffierecht in te stellen ter voorkoming van het indienen van futiele klachten. Het doel van
het griffierecht is om de gedetineerde te laten nagaan of de klacht fundamenteel genoeg is
voor de formele klachtprocedure. Ook wijst de RSJ op een interne, informele procedure om
, geschillen op te lossen, alvorens het beklagrecht in te zetten. Via een informeel en intern
klachtensysteem kunnen problemen direct bij de kern worden aangepakt en opgelost. De
RSJ adviseert voor beide pilots uit te voeren.
Hoofdstuk 1. Inleiding
Ontwikkelingen
In het uitvoeringsbeleid is in de loop der jaren een steeds belangrijker rol toegedicht aan de
eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid van gedetineerden. Gedetineerden krijgen
een grotere rol in het verloop van hun detentie en re-integratie. Als de kabinetsplannen
rondom de voorwaardelijke invrijheidstelling (VI) in werking treden, moeten gedetineerden
ook hun VI gaan ‘verdienen’. Tegelijkertijd laten gedetineerden steeds meer antisociaal
gedrag zien. Bovendien worden in toenemende mate regels uit het strafprocesrecht
toegepast in penitentiaire beklag- en beroepszaken en roepen gedetineerden in dergelijke
zaken vaker dan voorheen de hulp van een advocaat in. Tot slot heeft de maatschappij in
toenemende mate aandacht voor hetgeen in detentie gebeurt: het publiek heeft een mening
over de strafmaat en reageert met verontwaardiging op mediaberichten over incidenten.
Spanning
Deze ontwikkelingen kunnen leiden tot allerlei vormen van spanning in de tenuitvoerlegging
van sancties. Spanning in detentie ontstaat waar praktijk, regels, beleid en maatschappelijke
opvattingen niet op elkaar aansluiten. Dit kan ertoe leiden dat rechten in het gedrang komen
en het bereiken van strafdoelen in gevaar komt.
Aanleiding tot dit advies
De omschreven ontwikkelingen vormen voor de RSJ de aanleiding aandacht te besteden aan
spanning in de detentiepraktijk in relatie tot de rechtspositie van gedetineerden. Bovendien
is aangegeven dat in de sanctietoepassing vaker maatwerk wordt geleverd, wat kan leiden
tot rechtsongelijkheid.
Hoofdstuk 2. Beleid vs praktijk
Beleid
Re-integratie neemt al jaren een centrale plaats in de beleidsplannen over de
tenuitvoerlegging van vrijheidsstraffen. Het gevangeniswezen geeft hieraan invulling door
middel van een ‘persoonsgerichte benadering’. Het DBT-beleid (Dagprogramma, Beveiliging
en Toezicht op maat) biedt de gedetineerde de mogelijkheid om tijdens detentie te
promoveren naar een plusprogramma. Het project ‘Koers en Kansen voor de sanctie-
uitvoering is gericht op regionale plaatsing, het beter opleiden van het inrichtingspersoneel
en de persoonsgerichte aanpak. Dit advies beperkt zich verder tot de beleidsplannen en
-doelstellingen van de huidige regering. De focus ligt op de spanning tussen die plannen en
de realisatie daarvan in de praktijk. De plannen en doelstellingen zijn uiteengezet in de ‘Visie
op de tenuitvoerlegging van gevangenisstraffen’, waarin 3 thema’s centraal staan:
- Re-integratie De overheid helpt gedetineerden bij hun terugkeer. Met de
persoonsgerichte benadering wordt alle relevante informatie over de gedetineerde
verzameld en opgenomen in het detentie & re-integratieplan (D&R-plan), dat gericht is
op vijf basisvoorwaarden. Als er minder problemen zijn met de basisvoorwaarden, is de
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper dominiquekl. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
