Klopto 1.2 Hoorcollege 1
Farmakunde – Bart Koppers
Farmacologie en -therapie
Geneesmiddel: vorm waarin een ‘geneeskrachtige stof’ (farmacon) aan de gebruiker wordt
toegediend.
Farmacologie: geneesmiddelen-leer
Antwoord op de vraag: Welk samenspel is er tussen het farmacon en het biologisch systeem
(bijvoorbeeld dat van de mens)?
En welke gevolgen heeft dat?
Farmacotherapie:
Het toepassen van geneesmiddelen (bij patiënten)
Wie gebruiken er geneesmiddelen?
Patiënten in de zaal
Voel je je als geneesmiddelgebruiker dan ook ‘gezond’?
o Minder symptomen (hoofdpijn), etc.
Geneesmiddel of symptoombestrijder?
o Of beïnvloeden of modificeren (de pil)
Definitie Geneesmiddelenwet (2007)
Geneesmiddel: een substantie of een samenstel van substanties die bestemd is om te worden
toegediend of aangewend voor dan wel op enigerlei wijze wordt gepresenteerd als zijnde geschikt
voor:
1. Het genezen of voorkomen van een ziekte, gebrek, wond of pijn bij de mens,
2. Het stellen van een geneeskundige diagnose bij de mens, of
3. Het herstellen, verbeteren of anderszins wijzigen van fysiologische functies bij de mens door
een farmacologisch, immunologisch of metabolisch effect te bewerkstelligen.
Geneesmiddel gebruik je dus...
Bij diagnose – bij bacteriële infectie
Ter symptoombestrijding – paracetamol bij pijn
Ter verlichting van klachten – neusspray
Ter diagnose – onderzoek of uitsluiten
Een geneesmiddel ‘verkopen’
Niet zomaar!
Stringente voorwaarden
Registratie op Europees en/of landelijk niveau
European Medicines Agency (EMEA)
NL: CBG-MEB
Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) beoordeelt en bewaakt de werkzaamheid,
risico’s en kwaliteit van geneesmiddelen voor mens en dier. Ook beoordeelt het CBG de veiligheid
van nieuwe voedingsmiddelen voor de mens.
Minimale eisen geneesmiddel
Werkzaam: klopt de claim?
Veilig: (balans) bijwerkingen?
Doelmatig: geschikt voor het beoogde doel?
Betaalbaar? Quality Adjusted Life Years (QALY)
,Naslagwerk
Farmaceutisch kompas
Belangrijkste eigenschappen van geneesmiddelen in NL op de markt
Indicaties, doseringen, bijwerkingen, contra-indicaties, interacties
Alleen elektronisch – gebruik de site!
Sinds juli 2018 gratis e-learning beschikbaar
www.farmacotherapeutischkompas.nl
Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb
Belangrijke functies Lareb
o Melden en zoeken van bijwerkingen
o Naslag teratogeniteit van Geneesmiddelen
Geneesmiddelen in geval van borstvoeding en bij zwangerschap
www.lareb.nl
Geneesmiddelen bij kinderen: www.kinderformularium.nl
NB! Kinderen zijn geen ‘kleine volwassenen’!
EU onderzoek naar toepassing gsm-en bij kinderen
Kosten van geneesmiddelen: www.medicijnkosten.nl
Algemene informatie voor patiënten: www.apotheek.nl
Geneesmiddelenwet: restrictief
Algemene strekking van de Geneesmiddelenwet: niets mag, tenzij
Wie mag wat? Voor elk onderdeel in de keten, is wettelijjk omschreven wie wat mag doen,
en onder welke voorwaarden
o Fabricage
o Distributie
o Bewaren
o Voorschrijven
o Afleveren
Fabricage
Fabrikantenvergunning & GMP
Distributie
GDP (groothandels)
Bewaren
GDP (groothandels)
Apotheken en voor sommige drogisten
Voorschrijven
BIG geregistreerde beroepsbeoefenaren
Afleveren
Apotheken
Apotheekhoudende huisartsen
Voorschrijven – wet BIG artikel 36
Tot het voorschrijven van UR-geneesmiddelen, zijn bevoegd:
De artsen;
De tandartsen;
De verloskundigen, doch dezen uitsluitend voor zover betreft handelingen, in de aanhef van
dit lid bedoeld, die overeenkomstig het bij of krachtens hoofdstuk III bepaalde worden
gerekend tot hun gebied van deskundigheid;
Verpleegkundigen...
, m.b.t. Optometristen
Artikel 34 – beroep in wet BIG
Wettelijk beschermde opleidingstitel
Geen wettelijke registratie
Geen tuchtrecht
Mogen optometristen voorschrijven?
Nee, geen wettelijk kader
Wat wel?
Datgene dat volgt uit: Besluit opleidingseisen en deskundigheidsgebied optometrist
Artikel 5: optometristen
1.Tot het gebied van deskundigheid van de optometrist wordt gerekend: ◦ a. het screenen van de
cliënt op oogaandoeningen met behulp van daartoe geëigende apparatuur of door het toedienen van
voor het onderzoek noodzakelijke, door Onze Minister aangewezen, farmaca en bij constateren van
een oogaandoening verwijzen naar huisarts of oogarts; ◦ b. het op verwijzing van een huisarts of
oogarts met behulp van daartoe geëigende apparatuur of door het toedienen van onder a bedoelde
farmaca uitvoeren van vervolgonderzoeken met betrekking tot oogaandoeningen bij daarvoor in
aanmerking komende patiënten met chronische ziekten. (2.De verwijzing…. schriftelijk, is gedateerd
en ondertekend..)
Regeling nadere uitwerking deskundigheidsgebied optometrist (25-10-2000)
De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Gelet op artikel 5, eerste lid, onder a, van het
Besluit opleidingseisen en deskundigheidsgebied optometrist; Besluit:
Artikel 1 Als farmaca als bedoeld in artikel 5, eerste lid, onder a, van het Besluit opleidingseisen en
deskundigheidsgebied optometrist worden aangewezen: mydriatica, cycloplegica, lokale anesthetica
en kleurstoffen. De aanwijzing van het mydriaticum fenylefrine betreft alleen de oplossing van 2,5%.
Farmacologie & Farmacotherapie
Dit onderdeel behandelt een aantal mechanismen en termen (begrippen) die gebruikt
worden in relatie tot geneesmiddelen
Van belang zijn om te kennen...
Om het FT Kompas te kunnen lezen/begrijpen
Om in gesprek met artsen en andere zorgverleners elkaar te kunnen begrijpen
Dosis geneesmiddel gift lokaal of centraal concentratie op aangrijpingsplaats effect:
farmacologische effecten met een zekere intensiteit
Farmacologie: kinetiek & -dynamie
Farmacodynamie: wat doet het geneesmiddel met het lichaam
Bijvoorbeeld: binden aan een receptor, daardoor samentrekking van een spiertje
Farmacokinetiek: wat doet het lichaam met het geneesmiddel?
Absorptie
Distributie
Metabolisme
Excretie
Toxiciteit (‘teveel is niet goed’)
Voor het menselijk lichaam is ELKE stof toxisch
Potentieel dodelijk
Ook als lichaamseigen
Afhankelijk van de stof zelf
Afhankelijk van de hoeveelheid (dosis)
