Volledige samenvatting van het hele boek van 'Het palet van de Psychologie'. 4e druk. Misschien wat lang maar alles staat er op een fijne manier in. Hierdoor weet je 100% zeker dat je niks mist. Hiernaast staat er achter elke paragraaf een klein overzicht van de belangrijkste punten voor de extra c...
Het Palet van de Psychologie
Hoofdstuk 1 Psychologie: een palet vol theorieën
1.2 Wat is psychologie?
- Bij psychologie is er zowel intern als extern geen eenduidigheid over het object. De
psychologische wetenschap bestaat ongeveer 130 jaar en kende en kent intern
verschillende theoretische stromingen.
- De verschillende stromingen verschillen in hun keuze van object.
Depressiviteit en de tijdgeest
- Depressiviteit is een stemmingsstoornis.
- Neerslachtig gevoel + verlies van interesse (belangrijkste symptomen).
- Prevalentie is de mate waarin een stoornis of ziekte voorkomt.
- Lifetimeprevalentie = geeft aan hoe groot het deel van een groep mensen dat ooit in
hun leven een bepaalde stoornis heeft gehad of op het moment van onderzoek nog
steeds heeft.
- Cumulatieve (bij elkaar opgetelde) maat = het berekende percentage van de
lifetimeprevalentie.
- De lifetimeprevalentie is bij jonge mensen hoger dan bij oude mensen.
- De oorzaak hiervan is:
De manier van leven de laatste decennia is enorm veranderd (individualiteit,
zelfcontrole en hedonisme (genieten van het leven) staan hoog aangeschreven).
- Individualisme kan gepaard gaan met gebrek aan sociale steun en dit heeft weer
grote effect op hoe vaak depressie voorkomt.
- ‘Psychologie is een wetenschap waarbij zowel het gedrag van mensen wordt bestudeerd als
de gevoelens en gedachten die mensen hebben bij het ervaren van hun gedrag en de
omstandigheden waarin dat plaatsvindt.’
- Het verschil met andere wetenschappen is erin gelegen dat in psychologische theorieën de
beschrijving en verklaring van het object vooral plaatsvinden op individueel niveau.
- Psychologen kijken meer dan biologen naar de beleving en waardering van gedrag.
- Dit betekent dat een wetenschap getypeerd kan worden aan de hand van (A) de soorten
vragen en problemen (het object), (B) de methoden en theorieën en (C) het maatschappelijk
draagvlak van een wetenschap.
- De maatschappelijke betekenis van een wetenschap is af te leiden uit hoe sterk persoonlijke
theorieën gekleurd worden door wetenschappelijke kennis.
- Ibidem = sterk gepsychologiseerde wereld.
Psychologie is niet goed te definiëren. In tegenstelling tot andere wetenschappen verschilt men binnen
de psychologie van mening over wat men behoort te bestuderen. Daar komt bij dat er een overlap
bestaat met andere menswetenschappen. Om de psychologie zo goed mogelijk te typeren, moet een
beschrijving gegeven worden van het onderwerp waar zij zich mee bezig houdt, de theorieën die ze
gebruikt en het maatschappelijk draagvlak dat ze heeft.
1.3 Theorieën
- Theorieën zijn te typeren als referentiekaders van waaruit psychologen te werk gaan. Ze
bieden interpretaties waarmee verschijnselen bekeken en verhelderd worden.
- Omdat er binnen de psychologie geen theoretische overeenstemming is, heeft dit tot gevolg
dat eenzelfde verschijnsel vanuit meerdere theorieën verschillend beschreven en verklaard
wordt.
- Theorieën kunnen komen en gaan.
1
, - Wetenschappelijke theorieën vervullen drie functies:
Systematiserende of ordenende.
De eerste stap is een systematische weergave van wat er wordt waargenomen.
Wetenschappelijke kennisverwerking verloopt via expliciete regels. De procedures
van verwerving moeten duidelijk en controleerbaar zijn. Bij de wetenschap moeten
de eisen herhaalbaar zijn.
De menselijke waarneming wordt onder andere gekleurd door behoeften, emoties
en kennis (donkere straat). Ook wetenschappers kennen geen objectieve
waarneming (‘theorie geladen’)
Verklaren en voorspellen.
Doorredenerend op het gehoorzaamheidsexperiment: de resultaten kunnen
verklaard worden door aan te geven dat ze in specifieke omstandigheden bereikt
worden. Een gehoorzame persoon moet bijvoorbeeld extreem afhankelijk zijn van de
opdrachtgever. Op grond daarvan kan voorspeld worden dat in een experiment
waarin de proefpersonen minder afhankelijk zijn, zij ook minder gehoorzaam zullen
zijn.
Heuristische.
Hiermee wordt aangegeven dat op grond van het inzicht dat de theorie heeft
opgeleverd nieuwe voorspellingen gedaan kunnen worden.
De psychologie is een pluriform verschijnsel (veelvormig). Om hierin ordening aan te brengen, wordt
gebruik gemaakt van een indeling van theoretische referentiekaders. Wetenschappelijke theorieën
hebben drie functies: het ordenen van de werkelijkheid, het verklaren en voorspellen van het gedrag en
het stimuleren van nieuwe ideeën. Zowel in de wetenschappelijke als in de dagelijkse kennisverwerving
wordt gebruik gemaakt van referentiekaders. Bij wetenschappelijke kennisverwerving moet dit voldoen
aan strikte, controleerbare regels.
1.4 Kenmerken van psychologische stromingen
- Geschiedenis van theoretische stromingen
Historische ontwikkeling: De start van de wetenschappelijke psychologie ligt zo’n 130 jaar
achter ons. In 1889 werd in Parijs het Eerste Internationale Congres voor de Psychologie
gehouden. Passend bij de toenmalige positieve tijdgeest was het geloof in grote
wetenschappelijke vooruitgang in die periode opvallend. De toekomstige psychologie, zo
dacht men, zou de mens helpen bij het vinden van zijn bestemming.
Binnen de stromingen in de psychologie ontstond schoolvorming (te vergelijken met vorming
van politieke partijen). Schoolvorming is uitstekend zolang men de andere gezichtspunten
kent en er eventueel gebruik van maakt. Binnen de scholen worden er weer verschillende
vleugels gezien.
Cultuurhistorische bepaaldheid
Net als politieke partijen zijn psychologische stromingen een product van tijd. Het is
(achteraf) altijd te verklaren waarom bepaalde stromingen juist op een bepaald moment
ontstonden. Ze voorzagen namelijk in de behoefte van die periode.
Op elkaar reageren
Als er een belangrijk probleem wordt verwaarloosd, ontstaat er een nieuwe psychologische
stroming. Bijvoorbeeld; het behaviorisme verwaarloosde de cognitieve eigenschappen van
mensen (denken en geheugen). Er ontstond een stroming waarin juist dit aspect bestudeerd
wordt: de cognitieve psychologie.
Gebruik maken van elkaar
Politieke partijen nemen elkaars standpunten over, waarbij deze naar eigen inzicht worden
aangepast. Een dergelijke ontwikkeling is er ook in de hedendaagse psychologie. Er worden
bijvoorbeeld begrippen overgenomen.
Er is een toenemende behoefte aan flexibele en pragmatische opvattingen.
2
, Nadruk op effectiviteit
De laatste jaren wordt, in navolging van de medische wetenschap, van de hulpverlening
verwacht dat de toegepaste methoden onderzocht worden op effectiviteit. Als effectiviteit
niet bewezen kan worden, dan kan dat bijvoorbeeld gaan betekenen dat er geen geld
beschikbaar wordt gesteld of dat de verzekering de hulpverlening niet meer dekt.
Er is minder nadruk op de theoretische uitgangspunten en meer op praktisch nut.
Aan de hand van de slingerbeweging valt te voorspellen dat de huidige periode van
samenwerking en pragmatische inslag gevolgd zal worden door een periode waarin het eigen
gelijk weer centraal zal staan.
- Mensbeelden bij theoretische stromingen
Iedere psychologische stroming is te karakteriseren aan de hand van een – meer of minder
uitgewerkt – mensbeeld.
Een mensbeeld kent twee aspecten (ibidem):
Een beschrijving van de kenmerkende eigenschappen (de bodem van het menselijk
bestaan). Hier gaat het onder andere om het verschil tussen mensen en dieren of om
het verschil tussen kinderen en volwassenen.
Een verwijzing hoe mensen behoren te zijn (het zogenaamde doelbeeld). Het is een
morele visie. Hierin staat centraal hoe de mens zich behoort te gedragen.
Mensbeelden worden beïnvloed door historische, culturele en religieuze invloeden.
Psychologische stromingen of scholen kennen vaak een lange geschiedenis. De inhoud van een
stroming wordt medebepaald door de tijd en de cultuur waarin ze ontstond. In het begin van de
psychologie was er geen samenwerking tussen de verschillende stromingen, maar dit is de laatste jaren
steeds veranderd. Dat uit zich in het overnemen van elkaars begrippen en het integreren van
verschillende visies. Een heel recente ontwikkeling is het benadrukken van de effectiviteit van
behandelingen en methodieken. De theoretische achtergrond wordt daarbij van minder belang geacht.
Elke stroming heeft een min of minder uitgewerkt mensbeeld. Daarin komt tot uiting wat als essentiële
kenmerken van mensen worden gezien en hoe zij zich zouden moeten gedragen.
1.5 Indelingen van theoretische stromingen
- De twee indelingen van de theoretische stromingen in de psychologie:
Mensenbeelden. Dit is een indeling waarmee mensenbeelden met elkaar vergeleken
kunnen worden. Er al aangegeven worden hoe de mensenbeelden zich verhouden
tot wetenschappelijke hulpverleningsmethoden.
Biopsychosociaal model. Dit model is ontleend aan de systeemtheorie en wordt in
verschillende wetenschappen gebruikt. Er wordt in benadrukt dat de ‘menselijke
werkelijkheid’ in verschillende niveaus is op te delen.
Er zal aandacht besteed worden aan het biologische niveau (lichaam en erfelijkheid),
het psychische niveau (gedrag en cognities) en het sociale niveau (de materiële en
sociale omgeving waarin mensen functioneren). In de systeemtheorie wordt
benadrukt dat alle drie de niveaus een rol spelen bij het ontstaan van gedrag.
- Om een structuur te brengen in de psychologische theorieën
Persoonlijk niveau
maken we een onderscheid tussen drie niveaus van menselijk Toen
gedrag. Elk niveau correspondeert met een mensbeeld. emen
Organistisch niveau
- In moderne opvattingen wordt de visie uitgedragen dat alle drie de
de niveaus in menselijk gedrag aanwezig zijn, waarbij het compl
Mechanistisch niveau
persoonlijk niveau het hoogste en meest complexe is. exitei
3
, - Het mechanistische mensbeeld.
Als we de mens als een mechanisme opvatten, dan betekent dit dat hij – net als een machine
– is samengesteld uit afzonderlijke delen. De onderdelen bewaren hun afzonderlijke
eigenschappen. Mensen worden beschreven als mechanieken die door externe krachten
worden voortbewogen. Menselijk gedrag wordt vergeleken met (delen van) machines.
De mechanistische visie houdt in dat delen van mensen zelfstandig bestudeerd kunnen
worden. Het betekent ook dat mensen bestudeerd kunnen worden los van de sociale of
materiële omgeving waarin ze functioneren (behaviorisme).
Het mechanistisch mensbeeld heeft vier implicaties:
Er wordt geen principieel onderscheid tussen dieren en mensen gemaakt. Er wordt
dus ook gebruik gemaakt van resultaten uit dierenexperimenten.
Het verklaringsmodel dat wordt gebruikt is lineair causaal. Dat betekent dat er een
oorzaak (of oorzaken) voor gedrag wordt gezocht (causaal) en dat het verband
tussen oorzaak en gedrag rechtlijnig (lineair) is. A veroorzaakt B.
Er wordt van uitgegaan dat als alle onderdelen bekend zijn, we het geheel kennen.
Mensen en onderdelen van mensen kunnen zelfstandig bestudeerd worden zonder
daarbij rekening te houden met de omgeving waarin zij verkeren.
- Het organistische mensbeeld.
Hier worden mensen opgevat als groeiende organismen, als één geheel. Er vindt geen
opdeling plaats. Het organisme kent een interne dynamiek: de onderdelen beïnvloeden
elkaar en zijn niet los van elkaar te zien.
Naast de interne dynamiek veronderstelt het organistische mensbeeld ook een externe
dynamiek. Het organisme staat in wisselwerking met zijn omgeving. Het organisme (de mens)
wordt beïnvloed door de omgeving en beïnvloedt zelf de omgeving. Daarom is het niet zinvol
om gedrag te bestuderen zonder rekening te houden met de sociale en materiële omgeving.
Het organistische mensbeeld heeft vier implicaties:
Er worden ook vergelijkingen getrokken tussen mensen en dieren. Er wordt wel
uitgegaan van één verschil: mensen hebben een sociale of culturele omgeving, die bij
dieren ontbreekt.
Het verklaringsmodel dat wordt gebruikt is circulair causaal. Dit betekent dat er niet
van uit wordt gegaan dat er eenduidige relaties zijn tussen een oorzaak en een
gevolg. A veroorzaakt mede B en B veroorzaakt mede A.
Er wordt uitgegaan van de stelling dat het geheel meer is dan de som der delen. Een
organisme is principieel meer dan een optelsom van zijn spieren, zenuwbanen, enz.
Mensen zijn niet los van hun omgeving te bestuderen. En delen van mensen zijn niet
los van het geheel te bestuderen.
- Het personalistische mensbeeld.
Hier wordt het unieke karakter van mensen binnen de levende natuur benadrukt. Zij worden
niet alleen beïnvloed door de cultuur, maar scheppen zelf cultuur. Dit is een essentieel
verschil met de organische visie, waarin deze bijzondere (culturele) positie van mensen niet
benadrukt wordt. Hij verleent zin of betekenis aan de wereld. Denk aan vragen als ‘wat is de
zin van het leven’ en ‘waartoe zijn wij op aarde’.
Het personalistische mensbeeld benadrukt in tegenstelling tot de twee andere mensbeelden
juist het verschil tussen mensen en dieren. Met eigenschappen als taal, muziek, creativiteit
en religie zijn mensen niet alleen in staat om in het ‘hier en nu’ te leven, maar kunnen ze
zichzelf ook voorstellen in de toekomst (hierdoor zijn ze ook gemotiveerd om iets in de
toekomst te bereiken. Essentieel verschil met dieren), het verleden of zelfs het hiernamaals.
Bij mensen staat daarom het doelgericht handelen centraal.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper emmakeijzer. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,19. Je zit daarna nergens aan vast.
