AANTEKENINGEN
OP 2.1
Veen, L.C. van
FONTYS PARAMEDISCHE HOGESCHOOL
EINDHOVEN
,INHOUDSOPGAVE
STEM .......................................................................................................................................................................................... 3
STEM ONB MULTI-DIMENSIONEEL ONDERZOEK – STEMSTOORNISSEN .................................................................................................... 3
STEM BEG CAMPUS – LINGWAVES ................................................................................................................................................. 3
STEM ONB INLEIDING FONETOGRAM ............................................................................................................................................... 4
STEM ONB INTERPRETATIE FONETOGRAM ........................................................................................................................................ 4
STEM BEG INTERPRETATIE FONETOGRAM ......................................................................................................................................... 5
STEM ONB AKOESTISCHE PARAMETERS VAN DE STEM ......................................................................................................................... 6
STEM BEG/ONB KLINISCH KNO ONDERZOEK .................................................................................................................................. 9
SPRAAK .................................................................................................................................................................................... 14
BRODDELEN ONB/BEG ALGEMENE ACHTERGRONDINFORMATIE ...................................................................................................... 14
BRODDELEN BEG 100-VEL INVULLEN ......................................................................................................................................... 14
SPRAAK KIND ONB SPRAAKONTWIKKELINGSDYSPRAXIE: DEFINIËRING ................................................................................................. 14
SPRAAK KIND BEG DYSPRAXIE ONDERZOEKPROGRAMMA ................................................................................................................. 15
SPRAAK VOLW BEG NEUROPSYCHOLOGIE – EXECUTIEVE EN COGNITIEVE FUNCTIES ................................................................................ 16
SPRAAK KIND ONB INTERVENTIETECHNIEKEN ................................................................................................................................. 15
SPRAAK KIND BEG PROMPT GLOBALE OBSERVATIE........................................................................................................................ 16
SPRAAK KIND ONB BEHANDELING DYSPRAXIEPROGRAMMA.............................................................................................................. 16
SPRAAK KIND BEG PROMPT ..................................................................................................................................................... 17
SPRAAK VOLW BEG/ONB NEUROPSYCHOLOGIE .............................................................................................................................. 18
GEHOOR ................................................................................................................................................................................... 19
GEHOOR BEG GELUID EN AUDIOGRAM ........................................................................................................................................... 19
GEHOOR BEG SUBJECTIEVE EN OBJECTIEVE AUDIOMETRIE .................................................................................................................. 20
GEHOOR BEG HOOR IMPLANTATEN ............................................................................................................................................... 21
GEHOOR BEG GELUIDSLEER ......................................................................................................................................................... 23
GEHOOR BEG CAMPUS VOLWASSENEN MET EEN COCHLEAIR IMPLANTAAT ............................................................................................ 24
SLIK .......................................................................................................................................................................................... 26
SLIK VOLW ONB BASIS VAN SLIK .................................................................................................................................................. 26
SLIK VOLW ONB DYSFAGIE BEHANDELING ...................................................................................................................................... 29
SLIK VOLW BEG BEHANDELDOELEN EN BEHANDELPLAN .................................................................................................................... 31
SLIK KIND BEG ........................................................................................................................................................................ 32
SLIK KIND ONB BEGELEIDING EN THERAPIE BIJ EET- EN DRINKPROBLEMEN KIND ................................................................................... 32
EXTRA AANTEKENING - HERSENZENUWEN ............................................................................................................................... 34
ETHIEK ...................................................................................................................................................................................... 35
ETHIEK BEG INLEIDING IN ETHIEK ................................................................................................................................................ 35
ETHIEK BEG BEROEPSETHIEK VOOR DE LOGOPEDIST ....................................................................................................................... 36
ETHIEK BEG BEROEPSETHIEK IN DE PARKTIJK: MORELE DILLEMA’S ...................................................................................................... 37
VEEN, L.C. VAN 2
,STEM
STEM ONB MULTI-DIMENSIONEEL ONDERZOEK – STEMSTOORNISSEN
ELS-protocol = internationaal protocol voor multi-dimensioneel onderzoek. European Laryngaal Society.
Minimale onderdelen ELS-protocol:
- Perceptieve beoordeling
- Aerodynamische meting
- Akoestische meting
- Laryngostroboscopie
- Eigen waarneming van de cliënt
PERCEPTIEVE BEOORDELING
GRBAS (ernst wordt aangegeven op schaal van 0-3)
G = Grade = ernst van de dysfonie
R = Roughness = hoorbare impressie van onregelmatigheid in pulsen van de glottis – schorheid
B = Breathiness = hoorbare impressie van turbulente lekken (lucht) door inefficiënte sluiting van de glottis – heesheid
A = Asthenicity = algemene hoorbare hypotonie – hoorbare stemzwakte
S = Strain = hoorbare spierspanning in de stemfunctie
AERODYNAMISCHE METING
- Vital capacity (VC) = hoeveelheid lucht ter beschikking om stem te geven (spirometer)
- Maximale fonatie tijd (MFT) = hoe lang kan iemand met zoveel mogelijk lucht 1 klank aanhouden
- Fonatiequotient (FQ) = FQ = VC/MFT = hoeveel lucht verbruikt iemand per sec stemgeving
- S/Z-ratio = met zo veel mogelijk lucht S aanhouden, zelfde met Z. Deze door elkaar delen. 0,7 of lager = probleem.
AKOESTISCHE ANALYSE
o Frequentie (toonhoogte)
o Intensiteit (luidheid)
o Jitter
o Shimmer
o H/N-ratio = harmonics to noise ratio
o Zanger formanten
SUBJECTIEVE BEOORDELING DOOR CLIËNT ZELF
Voice Handicap Index VHI is een subjectieve vragenlijst met:
- Functionele sub schaal
- Emotionele sub schaal
- Fysieke sub schaal
OVERIGE ONDERDELEN – GEEN ONDERDEEL ELS – WEL DEZE PERIODE
Objectieve maat voor meten stemkwaliteit:
- Dysphonia Severity Index
o 4 parameters DSI = 0.13 x MPT + 0.0053 Fo high + 0.26 x I low – 1.18 x Jitter + 12.4
o Hieruit komt een schaal van -5 tot +5 – geeft aan hoe de stemkwaliteit is.
▪ -5 is slechte stem +5 is goede stem
- Acoustic Voice Quality Index
o 6 akoestische parameters
o Parameters verkregen via PRAAT
o Formule
STEM BEG CAMPUS – LINGWAVES
Stemomvang in kaart brengen
VEEN, L.C. VAN 3
, Begin: gemiddelde spreektoonhoogte aanhouden – toon zo luid mogelijk > toon zo zacht mogelijk
1 hele toon omhoog – zo luid mogelijk > zo zacht mogelijk
Niet meer hoger mogelijk?
Terug naar gemiddelde spreektoonhoogte
1 hele toon omlaag – zo luid mogelijk > zo zacht mogelijk
Toon aanslaan – logo doet toon na- patiënt doet toon na – zo luid mogelijk > zo zacht mogelijk
Het moet een mooie heldere klank zijn – niet forceren
STEM ONB INLEIDING FONETOGRAM
= Ook wel Voice Range Profile genoemd
SRP = Speaking Range Profile > Speaking voice range – toonhoogte en luidheden die iemand gebruikt tijdens het spreken.
VRP = Voice Range Profile > Singing voice range – hoe hard kan iemand maximaal, welke toonhoogte kan iemand maximaal.
VRP Singing Voice Range Profile
= fonetogram > de stemomvang wordt gemeten. (Zie bovenstaande aantekening voor uitvoering).
Het resultaat zal een soort plakkaat op de tabel zijn, de vorm hiervan en alles hier tussenin wordt de stemomvang
genoemd.
SRP Speaking Voice Range Profile
Een SRP kan als volgt gemaakt worden in LingWaves:
- De cliënt telt van 21-30 met een zacht stemvolume
- De cliënt telt van 21-30 met een normaal stemvolume
- De cliënt telt van 21-30 met een hard stemvolume
- De cliënt telt van 21-30 al roepend
De zwarte lijn, die van het onderste naar het bovenste blokje zal verschijnen, geeft het
spraakfonetogram weer. Het schema dat in LingWaves rechts onderin beeld verschijnt,
weergeeft dezelfde zwarte lijn. Deze lijn moet uitkomen in het groene veld → goed.
Octaven: toonhoogte – het verschil tussen de zachte stem en het roepen > tussen 1 en 1,5
octaaf is goed.
Is dit verschil groter? Dan gaat de cliënt tijdens het roepen té hoog en zet er te veel kracht
achter.
Luidheid: decibel dB – het verschil in luidheid tussen de zachte stem en de roepstem >
tussen 35 en 60 dB is goed.
Is het verschil minder? Dan is er te weinig luidheid bereik.
STEM ONB INTERPRETATIE FONETOGRAM
Aan het fonetogram kan je zien of het van een man of een vrouw is. De habituele spreektoonhoogte van de man komt
gemiddeld in het grote octaaf te liggen, dat van een vrouw in het kleine octaaf. Normaal gezien kan dit nooit een heel
octaaf naar beneden, maximaal een half octaaf.
Vrouwenstem die in groot octaaf komt: alarmbellen + mannenstem in contraoctaaf komt
(lage tonen): alarmbellen.
GEOEFEND- ONGEOEFENDE STEM
Geoefende stem: geen dip, mooie ovaalvorm
Ongeoefend: niet mooi stijgende lijnen, maar gebroken (+ vaak dip bij overgang van
borstregister naar kopregister)
Te meten onderdelen
- Toonhoogte
• F0Hab = habituele grondtoon
o Meten door te tellen van 21 tot 30
VEEN, L.C. VAN 4
OP 2.1
Veen, L.C. van
FONTYS PARAMEDISCHE HOGESCHOOL
EINDHOVEN
,INHOUDSOPGAVE
STEM .......................................................................................................................................................................................... 3
STEM ONB MULTI-DIMENSIONEEL ONDERZOEK – STEMSTOORNISSEN .................................................................................................... 3
STEM BEG CAMPUS – LINGWAVES ................................................................................................................................................. 3
STEM ONB INLEIDING FONETOGRAM ............................................................................................................................................... 4
STEM ONB INTERPRETATIE FONETOGRAM ........................................................................................................................................ 4
STEM BEG INTERPRETATIE FONETOGRAM ......................................................................................................................................... 5
STEM ONB AKOESTISCHE PARAMETERS VAN DE STEM ......................................................................................................................... 6
STEM BEG/ONB KLINISCH KNO ONDERZOEK .................................................................................................................................. 9
SPRAAK .................................................................................................................................................................................... 14
BRODDELEN ONB/BEG ALGEMENE ACHTERGRONDINFORMATIE ...................................................................................................... 14
BRODDELEN BEG 100-VEL INVULLEN ......................................................................................................................................... 14
SPRAAK KIND ONB SPRAAKONTWIKKELINGSDYSPRAXIE: DEFINIËRING ................................................................................................. 14
SPRAAK KIND BEG DYSPRAXIE ONDERZOEKPROGRAMMA ................................................................................................................. 15
SPRAAK VOLW BEG NEUROPSYCHOLOGIE – EXECUTIEVE EN COGNITIEVE FUNCTIES ................................................................................ 16
SPRAAK KIND ONB INTERVENTIETECHNIEKEN ................................................................................................................................. 15
SPRAAK KIND BEG PROMPT GLOBALE OBSERVATIE........................................................................................................................ 16
SPRAAK KIND ONB BEHANDELING DYSPRAXIEPROGRAMMA.............................................................................................................. 16
SPRAAK KIND BEG PROMPT ..................................................................................................................................................... 17
SPRAAK VOLW BEG/ONB NEUROPSYCHOLOGIE .............................................................................................................................. 18
GEHOOR ................................................................................................................................................................................... 19
GEHOOR BEG GELUID EN AUDIOGRAM ........................................................................................................................................... 19
GEHOOR BEG SUBJECTIEVE EN OBJECTIEVE AUDIOMETRIE .................................................................................................................. 20
GEHOOR BEG HOOR IMPLANTATEN ............................................................................................................................................... 21
GEHOOR BEG GELUIDSLEER ......................................................................................................................................................... 23
GEHOOR BEG CAMPUS VOLWASSENEN MET EEN COCHLEAIR IMPLANTAAT ............................................................................................ 24
SLIK .......................................................................................................................................................................................... 26
SLIK VOLW ONB BASIS VAN SLIK .................................................................................................................................................. 26
SLIK VOLW ONB DYSFAGIE BEHANDELING ...................................................................................................................................... 29
SLIK VOLW BEG BEHANDELDOELEN EN BEHANDELPLAN .................................................................................................................... 31
SLIK KIND BEG ........................................................................................................................................................................ 32
SLIK KIND ONB BEGELEIDING EN THERAPIE BIJ EET- EN DRINKPROBLEMEN KIND ................................................................................... 32
EXTRA AANTEKENING - HERSENZENUWEN ............................................................................................................................... 34
ETHIEK ...................................................................................................................................................................................... 35
ETHIEK BEG INLEIDING IN ETHIEK ................................................................................................................................................ 35
ETHIEK BEG BEROEPSETHIEK VOOR DE LOGOPEDIST ....................................................................................................................... 36
ETHIEK BEG BEROEPSETHIEK IN DE PARKTIJK: MORELE DILLEMA’S ...................................................................................................... 37
VEEN, L.C. VAN 2
,STEM
STEM ONB MULTI-DIMENSIONEEL ONDERZOEK – STEMSTOORNISSEN
ELS-protocol = internationaal protocol voor multi-dimensioneel onderzoek. European Laryngaal Society.
Minimale onderdelen ELS-protocol:
- Perceptieve beoordeling
- Aerodynamische meting
- Akoestische meting
- Laryngostroboscopie
- Eigen waarneming van de cliënt
PERCEPTIEVE BEOORDELING
GRBAS (ernst wordt aangegeven op schaal van 0-3)
G = Grade = ernst van de dysfonie
R = Roughness = hoorbare impressie van onregelmatigheid in pulsen van de glottis – schorheid
B = Breathiness = hoorbare impressie van turbulente lekken (lucht) door inefficiënte sluiting van de glottis – heesheid
A = Asthenicity = algemene hoorbare hypotonie – hoorbare stemzwakte
S = Strain = hoorbare spierspanning in de stemfunctie
AERODYNAMISCHE METING
- Vital capacity (VC) = hoeveelheid lucht ter beschikking om stem te geven (spirometer)
- Maximale fonatie tijd (MFT) = hoe lang kan iemand met zoveel mogelijk lucht 1 klank aanhouden
- Fonatiequotient (FQ) = FQ = VC/MFT = hoeveel lucht verbruikt iemand per sec stemgeving
- S/Z-ratio = met zo veel mogelijk lucht S aanhouden, zelfde met Z. Deze door elkaar delen. 0,7 of lager = probleem.
AKOESTISCHE ANALYSE
o Frequentie (toonhoogte)
o Intensiteit (luidheid)
o Jitter
o Shimmer
o H/N-ratio = harmonics to noise ratio
o Zanger formanten
SUBJECTIEVE BEOORDELING DOOR CLIËNT ZELF
Voice Handicap Index VHI is een subjectieve vragenlijst met:
- Functionele sub schaal
- Emotionele sub schaal
- Fysieke sub schaal
OVERIGE ONDERDELEN – GEEN ONDERDEEL ELS – WEL DEZE PERIODE
Objectieve maat voor meten stemkwaliteit:
- Dysphonia Severity Index
o 4 parameters DSI = 0.13 x MPT + 0.0053 Fo high + 0.26 x I low – 1.18 x Jitter + 12.4
o Hieruit komt een schaal van -5 tot +5 – geeft aan hoe de stemkwaliteit is.
▪ -5 is slechte stem +5 is goede stem
- Acoustic Voice Quality Index
o 6 akoestische parameters
o Parameters verkregen via PRAAT
o Formule
STEM BEG CAMPUS – LINGWAVES
Stemomvang in kaart brengen
VEEN, L.C. VAN 3
, Begin: gemiddelde spreektoonhoogte aanhouden – toon zo luid mogelijk > toon zo zacht mogelijk
1 hele toon omhoog – zo luid mogelijk > zo zacht mogelijk
Niet meer hoger mogelijk?
Terug naar gemiddelde spreektoonhoogte
1 hele toon omlaag – zo luid mogelijk > zo zacht mogelijk
Toon aanslaan – logo doet toon na- patiënt doet toon na – zo luid mogelijk > zo zacht mogelijk
Het moet een mooie heldere klank zijn – niet forceren
STEM ONB INLEIDING FONETOGRAM
= Ook wel Voice Range Profile genoemd
SRP = Speaking Range Profile > Speaking voice range – toonhoogte en luidheden die iemand gebruikt tijdens het spreken.
VRP = Voice Range Profile > Singing voice range – hoe hard kan iemand maximaal, welke toonhoogte kan iemand maximaal.
VRP Singing Voice Range Profile
= fonetogram > de stemomvang wordt gemeten. (Zie bovenstaande aantekening voor uitvoering).
Het resultaat zal een soort plakkaat op de tabel zijn, de vorm hiervan en alles hier tussenin wordt de stemomvang
genoemd.
SRP Speaking Voice Range Profile
Een SRP kan als volgt gemaakt worden in LingWaves:
- De cliënt telt van 21-30 met een zacht stemvolume
- De cliënt telt van 21-30 met een normaal stemvolume
- De cliënt telt van 21-30 met een hard stemvolume
- De cliënt telt van 21-30 al roepend
De zwarte lijn, die van het onderste naar het bovenste blokje zal verschijnen, geeft het
spraakfonetogram weer. Het schema dat in LingWaves rechts onderin beeld verschijnt,
weergeeft dezelfde zwarte lijn. Deze lijn moet uitkomen in het groene veld → goed.
Octaven: toonhoogte – het verschil tussen de zachte stem en het roepen > tussen 1 en 1,5
octaaf is goed.
Is dit verschil groter? Dan gaat de cliënt tijdens het roepen té hoog en zet er te veel kracht
achter.
Luidheid: decibel dB – het verschil in luidheid tussen de zachte stem en de roepstem >
tussen 35 en 60 dB is goed.
Is het verschil minder? Dan is er te weinig luidheid bereik.
STEM ONB INTERPRETATIE FONETOGRAM
Aan het fonetogram kan je zien of het van een man of een vrouw is. De habituele spreektoonhoogte van de man komt
gemiddeld in het grote octaaf te liggen, dat van een vrouw in het kleine octaaf. Normaal gezien kan dit nooit een heel
octaaf naar beneden, maximaal een half octaaf.
Vrouwenstem die in groot octaaf komt: alarmbellen + mannenstem in contraoctaaf komt
(lage tonen): alarmbellen.
GEOEFEND- ONGEOEFENDE STEM
Geoefende stem: geen dip, mooie ovaalvorm
Ongeoefend: niet mooi stijgende lijnen, maar gebroken (+ vaak dip bij overgang van
borstregister naar kopregister)
Te meten onderdelen
- Toonhoogte
• F0Hab = habituele grondtoon
o Meten door te tellen van 21 tot 30
VEEN, L.C. VAN 4
