Uitgebreide samenvatting (71 pagina's) van het gehele boek Sociale psychologie, van Pieternel Dijkstra, 2e editie. Inclusief 20 oefenvragen, vergelijkbaar met de vragen die ik op het tentamen kreeg (ik had een 9). Alle begrippen zijn dikgedrukt, met voorbeelden en uitleg. Inclusief de reader Invloe...
Sociale psychologie
Door Pieternel Dijkstra, 2e druk
Inleiding
Sociale perceptie:
De eigen belevenis die mensen hebben over een bepaalde situatie of over de omgang met andere
mensen. Wat er daadwerkelijk gebeurd en de sociale perceptie zijn niet altijd hetzelfde.
H1. Het belang van menselijke relaties
Need to belong:
Mensen hebben een behoefte om er bij te horen en om relaties te hebben. Dit is te verklaren vanuit
de evolutionaire sociale psychologie: relaties waren vroeger van levensbelang. Volgens de
evolutionaire sociale psychologie zijn er drie belangrijke redenen waarom mensen relaties willen:
1. Sociale steun
2. Samenwerking
3. Voorplanting
1.1 Leven in een moderne samenleving
In moderne welvarende landen zoals Nederland hebben we in principe geen relaties meer nodig om
te overleven (we hebben tenslotte voorzieningen zoals uitkeringen), desondanks is onze behoefte
aan sociale relaties nog steeds groot.
Dit komt waarschijnlijk omdat evolutie lang duurt. De tijd van welvarendheid is nog maar kort in
vergelijking tot de tijd dat we wel relaties nodig hadden om te overleven. Hoe belangrijk sociale
relaties nog steeds voor ons zijn blijkt uit onderzoeken naar eenzaamheid. Eenzaamheid kan zorgen
voor o.a. depressies, vroegtijdig overlijden en een grotere kans op hart en vaatziekten.
Buffer tegen stress:
Een van de redenen waarom sociale relaties nog steeds zo belangrijk voor ons zijn, ze helpen ons om
met stress om te gaan en op die manier stress te verminderen. Dit is erg belangrijk, want stress lijkt
in onze moderne wereld een steeds groter probleem te worden.
Sociale relaties kunnen ook stress veroorzaken (denk aan problemen met partner bijv.), maar over
het algemeen geven sociale relaties meer voordelen dan nadelen.
Sociale media & Facebook:
Er is nog niet voldoende onderzoek gedaan om een conclusie te kunnen trekken over de invloed van
sociale media (zoals facebook) op de gezondheid van mensen. Voorgaande onderzoeken hadden
zowel positieve als negatieve uitkomsten.
Het lijkt erop dat voornamelijk de manier waarop mensen sociale media gebruiken effect heeft op
hun welzijn. Doelloos scrollen lijkt een slechte invloed te hebben, actief contact houden met mensen
die ver weg wonen bijv. lijkt een positieve invloed te hebben.
,1.1.1 Sociale steun als overlevingsmechanisme
Sociaal kapitaal:
De toegang die mensen hebben tot sociale relaties. De belangrijkste daarvan is sociale steun.
Sociale steun:
Kan onderverdeeld worden in 4 verschillende vormen:
1. Emotionele steun:
Bijv. naar iemand luisteren of een knuffel geven. Het probleem zelf zal niet verdwijnen, maar
mensen voelen zich meestal wel beter. Lichamelijk effect: vrouwen; gezondere bloeddruk –
mannen; minder kans obesitas.
2. Informationele steun:
Elkaar advies of informatie geven. Lichamelijk effect: gezondere bloeddruk.
3. Instrumentele steun:
Praktische hulp. Bijv. de hond uitlaten wanneer je druk bent.
4. Waarderende steun:
Bijv. goedkeuring of complimenten. Vooral belangrijk wanneer mensen door een onzekere
tijd gaan.
Onzichtbare steun:
We hebben het over open steun wanneer beide partijen (ontvanger en gever) zich er van bewust
zijn. We spreken van onzichtbare steun wanneer de ontvanger niet door heeft dat hij steun krijgt.
Voordeel: Het helpt nog steeds bij de welzijn van de ontvanger.
Nadeel: Omdat de ontvanger het niet doorheeft dat hij geholpen wordt, zal hij waarschijnlijk
weinig of geen waardering geven, wat de gever kan frustreren.
Belangrijk: voor het welzijn van mensen gaat het om de steun die zij zelf waarnemen. Men kan in een
situatie zitten waar zij veel steun ontvangen, maar wanneer het zo niet voelt zullen zij zich alsnog
niet goed voelen.
Ook het idee van steun kan helpen voor mensen hun welzijn. Het weten dat je een vriend kan bellen,
zonder het daadwerkelijk te doen, kan al helpen om je beter te voelen.
Experiment:
Onderzoek vorm waarbij je oorzaak – gevolg kan testen. Hier wordt een afhankelijke variabele
gemeten door een onafhankelijke variabele te manipuleren. Dit was het experiment over sociale
steun:
Proefpersonen kregen de opdracht om 13 moeilijke puzzels op te lossen in een kwartier tijd.
Experimentele conditie: de proefpersonen in de experimentele groep werd verteld dat de
onderzoeker in de kamer ernaast zou wachten en als ze hulp nodig hadden ze haar konden halen. Dit
werd niet gezegd tegen de personen in de controle groep (controle conditie).
,Resultaat: ook al hadden de mensen in de experimentele groep geen hulp gevraagd, het weten dat
ze hulp konden vragen zorgde ervoor dat ze gemiddeld meer puzzels af hadden gemaakt dan de
mensen in de controle groep.
Door dit soort experimenten kunnen er causale uitspraken gemaakt worden over variabelen =
oorzaak gevolg vaststellen.
Ingrijpende levensgebeurtenissen:
Een lijst die aangeeft hoe veel stress bepaalde gebeurtenissen gemiddeld opleveren. Opvallend is dat
het niet alleen gebeurtenissen zijn die als negatief worden ervaren. Op nummer 1 staat bijv. het
overlijden van een partner (100 punten), maar trouwen (50 punten) en zwangerschap (27 punten)
staan ook redelijk hoog op de lijst.
Ergernissen:
Naast de ernst van de gebeurtenis is ook de frequentie belangrijk voor het welzijn van de mens. Zoals
bijv. alledaagse ergernissen. Wanneer men zich ergens vaak aan ergert (bijv. dagelijks in de file staan)
kan dit uiteindelijk ook negatieve gevolgen hebben.
In het algemeen geldt het volgende:
- Hoe meer ingrijpende levensgebeurtenissen mensen in hun leven meemaken
Hoe meer negatief effect het heeft op hun gezondheid.
- Hoe meer sociale steun mensen krijgen
Hoe minder vatbaar ze zijn voor de negatieve bijwerkingen van stress.
Copingstrategie:
Hoe je met stress en problemen omgaat. Sociale steun is een van de belangrijkste copingstrategieën.
Prosociaal gedrag of altruïsme:
Mensen helpen. De gever zijn van sociale steun. Maar waarom besluiten mensen om andere mensen
te helpen? Hier volgen een aantal theorieën hierover. Voor alle theorieën is bewijs gevonden. Het
blijkt voornamelijk van de situatie en de persoon zelf af te hangen welke theorie van toepassing is.
- De theorie van inclusive fitness:
Familie helpen – genetische band. Dit gebeurt onbewust omdat we onze eigen genen willen
helpen (evolutie).
- De theorie van competitive atruism:
Je komt goed over op andere mensen, mensen helpen is goed voor je reputatie. Bijv.
beroemdheden die openlijk dingen steunen of het dragen zogenaamde empathy ribbons
(denk aan borst kanker lintjes etc.).
- Empathie-altruïsme-hypothese:
Mensen helpen andere mensen omdat ze empathie voelen (meeleven). Mensen die andere
mensen helpen vanwege empathie hebben daarbij geen eigenbelang zoals bij de eerste twee
theorieën.
- Negative state relief model:
Wanneer mensen andere mensen helpen omdat ze hun verdriet, stress etc. als vervelend
ervaren. Dit is wederom eigen belang, ze helpen de mensen niet omdat ze die mensen graag
willen helpen, ze helpen om zelf geen schuldgevoel o.i.d. te ervaren.
, - Mood enhancement:
Mensen helpen omdat het goed voelt om mensen te helpen.
- Sociale uitwisselingstheorie:
Mensen helpen omdat ze hopen in de toekomst dan ook geholpen te worden of omdat ze
zelf in het verleden geholpen waren (geven & nemen).
Emotionele bestemming:
Het onbewust overnemen van emoties.
Het hulpverlenerssyndoom:
Wanneer iemand voelt dat hij moet helpen om zich goed te voelen en bijv. daardoor geen grenzen
meer kan stellen bij cliënten.
1.1.2 Samenwerking als overlevingsmechanisme
Positieve interdependentie:
Wanneer mensen van elkaar afhankelijk zijn om een doel te bereiken, dit is goed voor de
samenwerking.
Cohesie:
Hoe erg een groep mensen zich met elkaar verbonden voelt. Een sterke positieve interdependentie
vergroot het gevoel van cohesie. Cohesie vergroot weer het gevoel van onderling vertrouwen.
Voor een optimale samenwerking zijn de volgende dingen nodig:
- Positieve interdependentie
- Een groepsdoel
- Cohesie
- Vertrouwen
- Een gevoel van rechtvaardigheid
Sociaal dilemma:
Wanneer iemand niet ziet dat de samenwerking ook een eigen voordeel heeft en daarom twijfelt of
hij wel wilt meedoen aan het groepsbelang. Onderdeel hiervan is dat voor jezelf kiezen op korte
termijn vaak meer beloond, maar op lange termijn niet.
Bijv. belasting. In eerste instantie houd je zelf meer geld over wanneer je aan belasting ontduiking
doet. Maar als meer mensen dit gaan doen en er niet voldoende geld binnenkomt om het land te
onderhouden, zal iedereen hier last van hebben.
Hiervoor is vertrouwen erg belangrijk. Men is eerder geneigd netjes belasting te betalen wanneer hij
erop vertrouwt dat iedereen netjes belasting betaald.
, Sociale norm:
Gedragsregels. Ook dit helpt bij de samenwerking en waarom mensen niet voor hun individuele
belang, maar voor het groepsbelang kiezen. Je hoort nou eenmaal gewoon je belasting te betalen.
Sociale normen kunnen worden onderverdeeld in 2 verschillende normen:
- Descriptieve normen:
Datgeen wat mensen denken dat andere mensen ook doen.
- Injunctieve normen:
Wat als groep als gewenst of ongewenst gedrag wordt gezien.
Voorbeeld: je hebt met je huisgenoten een schoonmaak rooster. De injunctieve norm is dat het
gewenst is dat iedereen zich aan dit rooster houd. De descriptieve norm is dat wanneer jij ziet dat het
merendeel van je huisgenoten zich niet aan het rooster houd, je dat zelf ook niet meer doet.
Wanneer descriptieve en injunctieve normen elkaar tegenspreken zal de descriptieve norm vaak de
doorslag geven. Je weet dat het gewenst is dat jij je aan het schoonmaakrooster houd, maar
aangezien de rest het ook niet doet, doe je het zelf ook niet.
1.1.3 Voorplanting als drijfveer
Voortplanting:
De meest primitieve reden voor het hebben van sociale contacten (evolutionaire psychologie).
Voortplanting is niet alleen essentieel voor het voortbestaan van ons mensen als soort, het zorgt er
ook voor dat er later voor je gezorgd wordt (door je kinderen). Dit was beide veel meer van
toepassing in de geschiedenis.
Hoe komt het dat mensen nog steeds zo erg de drang hebben om zich voort te planten? Evolutie
duurt lang. Zo’n 99% van de tijd dat de mensheid bestaat was voortplanting van essentieel belang.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ambervisser3. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
