HC11 Rechtsvergelijking Privaatrecht HC2
Familierecht 1
Ouderlijk gezag en huwelijksgoederenrecht in vergelijkend perspectief
Vandaag hebben we twee verschillende onderwerpen, die op 2 manieren illustratief zijn
voor ontwikkeling van familierecht en vergelijking.
Ouderlijk gezag na de scheiding
Vroeger:
• verzorgende ouder (in circa 90% v/d gevallen – de moeder) belast met
eenhoofdig gezag
• Niet verzorgende ouder (vader) verliest het gezag en krijgt recht op omgang
met het kind
1 onderwerp laat veel overeenstemming zien, wel meer in zekere zin op gebied van
scheiding en huwelijk. Zijn allemaal zelfde tendensen en problemen. En we kijken ook terug
naar een dimensie van ontwikkeling van familierecht wat ze vorige keer benadrukte: wij zijn
kinderen van verlichting en onze ideeën over familierecht zijn geworteld in het idee van
verlichting, het is dan ook dat mens centraal is en dat familie dient om je geluk te
bewerkstelligen. We zullen zien wat deze houding teweeg brengt tussen relatie van ouders
en kinderen en ouders onderling met betrekking tot de kinderen. Vroeger ook vrij simpel. In
oude tijden, sinds Romeinse tijd, was man het hoofd van de huishouding en hij had de
ouderlijke macht over de kinderen. En die kinderen tot hun meerderjarigheid, was later dan
nu want geen 18 jaar maar ongeveer 21, soms nog later in sommige landen. Die stonden dus
onder man zijn gezag. Wat als ouders scheiden? Gebeurde in eerste plaats bijna nooit. Wel
kinderen groeiden op met 1 ouder of stiefouder, maar dat kwam door overlijden en niet
door echtscheiding, dat was uiterst zeldzaam. Na WOII is er wat meer scheidingen gekomen,
maar in die tijd nog eigenlijk een patroon gemeenschappelijk voor alle westerse landen: dat
na de scheiding blijft het kind bij de moeder, moeder krijgt ouderlijke macht (gezag) en de
vader krijgt bezoekrecht.
Maatschappelijke veranderingen op de achtergrond van verblijfsco-ouderschap
Het nieuwe vaderschap:
• Verandering van rolpatronen binnen gezinnen: gelijke verdeling zorg en betaalde
arbeid
• Nieuwe vaderschap – dieper, emotioneler, intiemere betrokkenheid
• Nieuwe vaders – nog steeds in de minderheid:
onderzoek onder 14 Europese landen (2004): vaders zijn goed voor 30% van de zorg
voor kinderen
Was ook een idee in Europa, niet alleen westerse landen, dat rollen in opvoeding van
kinderen van vader en moeder heel verschillend zijn. Moeder is primaire verzorgster en
opvoedster en vader is een broodwinnaar. Dat veranderde geleidelijk, deels door invloed
van feminisme, emancipatie van de vrouw. Steeds meer vrouwen gaan werken en rollen
tussen man en vrouw, bij vooral hoogopgeleiden, wordt steeds meer gelijk verdeeld.
Scandinavische landen zijn koploper in deze ontwikkeling en Zuid-Europese landen blijven
1
, achter. Oost-Europese landen lopen ook vooruit. NL is een bijzonder land, want in NL is
arbeidsparticipatie van de vrouw hoog. Dus veel vrouwen werken. Maar arbeidsvolume is
klein. Dus werken vaak deeltijd, waardoor ze minder verdienen en het minder ver schoppen
in hun carrière. Onder invloed van deze ontwikkelingen verandert ook het idee over
moederschap en vaderschap. Niet zozeer over moederschap, maar over geschiktheid van
vaders als opvoeders van kinderen. Band vader en kind wordt dieper en emotioneler.
Hoewel de ontwikkeling zich overal voordoet, steeds minderheid van vaders vervult die
nieuwe rol. Er zijn 14 Europese landen waarbij vaders maar 30% van de tijd goed zijn voor
zorg.
Maatschappelijke veranderingen op de achtergrond van verblijfsco-ouderschap
Moeders zijn niet betere opvoeders dan vaders
• 1976:
‘Social scientists in general and developmental psychologists in particular, doubted
that fathers had a significant role to play in shaping the experiences and development of
their children, especially their daughters.’
(M. Lamb, The role of the father in child development)
• 1997:
‘With the exception of lactation, there is no evidence that women are biologically
disposed to better parent than men are. Social conventions, not biological imperatives,
underlie the traditional division of parental responsibilities.’
(M. Lamb, The role of the father in child development, p. 120)
Het is ook interessant dat een gezaghebbend handboek over kinderpsychologie in dat boek
verschillende drukken totaal verschillende opvattingen worden verwoordt. Eerst wordt
gezegd dat vaders ongeschikt zijn als primaire opvoeders van jonge kinderen, vooral de
dochters. Later wordt gezegd: er is geen enkel verschil tussen moeders en vaders, met
uitzondering van lactatie.
Gezamenlijk gezag na de scheiding
Gezamenlijk gezag word mogelijk mits:
• beide ouders het verzoeken
• goede communicatie tussen de ouders
Daardoor zien we ontwikkelingen in de wet. Gaat met verschillende snelheid. Beiden ouders
als verhouding goed is en het beiden verzoeken, dan mogelijk dat gezamenlijk gezag na
scheiding wordt voortgezet. Dus goede communicatie tussen ouders is vereist, in alle landen
geldt dat.
2