Samenvatting van het vak Rechtsfilosofie & Rechtstheorie gebaseerd op alle verplichte literatuur uit de reader. Ook de hoorcolleges, werkgroepopdrachten en -aantekeningen zijn erin verwerkt. Behaald cijfer: 8,5
week1
RECHTSPOSITIVISME & NATUURRECHT
L. Fuller The Case of the Speluncean Explorers
De casus van Fuller is gebaseerd op een daadwerkelijke uitspraak: The Queen vs. Dudley and
Stephens. In zijn eigen verhaal betreft het een groep van ontdekkingsreizigers van grotten. Toen
zij zich in een grot bevonden werd door een aardverschuiving de ingang geblokkeerd met rotsen.
Ze begaven zich richting de blokkade om daar te wachten op hulp. De reddingsoperatie werd
bemoeilijkt door nieuwe aardverschuivingen en bij een van die werden 10 man gedood. Hun
proviand raakte al snel op en er bestond dan ook de angst dat zij zouden overlijden voordat ze
gered konden worden . Op de twintigste dag kwamen ze erachter dat ze een draagbare zender
mee hadden, zowel voor het versturen als ontvangen van berichten. Zij vroegen aan de
reddingswerkers hoe lang het nog zou duren en ze kregen te horen dat het tenminste nog tien
dagen zou gaan duren. Vervolgens vroegen ze of ze het wel zouden redden tot die tijd en hen
werd verteld dat er slechts een kleine kans zou zijn. De mannen vroegen daarom of ze het wel
zouden overleven wanneer ze iemand van hen zouden consumeren en die vraag werd
bevestigend beantwoord. Whetmore (een van de mannen) vroeg daarom of het verstandig was
om lootjes te trekken om zo te bepalen wie zou worden geofferd. Geen van de reddingswerkers,
enig officiële instantie of gelovige was bereid deze vraag te beantwoorden. Hierna is er geen
communicatie meer geweest omdat de accu van de zender op was geraakt. Pas toen ze
werden gered werd ontdekt dat op de 23ste dag Whetmore was gedood en opgegeten door de
andere drie.
Hun verhaal was dat het Whetmore´s idee was om iemand op te offeren en om dit te doen door
middel van loting. Zij waren het in de eerste instantie hier niet mee eens maar na het
radiocontact hebben ze toch ingestemd. Wanneer het moment daar was om te dobbelen trok
Whetmore zich terug. Hij wou toch nog een week wachten voordat er een dergelijke drastische
maatregel werd genomen. De anderen vonden dat hij zich aan zijn woord moest houden en toen
hebben ze toch nog geloot. Nog voordat een van de anderen voor hem zou gooien verklaarde hij
geen bezwaren te hebben tegen de eerlijkheid ervan. Het lot bleek hem uitgekozen te hebben en
hij werd gedood en gegeten door de anderen.
Art. 12A: “Whoever shall willfully take the life of another shall be punished by death”. Dit artikel
toegepast op deze casus zal leiden tot de veroordeling van de drie mannen met als doodstraf
het gevolg. Dit is ook gebeurd. In het artikel geeft Fuller verschillende standpunten en
argumenten weer van verschillende rechters.
FOSTER (natuurrecht)
Foster is van mening dat deze mannen op grond van het recht niet schuldig zijn aan de moord
op Whetmore. Hij berust dit op twee gronden van meervoudige argumentatie.
,1. Allereerst is volgens hem het positieve recht niet toepasbaar in deze situatie maar dat de
situatie wordt beheerst door het natuurrecht. Dit is het geval omdat ons positieve recht is
gegrond op de mogelijkheid van mensen tot het naast elkaar leven in de samenleving: state of
civil society. Wanneer er een situatie ontstaat waarin dit niet meer mogelijk is (overleven is
afhankelijk van het nemen van een ander leven) dan valt de kracht van het positieve recht weg.
Hij vergelijkt dit met territoriale jurisdictie. Op het moment dat Whetmore werd gedood was er
geen state of civil society maar een state of nature. Het toepasbare recht is dan wat er kan
worden afgeleid uit de principes die op dat moment geschikt waren in hun omstandigheden. Zij
sloten een nieuw sociaal contract met elkaar net zoals dat ook jaren geleden was gedaan. Hij
illustreert tevens het feit dat er tien reddingswerkers om het leven zijn gekomen om deze vier
mannen te redden, waarom mogen deze drie dan niet 1 iemand opofferen? De overheid neemt
bewust deze risico’s omdat zij dit ziet als een kosten baten analyse. Net zoals bij de bouw van
grote constructies. Hierbij verliezen ook vaak bouwvakkers hun leven.
2. Zijn tweede argument gaat er even vanuit dat het positieve recht wel van toepassing is. Maar
ook dan valt er een rechtvaardiging te vinden want elke wet moet op een doelmatige wijze
geïnterpreteerd worden. Hierbij haalt hij drie uitspraken aan waar Commonwealth vs. Parry er
één van is. In deze zaak werd zelfverdediging aangenomen dat ook berust op een doelmatige
interpretatie want de wet liet zelf geen enkele uitzondering toe op het doden van een persoon. Hij
verwijst hierbij naar het doel afschrikking: deterrence. Dit doel gaat niet op wanneer iemand zijn
leven wordt bedreigd: hij zal zich verdedigen ongeacht wat de wet hem oplegt. Dat is dus ook
precies wat er in deze casus het geval was. Hij begrijpt dat the Court is gebonden aan de wet
maar zijn wijze van redeneren doet geen afbreuk aan deze gebondenheid. Volgens hem heeft de
wetgever niet gedacht aan deze situatie bij het opstellen van de wet en doet de correctie ervan
alleen maar recht aan het effectief maken van die wet.
TATTING
Hij begint met de opmerking dat hij normaal gesproken met gemak zijn emotionele reacties opzij
kan zetten en de zaak te beoordelen op objectieve gronden. Maar in dit geval voelt hij zich
opgesloten tussen sympathie voor deze mannen en afschuw tegelijk. Hij spreekt toch van grote
tegenstrijdigheden en drogreden in de opinie van Foster.
Kritiek: eerste argument
Hij snapt niet hoe Foster erbij komt dat de mannen niet waren onderworpen aan het positieve
recht. Gebeurde dit vanwege de dikte van de rots? Hun honger of omdat ze een nieuw sociaal
contract hadden gesloten?
Daarnaast, stel dit was het geval, wanneer heeft deze verschuiving van jurisdictie dan
plaatsgevonden? Toen de grot werd geblokkeerd? Toen hun uithongering een zekere graad van
ernstigheid had bereikt of toen ze de dobbelstenen gooiden?
Ten derde stelt hij dat ze rechters zijn en gebonden aan het recht van de Commonwealth en
geen autoriteit hebben om het natuurrecht toe te passen. Zij bevinden zich in ieder geval zeker
niet in de natuurtoestand.
, Foster’s natuurrecht stelt pacta sunt servanda boven moord. Want hij laat de terugtrekking van
Whetmore totaal buiten beschouwing. Wanneer deze afspraak eenmaal is gemaakt dan kan er
volgens Foster nooit meer op terug worden gekomen.
Stel dat Whetmore een wapen had gehad en zichzelf tegen hen had verdedigd, dan zou hij
volgens Foster zijn theorie een moordenaar zijn want zelfverdediging gaat dan niet op. De
andere drie stonden namelijk in hun recht om hem van zijn leven te beroven.
Tweede argument
Foster zegt dat een wet nooit zo uitgelegd mag worden dat het tegen het doel ervan in gaat. Dit
gebeurt wel wanneer je de wet zou toepassen in deze omstandigheden van het geval omdat het
niet afschrikkend kan werken. Het is inderdaad het geval dat een wet altijd moet worden
uitgelegd in het licht van haar doel en dat een van die doelen inderdaad detterence is. Maar er
zijn ook andere doelen: retribution(vergelding); rehabilitation → Commonwealth vs. Scape resp.
Commonwealth vs. Makeover.
Daarbij komt dat die doelen elkaar kunnen tegenspreken, en welke keuze moet er dan gemaakt
worden?
Commonwealth vs. Valjean → brood stelen om te zorgen dat je niet verhongerd werd ook niet
aangenomen als rechtvaardiging. Dus dan zal het doden van een persoon dit al absoluut niet
zijn.
Ook is het niet zo dat er in dit geval geen afschrikkend effect van de wet kon uitgaan. Wanneer
zij zich bewust waren van het feit dat ze veroordeeld zouden worden voor een moord hadden ze
zeker langer gewacht tot het nemen van een drastische maatregel om hun eigen levens te
redden. Het effect is minder maar ontbreekt zeker niet geheel.
Uiteindelijk zegt Tatting dat hij geen oplossing weet voor dit moeilijke geval. Hij kan Foster zijn
mening niet aannemen omdat zijn argumenten hem dwars zitten en wanneer hij uitgaat van een
terechte veroordeling wringen zijn emotionele complicaties. Als kannibalisme illegaal was dan
was dat een meer passende beschuldiging geweest nu dat niet het geval was geweest was het
wellicht beter om deze mannen niet voor de rechter te dagen. Dit is helaas wel gebeurt en
daarom trekt hij zich officieel terug van deze zaak.
KEEN (wetspositivisme)
Volgens hem is de enige vraag of deze mannen zich schuldig hebben gemaakt aan de moord op
Whetmore ex. artikel 12A van de N.C.S.A. (N.S.). En dat is inderdaad het geval. Zij hebben
willens het wetens het leven van Roger Whetmore genomen. Vanwaar dan ook de moeilijkheden
waar iedereen het over heeft? Vraagt hij zich af. Ze zijn volgens hem allemaal te herleiden tot
één punt en dat is het niet onderscheiden van de wettelijke en morele aspecten van deze zaak.
Zijn broeders zijn niet blij met de wettelijke uitkomst dat deze mannen veroordeeld dienen te
worden. Dat is hijzelf ook niet zegt die, alleen hij respecteert de verplichtingen die hij heeft om de
wet toe te passen.
Allereerst verwerpt hij een vrije interpretatie door rechters om de wet zo uit te leggen dat het
volgens hen een wenselijke uitkomst heeft. Dit heeft historisch ook ernstige consequenties
,gehad. Hij verwijst naar de burger oorlog die zijn grondslag vond in een conflict tussen de
rechtsprekende macht aan de ene kant en de wetgevende en uitvoerende macht aan de andere.
Hij blijft bij een grammaticale interpretatie zonder rekening te houden met persoonlijke
voorkeuren of specifieke kijk op rechtvaardigheid.
Gerechtelijke hervorming van het recht kan namelijk naar elke wenselijke uitkomst worden
ingevuld. Daarvoor zij drie stappen nodig: een of ander doel toekennen aan de wet, vervolgens
stellen dat de wetgever deze situatie over het hoofd heeft gezien om ten slotte een eigen
conclusie hieruit te trekken. Het natuurrecht is een konijn uit de hoge hoed halen: Dit wijst hij
sterk af. De wetgever is de primaat en hij houdt dan ook sterk vast aan trias politica.
Wetgever had geen specifiek doel voor ogen bij het opstellen en we kunnen dit doel dan ook
niet weten. Het gaat erom dat je niet iemand mag doden en dat daar een consequentie
tegenover staat. Daarom kunnen we ook niet weten of de wetgever bepaalde situaties niet
voorzien heeft. Voor hetzelfde geld was het juist de bedoeling om geen enkele uitzondering toe te
staan.
Ook de analogie met zelfverdediging gaat niet op. Er moet niet worden gekeken naar het doel
maar naar de reikwijdte ervan. Dit ziet op situaties waarbij iemand moet reageren op een
persoon die jouw eigen leven dreigt te nemen. Whetmore was dit absoluut niet.
Hij erkent dat zijn mening niet zal worden geaccepteerd door mensen die alleen kijken naar de
directe korte termijn effecten ervan. ‘A hard descision is never a popular one’. Maar mensen
worden zo wel geconfronteerd met hun eigen verantwoordelijkheid. De wet is uiteindelijk een
creatie van de samenleving zelf. Wat er dus moet gebeuren is dat de wet veranderd moet
worden als mensen een andere uitkomst willen zien in dit soort situaties, want de wet laat deze
nu (nog) niet toe.
Conclusie: de mannen dienen te worden veroordeeld en de uitspraak bevestigd.
HANDY
Volgens Handy is dit een makkelijke zaak wanneer we het bekijken vanuit de menselijke realiteit
in plaats van via een abstracte theorie. Formele regulatie van menselijke activiteiten is soms
onvermijdelijk, maar volgens hem is het gebied waarop dit noodzakelijk wordt geacht veel kleiner.
het gat tussen ruler and ruled moet dan ook zo klein mogelijk zijn anders bestaat er het gevaar
voor burgeroorlogen, chaos en of opstand.
hij haalt een pol aan die aantoont dat de publieke opinie voor 90% vindt dat de mannen niet
veroordeeld dienen te worden of slechts een symbolische straf dienen te krijgen. Het is dus
duidelijk volgens hem welke beslissing er gemaakt moet worden om tot een degelijk akkoord te
komen met de samenleving.
daarentegen erkent hij wel dat het voor zijn broeders onacceptabel zal zijn om de publieke
opinie te hanteren als maatstaf. Deze is immers totaal niet deskundig en baseert zich op
emotionele reacties. Ook beschikken zij niet over alle feitelijke kennis van de zaak.
Als tegenargument laat hij dan zien dat er in totaal vier mogelijkheden zijn voor een verdachte
om vrijuit te gaan. De eerste is dat de rechter beslist dat hij geen strafbaar feit heeft gepleegd.
Maar de overige drie mogelijkheden zijn dat de officier geen aanklacht aanbrengt, een vrijspraak
door de rechter of een pardon tot tenuitvoerlegging van de straf. Deze zijn niet omgeven met
formele regels maar berusten meer op persoonlijke factoren.
, Conclusie: ze zijn onschuldig en de veroordeling en en straf moeten opzij worden gezet.
Morele theorieën
Utilitarisme J. Bentham
Moraliteit vindt zijn grondslag in nutsmaximalisatie. Nut = het geluk van de mensen. De
ondergrens is pijn en lijden, dit dient dus te worden vermeden. Er moet worden gestreeft naar
het grootste geluk voor het grootste aantal.
Conclusie → het doden van Parker is in deze theorie gerechtvaardigd omdat daarmee de levens
van drie anderen werden gered. Het leven van één individu weegt daar tegenop.
Kantianisme I. Kant
Categorisch imperatief 1 → je moet handelen volgens het principe waarvan je wilt dat het als
universele wet geldt.
Categorisch imperatief 2 → gebruik de ander nooit als middel, maar als doel in zichzelf.
Conclusie → het doden van Parker was niet gerechtvaardigd want hij werd slechts als middel
gebruikt door de anderen om zelf te overleven.
Natuurrecht
Het natuurrecht is te herleiden tot fundamentele beginselen die voortvloeien uit de menselijke
natuur. Wanneer het positieve recht in conflict komt met dit natuurrecht dan dient het buiten
toepassing te worden gelaten. Zelfbehoud gaat in dit recht dus voor moord. Daarnaast heeft het
universele gelding: het geldt altijd en overal.
Hugo de Groot
Natuurrecht = af te leiden uit axioma’s: onbetwiste uitgangspunten met betrekking tot de
menselijke natuur. Bij strijd dient het positieve recht buiten toepassing te blijven.
John Locke
Beschreef een natuurtoestand met drie natuurrechten
1. leven
2. vrijheid
3. eigendom
Maar mensen hebben ook een recht op eigenrichting in deze natuurtoestand. Omdat mensen
altijd hun eigen belang zullen nastreven ontstaat er een grote chaos en een toestand van oorlog.
Oplossing hiervoor is het sluiten van een sociaal contract zodat er een burgerlijke toestand
ontstaat. De overheid ontleent hun gezag aan de garantie die zij geven aan ieder individu op een
bepaalde set rechten en vrijheden. Wanneer de overheid verzuim pleegt krijgen mensen dus
recht om weer over te gaan tot eigenrichting en verzet.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Phoenix. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
