Massacultuur
Inleiding
De opkomst van een wereldwijde massacultuur loopt als een rode draad door deze periode.
Aanvankelijk zijn de Verenigde Staten, als machtigste natie en grootste mediaproducent, het
culturele rolmodel voor de rest van de wereld. Populaire kunstvormen als films, tv-series, popmuziek
en strips bereiken een groot mondiaal publiek en vormen een inspiratiebron voor de kunstzinnige
avant-garde. Bij het naderen van de 21 e eeuw wordt de wereld er niet overzichtelijker op. Migratie
en het internet maken van de wereld een culturele snelkookpan waarin ideologieën afbrokkelen,
samensmelten of herontdekt worden. Dit wordt weerspiegeld in de kunsten, waarin een sterk
maatschappelijke betrokkenheid voelbaar is.
9.1 American Dream
Na de Tweede Wereldoorlog groeit New York uit tot het nieuwe mondiale culturele centrum. New
York is niet alleen het gezicht van het machtigste land van de wereld, het is ook het bruisende
symbool van de moderne tijdgeest: the city that never sleeps.
Bij veel musicals dient het verhaal vooral als verbinding tussen de verschillende zang- en
dansnummers. De filmversie heeft alles wat je van een musical mag verwachten: swingende dans- en
tapnummers, romantische ballades en veel humor. Voor het eerst in de geschiedenis zijn er
buitenopnames in een musical gebruikt, waarmee
de stad New York een glansrol krijgt (on the town,
1949).
Musicals ontstaan aan het begin van de 20 e eeuw.
Ze zijn beïnvloed door de Londense music hall en de
romantische Weense operette, maar de muziek is
vooral geïnspireerd op de blanke jazz. Musicals zijn
grote theatershows met tientallen acteurs en
dansers, die vaak massale acts spelen, zingen en
dansen. Het mekka van de musical is Broadway in
New York, waar tientallen theaters hun eigen
musicalshows uitbrengen. De musical ontwikkelt zich hier tot een volwassen theatervorm. Door de
opkomst van de geluidsfilm worden theatermusicals ook als film uitgebracht en raken musicalsterren
bekend bij een miljoenenpubliek. Musicals bieden technisch hoogstaand amusement, maar kennen
vaak weinig diepgang. West Side Story (1957) is de eerste musical die daarvan afwijkt.
Eind jaren ’40, New York en Los Angeles: in de nachtclubs dagen jonge jazzmuzikanten elkaar uit in
lange, geïmproviseerde solo’s. Zo ontstaat de bebop: een nieuw genre gebaseerd op populaire
swingliedjes, maar met nieuwe melodieën, een hoger tempo en complexere akkoordenwisselingen.
Hierdoor verandert ook de status van jazz van entertainment in ‘kunstmuziek’. Bebopcombo’s zijn
een stuk compacter dan swingbigbands. De bezetting bestaat meestal uit saxofoon, trompet, piano,
contrabas en drums. Nummers beginnen met een melodisch thema, waarop de muzikanten
vervolgens een voor een soleren. Een grote vernieuwer in het genre is altsaxofonist Charlie Parker.
In de jaren ’50 krijgt de razend populaire, uptempo bebop een sobere tegenhanger, de cool jazz.
Hierin ligt het tempo lager en zijn de akkoorden eenvoudiger. De muziek klinkt helder en relaxed. In
collectieve improvisaties brengt iedere muzikant ter plekke verzonnen materiaal in het spel.
, Pollock wordt gerekend tot het abstract
expressionisme. Deze eerst echt Amerikaanse
schilderstroming sluit aan bij het vooroorlogse
Europese expressionisme, maar geeft er een
typisch Amerikaanse draai aan: groots en
meeslepend.
Tijdens de bloeiperiode van Hollywood is de
filmproductie in handen van een beperkt aantal
grote Amerikaanse filmmaatschappijen. Deze
studio’s leggen zichzelf censuur op, vastgelegd in
de production code. Zo mag een zoen op het
doek niet te lang duren, moet seks buiten beeld
blijven en mag misdaad niet lonen. Omdat films
duur zijn, worden ze bovendien ingedeeld in
genres met vaste regels die financieel succes
De platenhoes
moeten van Free Jazz,
garanderen. het schilderij
Deze filmgenresis van Jackson
Pollock. Wat Coleman doet met muziek, doet Pollock met
bevorderen de herkenbaarheid voor een breed
verf. De handeling waaruit het schilderij ontstaat is voor
publiek.
Pollock Het oudste
belangrijk. genre
Drippings (verfisvan
western,
de kwast waarin
laten
druppelen)
een stoere worden
heldhet hethandelsmerk
opneemt van Pollock.
tegen het kwaad.
Hier tegenover staat het melodrama, een
liefdesgeschiedenis waarin meestal een vrouw centraal staat. Andere bekende Hollywoord-genres
zijn de screwball comedy (een komisch liefdesverhaal) en de film noir (een duister misdaadverhaal).
Ondanks de conservatieve production code levert de golden age van Hollywoord bijzondere films op.
Tussen alle commerciële films door geven de studio’s soms de ruimte aan experiment of nog
onbekend talent. Soaps danken hun naam aan het feit dat deze dagelijkse vervolgseries aanvankelijk
een middel waren om commercials voor schoonmaakproducten bij huisvrouwen onder de aandacht
te brengen. Soaps kennen geen echte hoofdpersonen. Je volgt de lotgevallen van een groep mensen,
zoals een grote familie of bewoners van een wijk. Geleidelijk wordt ieder karakter een ‘bekende’ van
de kijker. Omdat soaps goedkoop gemaakt moeten worden, zijn er nauwelijks buitenopnames en
actiescènes. De dialogen van de acteurs vertellen het verhaal. Een cliffhanger aan het einde van de
aflevering verleidt de kijker morgen weer in te schakelen. De soapstructuur laat zien dat tv kijken iets
anders is dan naar een bioscoop gaan. Je concentratie is anders; je kletst er wat doorheen of loopt
even weg. Daarom ontwikkelt televisie een eigen taal met snelle afwisseling in korte blokken en
cliffhangers.
Een nieuwe acteerstijl wordt geïntroduceerd, gebaseerd op Stanislavski: method acting. Hierbij
maakt de acteur gebruik van zijn eigen emoties en ervaringen om zijn rol zo levensecht mogelijk te
spelen. Method acting betekent een breuk met de sterk aangezette, heersende stijl. Voortaan spelen
acteurs ‘kleiner’ en levensechter.
Het zuiden van de VS is in de jaren ’50 nog sterk gescheiden. Zwarte muzikanten mogen niet voor
blank publiek spelen, maar dankzij de radio vindt er toch muzikale uitwisseling plaats. Wie radio
luistert ontvangt op de verschillende zenders blues uit Mississippi, country uit Nashville, gospel van
kerkdiensten en rhythm-and-blues: de nieuwste zwarte dansmuziek. Elvis Presley doorbreekt de
barrière tussen blanke en zwarte muziek met ‘Thats’s all right, mama’, de rock-‘n-roll is geboren. Het
wordt de muziek voor de blanke jeugd. Jongeren hebben geld te spenderen, een eigen platenspeler
op hun kamer en behoefte om zich af te zetten tegen de oudere generatie. Rock-‘n-roll is daarvoor
het perfecte medium en Elvis wordt hun idool. Latere bands als The Beatles en The Rolling Stones