H1 Een overzicht van psychologie en gezondheid
§1 Wat is gezondheid
Gezondheid Een toestand van volledig lichamelijk geestelijk en sociaal welbevinden
en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijk
gebreken.
Illness/wellness continuum:
met de dood en optimale gezondheid als uitersten
In de 17e, 18e, en 19e eeuw waren de twee grootste doodoorzaken voedingsziekten en
Infectieziekten, zoals HIV/AIDs, tuberculose etc. (noord VS). In ontwikkelingsgebieden is dit
nog steeds zo.
Veel besmettelijke ziektes namen al af voordat er medicijnen beschikbaar waren. Dit was
een gevolg Betere persoonlijke en publieke hygiëne
- Voeding betere weerstand
- Schoon drinkwater
- Riolering
Hierdoor sterven mensen op latere leeftijd
Nu is de grootste doodsoorzaak chronische ziektes.
Eerst waren mensen niet oud genoeg om deze ziektes te krijgen.
Dit komt ook doordat we meer stress ervaren en er meer
chemische stoffen zijn.
van:
Per leeftijdscategorie zijn er verschillende meest voorkomende doodsoorzaken:
1-24 jaar voornamelijk ongelukken
15-24 jaar (zelf-)moord, kanker, hart en vaatziektes.
§2 Standpunten uit de geschiedenis: psychologie, ziekteprocessen en de geest
Threphination Procedure waarbij er een gat in het schedel werd gemaakt om de kwade
geesten vrij te laten.
Humoral theory Hippocrates (±500-300 BC) dacht dat het lichaam bestond uit 4
vloeistoffen (humors). Deze moesten in balans zijn d.m.v. gezond eten.
,Plato was een van de eersten die suggereerde dat de geest en het lichaam apart waren.
Lichaam: fysieke gedeelte (huid, botten, spieren, hart ect.)
Geest: abstracte gedeelte (gevoelens en gedachten)
Mind/body De vraag tot hoever lichaam en geest onafhankelijk van elkaar
problem functioneren.
Galen (200 AD) was de eerste die zei dat ziektes gelokaliseerd konden worden in het lichaam
en dat deze verschillende effecten hebben.
In de Middeleeuwen was er weinig vooruitgang. De kerk nam medicijnen over, omdat
mensen ziek werden als gevolg van straf van God. Tijdens en na de Renaissance (na de 14 e
eeuw) nam het idee van God weer af.
Descartes (17e eeuw) zag het lichaam als machine en het brein en het lichaam
communiceren met elkaar. De kerk was het hier voort mee eens.
18e + 19e eeuw: Door onder andere de microscoop leerden en ontdekten we heel snel, heel
veel over het lichaam de reputatie van ziekenhuizen en dokters verbeterde.
Biomedische Elke ziekte is te verklaren op grond van fysiologische processen als
model: gevolg van ongelukken, bacteriën etc.
Staat los van psychologische en sociale processen. Is ook vandaag nog de meest
voorkomende mening van dokters.
§3 Een behoefte zien: psychologische rol in gezondheid
Biomedische model is een goede basis, maar moet aangepast worden mensen zijn
verandert. Ze zijn bereid om hun leefstijl aan te passen, er wordt nog niet gekeken naar de
individu in het model
Risico factoren wordt geassocieerd met ziekte, niet per se de oorzaak
Biologische risico factoren: DNA afwijkingen
Gedrag: roken, ongezond eten etc.
Persoonlijkheid Een persoons cognitieve, emotionele en gedragsneigingen.
Er is bewijs dat er een link is tussen persoonlijkheid en gezondheid.
bv. Positieve mensen hebben een langere levensverwachting dan ongelukkige mensen.
Dit werkt van twee kanten. Hierdoor is het belangrijk dat we ook naar de psychologische
kant kijken.
Psychosomatische geneeskunde ontstond rond 1930 en betekende dat lichaam en geest
beide meetelde bij aandoeningen.
,Er kwamen rond 1970 2 nieuwe velden bij die de psychologische kanten van ziektes
bekijken:
Gedragsgeneeskune (behavioral medicine)
- Interdisciplinair: psychologen, sociologen, dokters etc.
- Behaviorisme
o Klassieke conditionering: stimulus roept reactie uit.
o Operante conditionering: prijzen en straffen
Gezondheidspsychologie (health psychology), met 4 doelen
- Gezondheid promoten en gezond blijven
- Voorkomen en behandelen van ziektes
- Oorzaken vaststellen van de correlatie van ziek, gezond en alles er tussenin.
- Analyseren en verbeteren van gezondheidszorg en gezondheidsbeleid.
§4 Huidige perspectieven op ziekte en gezondheid
Biopsychosociaal Biologische, psychologische en sociale factoren hebben allemaal
model invloed, en zijn beïnvloedbaar, op iemands gezondheid.
Biologische factoren Het DNA en de processen die we ervan onze ouders +
de functie en structuur van een persoons fysiologie
Psychologische Gedrag en mentale processen
factoren - Cognitie: leren onthouden, denken,
interpreteren etc.
- Emotie: subjectieve gevoelens
- Motivatie: reden waarom je iets doet en
blijft doen
Sociale factoren Samenleving, gemeenschap en familie
Alle factoren hebben invloed op elkaar systeem
,§5 Gerelateerde wetenschappelijke velden van gezondheidspsychologie
Verschillende velden, zoals geneeskunde, epidemiologie, gezondheidseconomie etc. zijn
belangrijk voor gezondheidspsychologie, omdat we daar informatie van gebruiken.
Stertegevallen (mortaliteit)
Ziektecijfers (morbiditeit)
Prevalentie (cummulatief ziektegevallen)
Incidentie (nieuwe ziektegevallen)
Epidemie (infectieziektes)
, H2 Het menselijk lichaam
§1 Het zenuwstelsel
Zenuwstelsel
Centrale Centrale sturingssysteem
zenuwstelsel
- Hersenen
- Ruggenmerg Belangrijkste verbinding perifiere stelsel
Perifiere stelsel Zeer uitgebreid netwerk van zenuwcellen door het hele lichaam.
- Somatische Verzorgt communicatie tussen enerzijds het centrale
zenuwstelsel zenuwstelsel en anderzijds de zintuigen en motorische
functies.
zien, horen, voelen, bewegen etc.
- Autonome stelsel Verzorgt communicatie tussen het centrale zenuwstelsel en
interne organen.
hartslag, spijvertering etc.
o Sympatische Mobiliseren en gebruiken van energie
systeem reactie op emoties
o Parasympatische Opslaan en conserveren van energie
model kalmeert het lichaam weer.
