De sportwereld voor het hbo
Hoofdstuk 2 Geschiedenis van de moderne sport
2.1 Inleiding
Begin van moderne Nederlandse sport begon eind 19e eeuw.
2.2 De negen ende eeuw: opkomst van de moderne sport
2.2.1 De herkomst van de moderne sport
Bakermat van moderne sport: Engeland en Duitsland
Engeland
Vanaf 19e eeuw al gesport op kostscholen en in kazernes. Elite op kostscholen. Sportenzoals voetbal, tennis,
cricket, polo en atle ek: ‘de Engelse sporten’.
Opkomend kapitalisme, concurren e, compe edrang.
In kazernes sport door hoge militairen doorgegeven aan lagere standen en klassen. Waarden als teamgeest,
opo eringsgezindheid, zel eheersing en besluitvaardigheid.
Elite kon zich onderscheiden door de sport en Olympische Spelen te behouden voor de echte amateurs.
In begin 20e eeuw werden veel Engelse sporten verspreid over veel landen —> di usie van sport. Brits rijk
had in die jd economisch en poli ek de dominante macht en veel koloniën (centrum-periferiemodel).
Duitsland
Begin 19e eeuw bevolking aan het turnen krijgen, vooral jongeren. Friedrich Ludwig Jahn —> ‘Turnvater
Jahn’. Turnen was volgens hem een middel tot sterke soldaten die een groot en krach g Duits rijk mogelijk
zouden maken.
Turnbeweging was sterk na onalis sch-conserva ef. In Nederland eerste gymnas ekorganisa e in 1830.
1896: herinvoering Olympische Spelen in Athene.
2.2.2 De opkomst van sport in Nederland
Drie bronnen voor de moderne Nederlandse sport
Nederlandse sportcultuur eind 19e eeuw was opgebouwd uit 3 bronnen: Duitse sportcultuur, Engelse
sportcultuur en deel van oud-Hollandse sporten (schaatsen, kegelen, kaatsen, erljeppen). Deze oud-
Hollandse sporten werden regionaal beoefend.
Vanaf 17e eeuw eerste schaatswedstrijden.
Sociëteiten —> gezelligheidsverenigingen voor mannen waar economische elite elkaar ontmoe en. Vaak
waren handboogschu erijen onderafdelingen van sociëteit.
19e en begin 20e eeuw: spor cering (verspor ng) in Europa —> een proces waarbij volkse, spotach ge
vermaken en militaire ac viteiten door middel van organisa e, ins tu onalisering en reglementering
worden omgebouwd tot sport.
Duitse en Engelse invloeden
Duitse invloed vooral gymnas ek.
1863: invoering vak lichamelijke opvoeding in Nederlandse onderwijs.
Engelse sporten eind 19e/begin 20e eeuw in Nederland. Horeca en media speelde belangrijke rol bij
introduc e en organisa e van Engelse sporten. Wielrennen was eerst voor gegoede burgerij en later voor
de lagere klassen.
Weerzin tegen Engelse sporten
Leraren en opvoeders plaatsten grote vraagtekens bij pedagogische waarde van Engelse sporten en hadden
meer met turnen en gymnas ek. Kor al (in ontwikkeling nog) vond men opvoedkundig wel verantwoord
—> Nico Broekhuysen.
Pim Mulier
Er kwamen steeds meer sportvereningingen en compe es. Zo ontstond een na onaal en interna onale
basis voor het sportstelsel. Pim Mulier rich e meerdere organisa es op en evenementen, waaronder de
Friesche Elfstedentocht en Nijmeegse Wandelvierdaagse. Hij introduceerde Engelse sport in Nederland.
1
ff ti ti ti ti ttti ti fbtititifi
ti titi fb tt tititi ti titi ti titi ti fi titiff ti ti tt ti ti
, 2.2.3 Het christendom en de sport
Er waren stromingen binnen het christendom die nega ef waren over opkomst van moderne sport.
Christelijke levensbeschouwing gaat niet om lichaam (dat is sterfelijk), maar om de geest/ziel, deze is
onsterfelijk.
Volgens christendom had sport een onzedelijke uitstraling (blote armen, schouders en benen).
Men was ook bang dat sport bij gelovigen zou leiden tot afzwakking van deelname aan kerkelijke prak jken
en rituelen.
2.2.4 Sport vooral voor mannen
Men ach e vrouwen veelal ongeschikt voor sport, omdat men de waarden die men associeerde met de
vrouwelijke natuur niet vond passen bij sport —> agressie, kracht, snelheid, dominan e en leiderschap
(toen vooral mannelijke waarden).
Begin 20e eeuw meer voordelen voor gezondheid van vrouw, vooral vrouwen uit hogere burgerij. Maar de
sportkleding moest decent zijn en niet in strijd met de zedelijkheid.
2.2.5 Intermezzo: het oervoetbal aan het einde van de negen ende eeuw
Voetbal eind 19e eeuw elitesport in Nederland. In Engeland al professionele sport, door veel
bevolkingsklassen gespeeld.
Oervoetbal —> typische sport voor rijkeluiszoontjes, vaak niet ouder dan 15 jaar. Het hield stand door
ballotage en meer informele vormen van in- en uitslui ng.
Vitesse opgericht als cricketclub, later voetbal. Cricket bleef elitesport, voetbal werd later ook gespeeld
door meerdere klassen uit samenleving.
Waarden oervoetbal —> kameraadschap, gelijkwaardigheid en spor viteit.
Geen compe es in begin van oervoetbal.
2.3 Sport in het begin van de twin gste eeuw
2.3.1 Democra sering en popularisering van sport
Ontwikkelingen in industriële revolu e leidden tot dat arbeiders meer gingen sporten.
Democra sering mede door nieuwe ontwikkelingen in sport en communica e, makkelijker contact. Ook
economische ontwikkeling en schaalvergro ng media en cultuur. Door al dit —> ontstaan sportsysteem van
verenigingen, bonden en na onale compe estelsels.
1912: Nederlands Olympisch Comité (NOC) opgericht).
Sport en media
Eind 19e eeuw sporters in Europa, op kleine schaal.
De Nederlandse Sport, jdschri eerste geschreven NL sportmedium.
Later ontstond func e ‘sportverslaggever’ bij media. Media belangrijke rol in opbouw van sport.
2.3.2 Verzuiling en sport
Begin 20e eeuw begin verzuiling NL.
Katholicisme en protestan sme rich en eigen maatschappelijke organisa es op. Zoals katholieke en
protestante scholen, boerenorganisa es, vakbonden en media. Later ook socialis sche organisa es, zoals
VARA en de socialis sche vakbonden.
Secularisa e —> invloed van kerk en geloof op samenleving nam af. Belangrijke invloed hiervan was de
verlich ng (18e eeuw) —> ra onalisme. Ook opkomst wetenschap en techniek, vormen van atheïs sche
loso e en stromingen als humanisme, liberalisme, socialisme en feminisme.
Arbeiders —> naar socialis sche beweging.
Sportwereld verzuilde ook —> verenigingen en boden op katholieke en protestants-christelijke grondslag.
Vooral organisa es in gymnas eksport waren verzuild.
In sport bereikte verzuiling nooit intensiteit en dichtheid zoals in onderwijs en bij omroepen.
Confessionelen en socialisten —> plaatsten beiden LO en sport in norma ef-pedagogisch perspec ef.
Kerk zag sportbeoefening in niet-christelijk verband later ook als bedreiging voor eenheid van eigen zuil.
2.3.3 Intermezzo: de opkomst van het volksvoetbal
1889: Pim Mulier rich e Nederlandse Voetbal en Atle ek Bond (NVAB) op —> standaardiseren van regels
van voetbal.
2
fi
fiti tttiti titititi titi ttti tititititift titt
titi titi
ti tititi ti ti titi ti ti ti ti titi ti
