ETHNICITY AND NATIONALISM
Anthropological Perspectives
Thomas Hylland Eriksen
Hoofdstuk 1: WHAT IS ETHNICITY?
“It takes at least two somethings to create a difference... Clearly each alone is - for the
mind and perception - a non-entity, a non-being. Not different from being, and not
different from non-being. A unknowable, a Ding an sich, a sound from one hand
clapping.” (Gregory Bateson)
In dit boek worden de antropologische benaderingen op de studie van etniciteit
besproken. Antropologie haalt haar gegevens uit het sociale leven op het vlak van de
alledaagse interactie van mensen. Dit is ook waar etniciteit gecreëerd en ge-re-creeerd
wordt.
Antropologische benaderingen helpen ons bij de exploratie van hoe etnische relaties
gedefinieerd worden en begrepen worden door mensen, hoe ze denken en praten over
hun eigen groep als mede over andere groepen (‘wij’ en ‘zij’) en hoe bepaalde
wereldbeelden worden vastgehouden of juist worden bestreden. Omdat antropologie
een vergelijkende studie is bestudeert het verschillen en gelijkenissen tussen etnische
fenomenen. En zorgt het zo voor een genuanceerde en complexe kijk op etniciteit in de
wereld van vandaag.
Vroegere sociale theorieën gingen ervan uit dat etniciteit en nationalisme wel zouden
verdwijnen als gevolg van modernisatie, industrialisatie en individualisme. Maar niets is
minder waar. Het is juist sterker geworden, vooral na WO II. Veel conflicten worden dan
ook beschreven als etnische conflicten.
En in veel landen staat ‘nation-building’ hoog op de politieke agenda.
‘nation-building’: de creatie van politieke cohesie en nationale identiteit (in voormalige
kolonies)
Als gevolg van de arbeidsmigratie, in werking gezet door de industrialisatie, veel
permanente etnische minderheden in de Westerse Wereld. Deze groepen gaan zich dan
vaak politiek organiseren. Uiteenvallen Sovjet-Unie en de Oostbloklanden wijzen op het
feit dat etnische groepen onderscheiden.
Maar aan de andere kant is er ook sprake van de Europese eenwording. Dit heeft wel tot
gevolg dat mensen bang zijn voor het verlies van nationale of etnische identiteit.
Twee belangrijke punten/inzichten wat de studie van etniciteit betreft:
persoonlijke identiteiten hangen sterk samen met politieke processen
sociale identiteiten zijn niet eens en voor altijd maar wordt ‘negotiated’
Enkele vragen die in het boek aan de orde zullen komen zijn:
How do ethnic groups remain distinctive under different social conditions?
Under which circumstances does ethnicity become important?
What is the relationship between ethnic identity and ethnic political organization?
Is nationalism always a form of ethnicity?
What is the relationship between ethnicity and other types of identity, social
classification and political organization, such as class and gender?
What happens to ethnic relations when societies are industrialized?
In which ways can history be important in the creation of ethnicity?
What is the relationship between ethnicity and culture?
The term itself
1
, Het woord etniciteit komt uit de Griekse literatuur; het betekende zoiets als heidene of
afvallige. Van de veertiende eeuw tot de negentiende eeuw refereerde het vooral aan
‘raciale’ karakteristieken. Vanaf 1960 worden etnische groepen en etniciteit veel
gebruikte termen in de sociale antropologie. Alle benaderingen die gebruikt worden voor
het begrip etniciteit hebben iets te maken met:
classificatie van mensen
en met groepsrelaties
In het alledaagse taalgebruik heeft het woord vooral een ‘minderheidsissue-klank’. Maar
in de sociale antropologie refereert het aan: “aspecten van de relaties tussen groepen
die zichzelf en door anderen als cultureel onderscheidend worden gezien.” Hierbij moet
worden opgemerkt dat dominante en meerderheidsgroepen niet minder etnisch zijn dan
minderheidsgroepen.
Ethnicity, race and nation
‘Ras’ heeft geen biologische houdbaarheid:
geen vaststaande grenzen tussen ‘rassen’, want veel ‘interbreeding’ tussen
populaties
vaak meer verschil tussen dezelfde ‘raciale groepen’ dan tussen verschillende
‘raciale groepen’
‘Ras’ bestaat wel in de sociale, culturele context van mensen, het is een cultureel
concept.
Banton: ‘ras’ wijst op de categorisering van mensen. Etniciteit heeft te maken met
groepsidentificatie. Etniciteit hangt dus samen met de identificatie ‘wij’, terwijl racisme
meer georiënteerd is op de categorisatie ‘zij’ ( ‘us’ versus ‘them’).
Ondanks dat Banton’s onderscheid bruikbaar is zal Eriksen het niet gebruiken en maakt
Eriksen geen onderscheid tussen rasrelaties en etniciteit.
De relatie tussen etniciteit en nationalisme is bijna net zo complex als die tussen
etniciteit en ‘ras’. Net als etnische ideologieën, onderschrijft nationalisme de culturele
gelijkenis van de leden, dit impliceert dat het grenzen trekt met anderen, die
buitenstaanders worden. Het onderscheidende kenmerk van nationalisme is dat het een
relatie heeft met de staat. Een nationalist vind dat politieke grenzen overeenkomen met
culturele grenzen.
Ethnicity and class
Etniciteit refereert aan relaties tussen groepen wiens leden zichzelf onderscheiden, deze
groepen kunnen hiërarchisch gerangschikt worden in een samenleving. Maar er is wel
een duidelijk onderscheid tussen etniciteit en sociale klasse. Het standpunt van Marx
over sociale klasse heeft een economisch aspect. Sociale klasse is gedefinieerd volgens
de relatie met het productieproces in de samenleving. Theorieën over sociale klassen
refereert altijd aan het systeem van sociale rangen en distributie van macht. Dit in
tegenstelling met etniciteit wat niet perse refereert aan rangen. Etnische relaties kunnen
egalitair zijn.
The current concern with ethnicity
Veel etnische groepen worden bestudeerd in hun nieuwe omgeving (De Westerse
Wereld). Deze studies gaan dan voornamelijk over de problemen die deze etnische
groepen veroorzaken. En ze gaan over het feit dat veel van deze etnische groepen hun
contacten met hun eigen leden van de etnische groep zo goed mogelijk proberen te
houden, zonder zich te integreren. Dit hangt samen met wat sommige onderzoekers
zeggen over de American Melting Pot, want zij zeggen dat die nooit heeft
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper 10Simone. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,48. Je zit daarna nergens aan vast.