CLUSTER B - SAMENVATTING
zenuwstelsel 1, zintuigen en bewegingsapparaat - Het nieuwe curriculum
,Inhoud
Cluster B1 – Samenvatting – Zenuwstelsel 1a: Motoriek...................................................................... 3
Cluster B2 – Samenvatting – Ogen en Visus .......................................................................................... 7
Cluster B3 – Samenvatting – Oren en Gehoor ..................................................................................... 13
Cluster B4 – Samenvatting – Zenuwstelsel 1b: Sensibiliteit ............................................................... 18
Cluster B5 – Samenvatting – Pijn in het Bewegingsapparaat ............................................................. 22
,Cluster B1 – Samenvatting – Zenuwstelsel 1a: Motoriek
Centraal Perifeer
Hoge spiertonus Lage spiertonus
Lage spiertonus (acuut) Spierzwakte
Vaardigheidsstoornissen Atrofie
Hoge reflexen Lage reflexen
Babinski Sensibiliteitsstoornissen (volgens patroon)
Overtollige bewegingen Fasciculaties
Ataxie Trendelenburg
tremor Gowers
Het centrale zenuwstelsel
Bij het centraal zenuwstelsel zijn 4 gebieden betrokken: piramidebanen, cerebellum, basale ganglia
en frontale cortex.
Als we kijken naar de piramidebanen dan zien we een aantal vaste verschijnselen: vleugelen van de
arm, de voet wordt over de grond gesleept (tenenloop, circumductie, abductie bovenbeen) en
hyperreflexie. Hierbij hoort onder andere de voetzoolreflex van Babinski, waarbij de grote teen
omhoog zal gaan en de andere tenen zullen spreiden. De oorzaak van een piramidebaansyndroom
zijn vaak structurele laesies en vallen op te delen in acute- en subacute oorzaken. Onder acuut vallen
laesies zoals een herseninfarct, hersenbloeding, migraine en trauma. Onder subacuut schalen we een
hersentumor, MS of andere neurologische aandoening.
De basale ganglia brengen vaak extrapiramidale bewegingsstoornissen teweeg. Deze verschillende
overmatige bewegingen bij een hyperkinetisch-rigide syndroom zijn op te delen in:
- Niet schokkerig: tremor en dystonie. Dystonie is een bewegingsstoornis waarbij een
lichaamsdeel in een afwijkende stand staat of beweegt door tegelijkertijd aanspannen van de
agonist en antagonist.
- Schokkerig: Chorea, tics en myoclonus. Tics zijn veel zichtbaar in het gezicht en hebben een
drang om zich te uiten. Na de uiting vind opluchting plaats. Dit in tegenstelling tot
myoclonieën, welke meer in het lichaam zichtbaar zijn en geen drang of opluchting hebben.
Myoclonieën zijn vaak een oorzaak van epilepsie. Chorea bestaat uit sierlijke bewegingen
door het hele lichaam zoals bij de autosomaal dominante aandoening Huntington.
, De basale ganglia stimuleert de premotore cortex en is belangrijk voor het aan- en uitzetten van
bewegingen (automatisch). Daarnaast kan het cognitieve en emotionele stoornissen geven. Vaak als
oorzaak wordt Parkinson gevonden, of aandoeningen die op Parkinson lijken, parkinsonisme. Dit
hypokinetisch-rigide syndroom laat hypokinesie (te weinig spontane bewegingen), bradykinesie
(‘uitdoven’ van bewegingen), rusttremor en houdingsinstabiliteit zien. Mensen met Parkinson lijken
ook last te hebben van ‘Freezing’, waarbij ze aan de grond vast lijken geplakt. Een van de eerste
symptomen, een prodromaal symptoom, van de ziekte van Parkinson kan nachtelijke onrust zijn,
door een REM – sleep Behavioural Disorder (RBD). De ziekte van Parkinson wordt veroorzaakt door
het verlies van dopaminerge neuronen in de substantia nigra. Deze substantia nigra projecteert naar
de basale ganglia, bij de ziekte van Parkinson zijn de neuronen in de basale ganglia niet echt
aangedaan, er is een presynaptisch dopaminedefect. Bij parkinsonismen zijn er meer gebieden dan
alleen de basale ganglia aangedaan, waardoor er een ruimer spectrum aan klachten ontstaat; een
pre- en postsynaptisch dopaminedefect.
Parkinsonismen laten naast de klachten van Parkinson vaak nog klachten zoals cognitieve
stoornissen, snelle progressie en autonome dysfunctie zien. Dit zijn de red flags.
Beste behandeling is met levodopa, maar dit kan na een tijdje motore fluctuaties opleveren. Een
vervolgstap is DBS, deep brain stimulation.
Cerebellaire problemen laten als belangrijkste klacht balansproblemen zien. Deze balansproblemen,
ataxie, laten zich kenmerken door een breedbasisch looppatroon, ongelijke paslengte, verticale
nystagmus en een intentietremor. Een voorbeeld is Freidreichse ataxie. Dit is een erfelijke
autosomaal recessieve progressieve ziekte die zich vaak uit op tienerleeftijd. De Freidreichse ataxie
valt in te delen onder de subacute cerebellaire ataxie, samen met een tumor, paraneoplastische
ataxie en MS. Paraneoplastische ataxie is een auto-immuun reactie door de kanker. Bij een acute
cerebellaire ataxie hoort juist een herseninfarct- of bloeding in het cerebellum of het drinken van
alcohol.
Bij cerebellaire problemen zien we een intentietremor, welke zichtbaar wordt bij het naderen van
het doelobject. Bij de Ziekte van Parkinson zien we een tremor in rust, de rusttremor en bij een
essentiële tremor zien we een houdingstremor, het best zichtbaar bij actie en houding. Tremors
worden behandeld middels medicatie, ergotherapie of Deep Brain Stimulation (DBS).
Problemen op niveau van de prefrontaal kwab geven vaak ook gedrags- en
persoonlijkheidsveranderingen, wat het makkelijk maakt ze te onderscheiden van de andere
aandoeningen. Daarnaast kunnen ook andere hogere corticale functies aangedaan zijn zoals rekenen,
taal en ruimtelijk inzicht. Problemen hierin geven vaak een uitval van de gehele helft van het lichaam.
Het perifere zenuwstelsel
Bij het perifere zenuwstelsel zijn ook 5 onderdelen waar een probleem kan optreden: motore
voorhoorncel, de wortel, de zenuw, de neuromusculaire overgang en de spier. Bij perifere problemen
nemen we spierbiopten, spiergeleidingstesten en spierecho’s.
MOTORISCH SENSORISCH REFLEXEN FLUCTUATIE FASCICULATIES
VOORHOORN Ja Nee Slechter Nee Veel
WORTEL Ja Ja Veel slechter Nee Aanwezig
ZENUW Ja Ja Veel slechter Nee Nee
NM Ja Nee Slechter Ja Nee
OVERGANG
SPIER Ja Nee Slechter Nee Nee
