Sociologie
Hoorcollege 1
Sociologie
“Sociologie is de leer van de menselijke samenleving. Zij bestudeert het gedrag van de
mensen in hun sociale omgeving” (Hendrix, 2008, p. 19).
Welke sociale veranderingen het denken en gedrag van mensen beïnvloeden.
o Pedagogen en hun cliënten
Hypes, trends, sociale veranderingen
Begrip:
Hype/ rage: kortdurende bevlieging met veel media-aandacht
Trend: frequent fenomeen over langere tijd
Sociale verandering: brede, maatschappelijke ontwikkeling over zeer lange duur (decennia,
eeuw)
Voorbeeld:
Voetbalplaatjes, squishies, furby
Festivals: Pinkpop, Lowlands, foodtrucks etc.
Toenemende nadruk op genieten, verwennen (intensivering)
‘Maatschappijbeeld’
Verklaringen voor trends, bijvoorbeeld individualisering, vereisen een perspectief op hoe de
samenleving in elkaar zit.
Zo’n perspectief of visie noem je een maatschappijbeeld. Het is een tekening van (een
gedeelte van) de hedendaagse samenleving.
Een maatschappijbeeld toont ook hoe onze samenleving verschilt van een andere,
bijvoorbeeld de Middeleeuwse agrarische samenleving.
2 maatschappijbeelden
Ulrich Beck (1944-2015)
Model:
o ‘Risicomaatschappij’
(Risikogesellschaft)
o Er heerst permanent, potentieel gevaar, overal en altijd in alle levensgebieden,
inclusief opvoeding.
o Gevoel van controle en veiligheid ontbreekt.
Zygmunt Bauman (1925-2017)
Model:
o ‘Vloeibare maatschappij’
(Liquid society)
o Omstandigheden veranderen zo snel dat mensen ze niet meer kunnen bijhouden.
o Gevoel van controle en veiligheid ontbreekt.
, Ulrich Beck (1986): ‘risicomaatschappij’
Productie van voedsel en andere producten
Welvaart stijgt
Keerzijde: als gevolg van technologische vooruitgang en industriële productie nemen ook de
risico’s toe
Er waren altijd al persoonlijke risico’s, zoals ziekte, gevaar om beroofd te worden etc.
Nieuw: wereldwijde risico’s die niemand in de hand lijkt te hebben
Nieuw (2): de mens zelf creëert – weliswaar onbedoeld – deze risico’s
Gevolgen van technologische ‘vooruitgang’ zijn onberekenbaar, niet te overzien.
Risico’s
Levensbedreigende YouTube-filmpjes
Wantrouwen
Rol van wetenschap, technologie, media en politiek.
Collectieve vangnetten in de vorm van tradities, religie en gemeenschapscultuur zijn
verzwakt.
Voor veel mensen zijn er geen pasklare antwoorden.
Onder de bevolking heerst onenigheid over de mogelijke gevaren van de risico’s.
o Waarom wel/ niet vaccineren?
o Gevoelens van onzekerheid, stress, angst, onveiligheid en onbehagen worden
versterkt.
o Een ‘afschuifcultuur’
o Sociale stereotypering zondebok-maatschappij?
Samenvatting risicomaatschappij Beck
Wij als mens leven constant een leven met risico’s om ons heen. Denk hierbij aan atomaire,
chemische, ecologische en gentechnologische risico’s. We moeten hier mee om leren gaan en
kunnen er niet omheen. Er ligt altijd een constant gevaar op de loer. De mens wil volgens Beck nog
steeds denken dat de wereld maakbaar is en dat zij volledige regie hebben over het eigen leven. Ze
hebben de illusie dat iedereen gelijk is, even slim is en dezelfde kansen krijgt. We willen ons tegen
alles beschermen en overal zekerheid over hebben. Met dreigingen als terrorisme, cybercrimes en
big data, willen we toch nog zonder angst kunnen leven. Dit is echter een valse droom.
Beck stelt dat de risicomaatschappij zorgt voor een gevoel van angst. Het leven is niet meer te
beheersen. De mens mist de verhalen van een religie of ideologie om te volgen. Hierdoor ben je op
jezelf aangewezen in een wereld vol gevaar. Dit veroorzaak stress en een heel sterk gevoel van
onzekerheid.
Bauman: ‘vloeibare maatschappij’
Einde van tradities:
o Individualisering (ik, ego belangrijker dan familie, samenleving): het “Dikke Ik”
(opgeblazen ego).
o Minder ‘vaste’ structuur, zoals het kerngezin.
o Minder hiërarchie tussen mensen, tussen ouder en kind, tussen leraar en leerling.
o Er is niet langer één dominante religie of traditionele gemeenschapscultuur in de
maatschappij.
Vloeibare samenleving is gevolg van individualisering en het ‘smelten’ van traditionele
‘vastigheden’ die het leven zekerheid verleenden, bijvoorbeeld het huwelijk.
“Een samenleving waarin de condities sneller veranderen dan de tijd die nodig is om gedrag
te verankeren in gewoontes en routines” (Boutellier, 2008, p. 264).
Wie vertelt je wat je moet doen? “Het is toch JOUW leven?!”