Hoorcollege 1: (De politiefunctie en algemene beginselen van behoorlijke politiezorg)
Rosenthal, U. & E.R. Muller, ‘Politie en staat’, In: Muller, E.R. e.a. Politie. Studies over haar werking en
organisatie, hoofdstuk 1, pp. 29-50.
Hoofdstuk 1: politie en staat
1.2 politie in de democratische rechtsstaat
1.2.1 De rechtsstaat
De rechtsstaat kenmerkt zich door de aanwezigheid van een geschreven of ongeschreven constitutie,
die een scheiding van de uitvoerende, wetgevende en rechterlijke machten waarborgt en die de
grondrechten van de burgers garandeert. Zowel de overheid als de burger is gebonden aan hetzelfde
rechtsstelsel. De volksvertegenwoordiging vervult een belangrijke wetgevende rol. Zij en andere
sleutelpersonen in de uitvoerende macht ontlenen hun gezag en legitimiteit aan de uitslag van vrije
verkiezingen. De rechtsstaat kent in zijn oorspronkelijke gedaante de drie eerder genoemde
machten: de zogeheten trias politica. Er bestaat discussie over de ‘vierde macht’, de groeiende
omvang van het ambtelijk apparaat, zij zijn echter ondergeschikt aan de uitvoerende macht.
1.2.2 politie in democratische rechtsstaat
In de democratische rechtsstaat is de ondergeschiktheid van de politie aan het recht en het
democratisch gezag een vanzelfsprekende norm. Die norm houdt rechtstreeks verband met de
unieke machtspositie van de politie. Daarnaast heeft zij in beginsel het monopolie van legitieme
geweldsuitoefening in handen. Door deze ongekende potentiële machtspositie zijn zowel externe als
interne controle op het politiewerk nodig.
In sommige samenlevingen maken misdadige organisaties (zoals de maffia) een belangrijk
deel uit van de geweldsuitoefening. Zij keren zich daarmee, juist in tegenstelling tot de politie, tegen
het recht en tegen de gelde opvattingen van de politie. Soms strijden de staat en de georganiseerde
misdaad zelfs om de gunst van de bevolking en zijn zij erop uit om de staatsinstellingen over te
nemen.
Het monopolie van de legitieme toepassing van fysiek geweld is één van de onderscheidende
kenmerken van de politie. Het gebruik van fysiek geweld is voor de politie in een democratische
rechtsstaat de ultima ratio, dus het uiterste en laatste middel dat zij past dient te gebruiken wanneer
andere middelen om haar taak te vervullen uitgeput zijn. De anticipatie van burgers op mogelijk
gebruik van geweld door de politie is een van de grondslagen voor het functioneren van de politie in
een democratische rechtsstaat.
Zo belangrijk als de manifeste en latente aanwezigheid van de politie in de democratische
rechtsstaat is, zo belangrijk zijn ook de sturing van de politie en de controle op al hetgeen de politie
in dat bestel doet. Zoals voor elke ambtelijke organisatie geldt dat die sturing en controle langs twee
wegen tot stand komen. De politie wordt zowel intern (binnen de politieorganisatie zelf) als extern
(instanties, organen en functionarissen die niet tot de politie behoren) aangestuurd en
gecontroleerd.
1.3 externe sturing en controle
1.3.1 De constitutie
Het meest omvattende kader voor de externe sturing van en controle op de politie is de geschreven
of ongeschreven constitutie. De constitutie van elke moderne democratische rechtsstaat waarborgt
de grondrechten van de burgers, waaronder het respect voor hun individuele vrijheid en
bescherming tegen inbreuken op hun fysieke integriteit. Dit soort waarborgen zijn rechtstreeks te
verbinden met constitutionele of andersoortige wettelijke bepalingen die de bevoegdheden van de
politie om in te grijpen in de persoonlijke levenssfeer van de burgers aan banden leggen. Zo zijn de
geweldsbevoegdheden strak omschreven in formele en materiele wetgeving -> naarmate daarbij van
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper SuCriminologie. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
