Samenvatting Alberti’s De Re Aedificatoria door Koen Ottenheym
Geschreven midden 15e eeuw
Eerste eigentijdse traktaat over bouwkunst sinds de oudheid
Gaat over grondslagen v/d architectuur, roeping en taak v/d architect en over bouwkunst uit
de oudheid die nu als rolmodel werd gezien
Alberti was schrijver, architect, diplomaat, kunstenaar, had hoge functie aan het pauselijk hof
en kwam van goede afkomst. Erg geleerd
Onderzocht antieke overblijfselen in Italië
In Florence, op de hoogte van Brunelleschi, Ghiberti, Donatello en Masaccio
Schrijft ook over de Lage Landen, niet zeker of ‘ie er ook echt ooit geweest is
Hij leverde ontwerpen en technische adviezen voor zijn bouwprojecten, maar liet het
dagelijks toezicht en de daadwerkelijke bouw over aan anderen. Hij rekende ingenieurswerk
ook tot de taken van een architect.
Santa Maria Novella, San Andrea en San Sebastiano waren van hem
Het zijn 10 hoofdstukken, boeken genoemd. Hierdoor lijkt het op De Architectura Liber
Decem van Vitruvius uit de oudheid. Vitruvius heeft de volgende opbouw: (1) algemene
uitgangspunten van architectuur en stedenbouw, (2) bouwmaterialen, (3&4) verschillende
soorten gebouwen, met name tempels, (5) openbare gebouwen, (6&7) woonhuizen en (8-10)
ingenieurswerken. Hij bespreekt ook de zuilenorden en evenwichtige maatverhoudingen (die
van de anatomie van de mens). Vitruvius stelt dat goede architectuur alleen mogelijk is als je
rekening houdt met duurzaamheid, doelmatigheid en schoonheid.
Alberti behandeld ook ordening van de stad, verschillende typen gebouwen, zuilenorden en
de evenwichtige maatverhoudingen, maar de inhoud van zijn 10 boeken komen verder niet
overeen. Het is meer dan een commentaar: hij noemt ook andere klassieke auteurs en geeft
ook eigen waarnemingen van klassieke overblijfselen. Hij heeft commentaar op Vitruvius
vanwege de vele onduidelijkheden (o.a. door z’n taalgebruik). Alberti geeft daarnaast niet
alleen een omschrijving, hij geeft ook een verklaring met theoretische onderbouwing. Hij wil
zijn boek wetenschappelijk onderbouwen, iets wat Vitruvius niet doet.
Boek 1 is een inleiding, boek 10 een afsluiting. De tussenliggende boeken zijn opgebouwd
volgens 3 centrale voorwaarden van de architectuur: stevigheid, functionaliteit en
schoonheid (zoals Vitruvius die ook gebruikt). Soms geeft hij uitweidingen die niet binnen die
3 groepen horen. Door deze indeling worden sommige dingen besproken over meerdere
boeken.
Alberti werkt in zijn omschrijvingen van gebouwen etc. van groot naar klein: eerst omgeving,
dan bouwterrein, plattegrond, muren, daken en openingen.
Taak van architect: 2 dingen: ideeën vormgeven en die vervolgens kunnen uitvoeren.
Hiervoor nodig is kunstzinnig talent en technische kennis.
Voor tot bouwen wordt overgegaan moet je eerst echt vaak je ontwerp nog een keer
bekijken en met andere specialisten bespreken. Zo voorkom je fouten die later (volgens
Alberti) niet meer hersteld kunnen worden. Echte ontwerp fouten zijn eigenlijk niet meer te
corrigeren maar kunnen alleen door afbraak en nieuwbouw hersteld worden. Gebruik vooral
gekleurde tekeningen, niet in perspectief, en maquettes uitgewerkt in blank hout zodat er
zoveel mogelijk gefocust blijft op de problemen in het ontwerp.
Alberti vind niet dat je overal in geschoold moet zijn zoals Vitruvius . Wel moet je dagelijks
toezicht kunnen doen als de opdracht gever dat verlangt. Je moet voor Alberti alleen
geschoold zijn in schilderkunst en mathematica, omdat dit je onderscheidt als architect van
de bouwambacht. Als je ontwerpt, uitdenkt en tekent verbind je dat met de kunst, als je het