Samenvatting
Samenvatting VOM laat-moderne denkers Blok 2
Uitgebreide samenvatting van alle denkers en colleges van Visies op Moderniteit van het tweede blok.
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 25 pagina's
Voorbeeld 3 van de 25 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
Blok 2 Visies op moderniteitHoorcollege 1 De Frankfurter Schule en Habermas
De grenzen van moderniteit
Deze denkers borduren voort op de denkers uit blok 1
Centraal staat in de Frankfurter Schule kritische bevraging/fundamentele kritiek op de moderne
manier van samenleven in het Westen. Gebruik van werk van Weber en Marx.
De Frankfurter Schule (instituut voor sociale wetenschap)
Gevestigd in de jaren 1920 in Duitsland, Frankfurt. Nationaal socialistische partij kwam op daarom
verhuisde ze naar de VS 1935-1953. Kon niet in Duitsland vanwege kritiek.
Eerste generatie/ Vroege Schule:
- Max Horkheimer (1895-1973); Belangrijke grondlegger
- Theodor W. Adorno (1903-1969); Sleutelfiguur
- [Walter Benjamin (1892-1940)]; Prominente filosoof, kunstcriticus, vriend van Adorno maar geen
formele plek in Frankfurter Schule. Gaf Adorno inspiratie.
- Erich Fromm (1900-1980); Psychoanalyticus
- Herbert Marcuse (1898-1979) Belangrijke denker
Tweede generatie:
- Jürgen Habermas;
- Claus Offe;
- Peter Bürger
Uitgangspunten van de Frankfurter Schule
Voorzetting van oudere sociologische denken.
Karl Marx:
Onderbouw bepaalt de ideeën. Daar moet je dus iets veranderen.
Dit idee nemen vroege Frankfurters in
grote lijnen over maar zien toch dat het
net wat anders en complexer in elkaar
zit. Er bestaat een voortdurende
wisselwerking.
Je kunt volgens Frankfurter Schule dus
niet economisch deterministisch
denken zoals marxisten doen. Je
ontkent dan dat mensen agency
hebben.
,Max Weber
Instrumentele rationalisering:
Berekenbaarheid, efficiëntie, voorspelbaarheid, beheersing.
Nadruk gereguleerd, planmatig, doelgericht en gestandaardiseerd handelen.
Doel-middel-rationaliteit dringt door in alle sferen van het leven
Bureaucratie breiden uit in economische en politieke sfeer
‘Markten’ stimuleren het najagen van persoonlijke doelen
Als je naar de moderne tijd kijkt zie je opkomst van bepaalde vorm van rationalisering: instrumentele
of doel-middel rationaliteit ten koste van alle andere vormen van rationaliteit.
4 redenen of motivaties waarom mensen doen wat ze doen: affectief, traditioneel, waarde rationeel,
en doel middel rationaliteit. Instrumentele rationalisering bij een opkomend kapitalisme.
Doel-middel rationaliteit op z’n beloop laten gaan leidt tot gemechaniseerde verstening
Dit idee is fundamenteel in de Frankfurter Schule
Kritische Theorie:
1. Kritiek op ‘partijmarxisme’ (economisch determinisme, communisten bijv.): Deze mensen
hebben Marx niet begrepen.
2. Kritiek op ‘traditionele’ theorie (theorieën die zeggen te willen beschrijven hoe dingen
werken): tegenovergestelde van Kritische Theorie (uitleggen wat mis is en wat beter kan).
3. Kritiek op moderne samenlevingsvormen:
Uitgangspunten Frankfurter Schule:
Bestuderen van de problemen die voortkomen uit modern kapitalisme
Ideeën zijn sociale producten. We krijgen ze aangeleerd. Kritisch potentieel.
Bestuderen van de rol van kennis en wetenschap in modern kapitalisme: bijdragen aan in stand
houden van problemen in de maatschappij. Breder dan sociale wetenschap.
Vormen van kennis dragen bij aan in stand houden van klassenverdeling
Wetenschap draagt bij aan algehele degradatie van de menselijke toestand: manier waarop we
kennis reproduceren en vergaren brengt ons naar een noodlottige eindtoestand. Denk hier aan
ijzeren kooi. Rationalisering leidt tot ijzeren kooi, vast zitten in het systeem.
Kernwerk in de vroege Frankfurter Schule: De Dialectiek van verlichting
Geschreven in de Tweede Wereldoorlog, gepubliceerd in 1947. Geschreven door Adorno en
Horkheimer. Het verlichtingsoptimisme: rationele capaciteit, scholing ontdekken hoe de wereld in
elkaar zit, waardevrije nastreving van betere techniek.
De Verlichting als zelfvernietiging
Droom van de Verlichting
Centraal staat: toepassing van de Rede: mensen zijn redelijke wezens. Dominant over emotie.
Ontmaskeren van de oude mythen.
Materiële en maatschappelijke vooruitgang: hierop gericht
, Beheersen van natuur en maatschappij kunnen we naar onze hand zetten om alles beter te maken
De duistere zijde van de verlichting
Na de Tweede Wereldoorlog, massale vernietiging is ook een uitkomst van dezelfde
Verlichtingsdroom. Hoe kan je zo efficiënt mogelijk zoveel mogelijk mensen vernietigen. Rationele
gedachte.
“On their way toward modern science human beings have discarded meaning. The concept is
replaced by the formula, the cause by rules and probability” (Horkheimer & Adorno, 1947/2002).
Zinsverlies en probleemspiraal: waarheidsdrang, waarheidsverlies, morele crisis.
Jürgen Habermas (Leerling van Adorno)
Wil de Verlichting redden: uit erfgoed van Weber breken. Mensen hebben in essentie
agency, dus mensen kunnen iets anders doen. Dus het is niet uitgesloten dat we in de ijzeren
kooi belanden. Verlichtingsoptimisme redden, belang van rede.
Instrumentele rationaliteit is niet (nu) de enige vorm van rationaliteit. De vorm waarin de
beste ideeën moeten zegevieren op basis van logica en rede. Dat moet gered worden.
Moderniteit als onvoltooid project: heeft veel ellende meegebracht maar er is nog werk om
te doen. Tot dan is het niet afgerond. Nooit afgerond. Meer optimistische houding.
Bij Habermas is Simmel een belangrijk uitgangspunt.
Georg Simmel In lijn met Weber. Philosophie des Geldes (1900): Een andere kant van Simmel.
Impliciete kritiek op Marx.
Differentiatie en expansie van productieve krachten bevrijdt mensen van de beperkingen van
traditie.
Mensen hebben meer mogelijkheden in hun leven. Kunnen een individu zijn (positieve zin)
Mensen kunnen meer leven naar hun smaak en waarden (lifestyle)
Sociale distantie door complexiteit betekent (relatieve) vrijheid
Habermas – Strukturwandel der Öffentlichkeit Gepubliceerd in 1962
Centraal concept: transformatie van de publieke sfeer
In de 18e eeuw: bloei clubs, cafés, kranten in grote steden: publieke sfeer. Publieke sfeer is een plek
waar mensen met verschillende achtergronden elkaar ontmoeten en relaties aangaan. In
standenmaatschappij, feodalisme lastiger.
Samen met de opkomst van markteconomieën, verval van het feodalisme
Aan de ene kant dus opkomen van publieke sfeer waar mensen kunnen uitwisselen maar
tegelijkertijd waarin we ook de vermarkting, bureaucratisering en technocratisering zien. Op
hetzelfde moment aan de hand
Gaande weg in de 18e eeuw inperking van de publieke sfeer.
Habermas – Theorie des Kommunikativen Handels Gepubliceerd in 1981
Doorwerken in een analyse van hoe een samenleving werkt en wat we moeten doen om de publieke
sfeer te redden. Publieke sfeer is cruciaal in de moderne samenleving, democratie.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper fleurweima. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,19. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 53068 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen