Dit document bevat een samenvatting van alle stof voor week 1 t/m week 7 van het vak Verdieping Bestuursprocesrecht. Het omvat jurisprudentie samenvattingen, college samenvattingen en werkgroep uitwerkingen.
VERDIEPING
BESTUURSPROCESRECHT
Week 1-7
Lisa Jung – Maastricht University
,Tutorial 1 - Het besluitbegrip
Inhoudelijke introductie
1) ‘Het besluit’
Het besluit is als bekend een van de kernbegrippen van het bestuurs(proces)recht. In deze eerste
onderwijsgroep wordt ingegaan op een aantal aspecten van het besluit. Met name het vereiste van een
bevoegdheid en daarbij onder meer de zogeheten publieke taak zal onder de loep worden genomen.
Het besluit – art. 1:3 Awb
1 Onder besluit wordt verstaan: een schriftelijke beslissing van een bestuursorgaan, inhoudende een
publiekrechtelijke rechtshandeling.
De vereisten in dit artikel zijn dus:
- Schriftelijk
- Bestuursorgaan
Art: 1:1 Awb lid 1
a) Krachtens publiekrecht ingesteld, dus grondwet of een wet in formele zin. Deze organen
worden a-organen genoemd. Een beslissing van een a-orgaan valt altijd onder het
bestuursrecht en is vrijwel altijd een besluit.
b) Krachtens privaatrecht ingesteld. Dit zijn b-organen en zij zijn alleen een b-orgaan
wanneer zij een publieke taak uitvoeren. Een voorbeeld van een publiek taak is een apk-
keuring. Taken die de garagehouder uitvoert wanneer hij geen apk-keuringen verricht vallen
dus ook niet onder het bestuursrecht.
- Publiekrechtelijke
Dit betekent dat er in de wet een bevoegdheid is gecreëerd waardoor het bestuursorgaan een
besluit mag nemen.
- Rechtshandeling
Er wordt een rechtsgevolg beoogt, er verandert iets in de wereld van het recht
Voldaan = BAS (Besluit van Algemene Strekking)
Waarom wordt zo aan een bevoegdheidsgrondslag gehecht?
Wat is bijvoorbeeld het gevolg wanneer het bestuursorgaan een besluit neemt maar niet over de
daarvoor verlangde bevoegdheid blijkt te bezitten?
Wanneer een onbevoegd besluit is genomen, krijgt dit in principe kracht van gewijsde (formele
rechtskracht) indien er geen belanghebbende is die dit bij de bestuursrechter aanvecht. Er is dus niet
zoiets als een vernietigbaar of nietig besluit buiten de rechter om, zoals bijv. in het privaatrecht.
De bestuursrechter moet er echt aan te pas komen. Wanneer deze aangeeft dat het besluit inderdaad
onbevoegd is genomen, is het een vernietigd besluit.
Is altijd helder wanneer er een publiekrechtelijke bevoegdheid bestaat, afgezet tegen een
privaatrechtelijke bevoegdheid; en wat is daarvan eigenlijk de relevantie?
Het publieke-taakcriterium in de bestuursrechtelijke jurisprudentie – F.J. van Ommeren
Het publieke taak criterium kan relevant zijn voor de vraag of een orgaan als bestuursorgaan moet
worden aangemerkt, maar ook of een besluit als publiek- of privaatrechtelijk moet worden aangemerkt.
Dit criterium komt dus zowel bij de 2de als 3de voorwaarde van het besluit als in art. 1:3 Awb aan de
orde.
,1. Is er sprake van een bestuursorgaan
Dit gaat over de zogeheten b-organen als in artikel 1:3 Awb. De vraag is of een privaatrechtelijke
rechtspersoon als bestuursorgaan moet worden aangemerkt. Privaatrechtelijk rechtspersonen kunnen
alleen als bestuursorgaan worden aangemerkt indien zij met openbaargezag bekleed zijn (art. 1:1 lid 1
Awb).
Enkele voorbeelden
❖ De overheidsstichting
(i) Stichting Silicose Oud-mijnwerkers
Het bestuur van de Stichting Silicose Oud-mijnwerkers verstrekt vergoedingen aan oud-
mijnwerkers op basis van een door haar vastgesteld reglement. Om te beoordelen of de
stichting kan worden aangemerkt als een bestuursorgaan in art. 1:1 lid 1 sub b Awb, is
van belang of de beslissingen omtrent toekenning van subsidie worden bestempeld als
ter uitvoering van enig openbaar gezag. Daarbij is de rol van de overheid van belang.
De Afdeling oordeelt, gezien de band tussen de Stichting en de staatssecretaris, dat de
toekenning van vergoedingen geschiedt ter uitoefening openbaar gezag gezien het
neerkomt op het uitvoeren van een overheidstaak.
(ii) NV Schiphol
Hier ging het om de vraag of het vaststellen van tarieven omtrent het gebruik van het
terrein van Schiphol moest worden aangemerkt als een publieke taak. Echter is een
exploitant verplicht o.b.v. de Luchtvaartwet om dergelijke tarieven vast te stellen, wat
dus betekent dat een dergelijke handeling slechts op burgerlijk recht wordt gestoeld.
❖ Bijzonder onderwijs
Het bestuur van een onderwijsinstelling is een bestuursorgaan. Een bijzondere
onderwijsinstelling daarentegen wordt door privaatrechtelijke rechtspersonen in stand
gehouden. Er bestaat echter een uitzondering op het laatstgenoemde. De Afdeling maakt een
belangrijke uitzondering waar het de bevoegdheid betreft om diploma’s toe te kennen en
tentamens af te nemen. De examencommissie van een bijzondere instelling voor hoger
onderwijs is volgens de Afdeling met openbaar gezag bekleed, voor zover het betreft het al dan
niet toekennen van een getuigschrift ten bewijze dat het examen met goed gevolg is afgelegd.
In zoverre dient de examencommissie dan ook als bestuursorgaan in de zin van art. 1:1, eerste
lid, onderdeel b, te worden aangemerkt.
❖ Deurwaarder/ Notaris
O.b.v. wetgeving in specifieke gevallen een b-orgaan indien aan de uitvoering van
overheidsgezag gerelateerd. De Afdeling gaf daarentegen aan dat het alleen gaat om executie
van een vonnis dat in het BW is geregeld.
Enerzijds wordt niet steeds een specifieke wettelijke grondslag vereist, maar anderzijds gaat de Afdeling
ook weer niet zo ver dat slechts een overwegende overheidsinvloed voldoende is om de
privaatrechtelijke rechtspersoon als bestuursorgaan aan te merken. Het zou een misverstand zijn te
denken dat een commercieel karakter op zichzelf een reden is om een bedrijf niet als bestuursorgaan aan
te merken. Denk aan het hybride karakter van de notaris en gerechtsdeurwaarder. Er zijn overigens wel
meer ondernemers die voor bepaalde taken als bestuursorgaan worden aangemerkt. Overbekend
voorbeeld vormt de erkende garagehouder die APK-keuringen verricht.
, 2. Is er sprake van een publiek rechtelijk besluit?
Wanneer men moet beoordelen of een bestuursorgaan publiek- of privaatrechtelijk handelt, is wederom
het publieke taak criterium van belang. In dergelijke gevallen bestaat er dus geen twijfel over het feit of
het besluit door een bestuursorgaan is genomen.
De vraag is dus of een beslissing wel of niet als besluit moet worden aangemerkt als in art. 1:3 AWB
wanneer een wettelijke grondslag ontbreekt.
Jurisprudentie
❖ Groningse waterleidingbuizen
Het College B en W van Groningen weigerde verzoeken van waterleidingmaatschappij in te
willigen van leggen leidingen in aan gemeente toebehorende grond. Deze weigering steunt op
eigendomsrecht. Afdeling zegt TOCH BESCHIKKING (weigering). Leidingen lopen ook door
algemeen goed, en is tevens hun taak krachtens publieke taak om te zorgen zo goed mogelijk
openbare bestemming doen beantwoorden. Er bestaat een gemeentelijke zorgplicht o.b.v. de
Wegenwet en APV. Dat tevens privaatrechtelijk bevoegdheid in spel is doet daar niet aan af.
❖ Long Lin
In deze casus weigerde de Minister van Verkeer en Waterstaat om een zwaar beschadigd schip
(Long Lin) toestemming te geven om territoriale wateren binnen te varen. Moet deze weigering
worden aangemerkt als een beschikking. De aanwijzing van een publiekrechtelijk voorschrift
ter uitvoering waarvan een besluit is genomen is geen vereiste om een beschikking aan te nemen.
De Staat is eigenaar van de wateren en dus verplicht zorg te dragen en zorgen dat het vaarwater
aan zijn bestemming beantwoordt. Dit betekent volgens de Afdeling dat het bestreden besluit is
genomen ter uitvoering van verweerders publiekrechtelijke taak.
In de verschillende uitspraken lijkt de Afdeling steeds meer afstand te nemen van het streven om een
specifieke wettelijke grondslag te kunnen aanwijzen. Het behoeft geen uitleg dat deze jurisprudentie op
gespannen voet staat met het legaliteitsbeginsel. Echter worden er geen nieuwe bevoegdheden
gecreëerd. De organen hadden namelijk al bevoegdheden, zij het op grond van het privaatrecht. De
rechter converteert deze slechts tot publiekrechtelijke bevoegdheden.
2) Van besluit naar …?
Van besluit naar rechtsbetrekking: op zoek naar een scherp criterium Feitelijk bestuurshandelen bij
de bestuursrechter - F. J. van Ommeren en P.J. Huisman
Het besluitbegrip staat al langere tijd ter discussie. Die discussie spitst zich vooral toe op de vraag in
hoeverre het besluitbegrip als toegangspoort naar de bestuursrechter voldoet. De kwestie speelt niet
alleen sterk in het wetenschappelijk discours, maar komt ook duidelijk aan de oppervlakte in de
rechtspraktijk, getuige bijvoorbeeld de ontwikkeling van het zogenaamde strategisch besluitbegrip. Het
besluit wordt kortom als knellend ervaren in het kader van bestuursrechtelijke rechtsbescherming.
De Awb geldt ook grotendeels voor feitelijke- en privaatrechtelijke handelingen die bestuursorganen
verrichten. Zie bijvoorbeeld schakelbepaling 3:1 lid 2 en denk aan het Amsterdam/ ICON arrest. In dat
arrest stelde de afdeling dat zelfs als een bestuursorgaan een ovk sluit, of eigendomsrechten uitoefent
(privaatrechtelijk gezien), de beginselen van behoorlijk bestuur van toepassing zijn (zowel materieel als
formeel).
Voor de hoofdstukken 7 en 8 van de Awb (omtrent bezwaar en beroep) is er echter een besluit nodig.
Er gaat echter een hoop aan een besluit vooraf en achteraf, maar deze zaken zijn strikt uitgesloten van
toegang tot de bestuursrechter.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper LisajUM. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €35,49. Je zit daarna nergens aan vast.
