Legenda:
Rood= anatomie en fysiologie
Oranje= klinische pathalogie
Groen= farmacologie
Blauw= hoorcollege
Orgaanstelsels Paars= werkcollege
Inhoudsopgave
Ademhaling stelsel ........................................................................................................................................... 4
Anatomie en fysiologie ....................................................................................................................................... 4
Luchtwegen ................................................................................................................................................... 4
Neusholte ...................................................................................................................................................... 5
Mondholte .................................................................................................................................................... 6
Keelholte ....................................................................................................................................................... 6
Strottenhoofd ............................................................................................................................................... 6
Stembanden .................................................................................................................................................. 7
....................................................................................................................................................................... 7
Luchtpijp en hoofdbronchiën ....................................................................................................................... 7
Bronchiën en bronchiolen ............................................................................................................................ 8
Longblaasjes .................................................................................................................................................. 8
Longvlies ........................................................................................................................................................ 8
Doorbloeding van de longen ........................................................................................................................ 9
Gaswisseling .................................................................................................................................................. 9
Ademhalingsbeweging ................................................................................................................................ 10
Longfunctie.................................................................................................................................................. 12
Klinische pathalogie.......................................................................................................................................... 13
Respiratoire controles/parameters ............................................................................................................ 13
Respiratoire insufficiëntie .......................................................................................................................... 13
Pneumonie .................................................................................................................................................. 14
Pneumothorax ............................................................................................................................................ 14
Astma bronchiale ........................................................................................................................................ 15
Copd ............................................................................................................................................................ 16
farmacologie .................................................................................................................................................... 17
Geneesmiddelen voor bronchodilatatoren (voor astma en COPD) .......................................................... 17
Geneesmiddelen voor corticosteroïden (corticoïden) ............................................................................... 18
Spijsvertering ................................................................................................................................................. 19
Anatomie en fysiologie ..................................................................................................................................... 19
Voedingsstoffen .......................................................................................................................................... 19
Spijsvertering .............................................................................................................................................. 22
Mondholte .................................................................................................................................................. 23
Keelholte ..................................................................................................................................................... 24
Slokdarm ..................................................................................................................................................... 24
Maag ............................................................................................................................................................ 24
Dunne darm ................................................................................................................................................ 27
Dikke darm .................................................................................................................................................. 28
Spijsverteringsklieren en galwegen ............................................................................................................ 29
De galwegen ................................................................................................................................................ 34
Peritoneum .................................................................................................................................................. 34
klinische pathalogie .......................................................................................................................................... 35
Aandoeningen van mond tot anus ............................................................................................................. 35
Peritonitis .................................................................................................................................................... 39
Ileus ............................................................................................................................................................. 41
, Diverticulose/-itis ....................................................................................................................................... 42
Ulcus pepticum ........................................................................................................................................... 44
Ziekte van Crohn en colitus ulcerosa .......................................................................................................... 45
Farmacologie .................................................................................................................................................... 47
Middelen voor de behandeling van stoornissen van het spijsverteringsstelsel ....................................... 47
Nieren en urinewegen .................................................................................................................................... 50
Anatomie en fysiologie ..................................................................................................................................... 50
Nieren .......................................................................................................................................................... 50
..................................................................................................................................................................... 50
Bouw van de nier ......................................................................................................................................... 50
..................................................................................................................................................................... 51
Doorbloeding van de nier ............................................................................................................................ 51
Het nefron ................................................................................................................................................... 51
Werking van de nieren................................................................................................................................ 53
Regeling van de water- en zoutenuitscheiding .......................................................................................... 56
Regeling van de zuurgraad .......................................................................................................................... 58
Aanmaak van erytrocyten ........................................................................................................................... 59
Urine ............................................................................................................................................................ 59
Transport, opslag en verwijdering van urine ............................................................................................. 59
Urineleiders ................................................................................................................................................. 59
Urineblaas .................................................................................................................................................... 60
Urinebuis ..................................................................................................................................................... 60
Mictie .......................................................................................................................................................... 60
Klinische pathalogie.......................................................................................................................................... 60
Afwijkend vocht- en elektrolytenbalans .................................................................................................... 60
Acuut en chronisch nierfalen ...................................................................................................................... 61
Urineweginfecties ....................................................................................................................................... 67
Nierstenen ................................................................................................................................................... 69
Urine-incontinentie ..................................................................................................................................... 71
Hormoonstelsel .............................................................................................................................................. 72
Anatomie en fysiologie ..................................................................................................................................... 72
Algemene werking van hormonen ............................................................................................................. 72
Het hypothalamus- ..................................................................................................................................... 74
hypofysesysteem ........................................................................................................................................ 74
Hypofyse...................................................................................................................................................... 74
Pijnappelklier .............................................................................................................................................. 77
Schildklier .................................................................................................................................................... 77
Bijschildklieren ............................................................................................................................................ 78
Eilandjes van Langerhans ............................................................................................................................ 79
Bijnieren ...................................................................................................................................................... 79
Geslachtsklieren .......................................................................................................................................... 81
Weefselhormonen ...................................................................................................................................... 82
Klinische patalogie............................................................................................................................................ 83
Endocrinologie/hormonen ......................................................................................................................... 83
Diabetes mellitus ........................................................................................................................................ 84
Schildklierafwijkingen ................................................................................................................................. 86
Bijnierafwijkingen ....................................................................................................................................... 89
Farmacologie .................................................................................................................................................... 93
Principes van hormonale regulering .......................................................................................................... 93
Peptidehormonen ....................................................................................................................................... 93
Steroïdhormonen ........................................................................................................................................ 93
Aminehormonen ......................................................................................................................................... 93
2
, werkcollege ...................................................................................................................................................... 94
(vegatief) zenuwstelsel .................................................................................................................................. 95
Anatomie en fysiologie ..................................................................................................................................... 95
Algemene functies ...................................................................................................................................... 95
Algemene werking .................................................................................................................................. 96
Indeling ........................................................................................................................................................ 96
Fysiologische indeling ................................................................................................................................. 99
Zenuwweefsel ........................................................................................................................................... 102
........................................................................................................................................................................ 106
........................................................................................................................................................................ 106
Klinische pathologie........................................................................................................................................ 109
Vegatief/autonoom zenuwstelsel ............................................................................................................ 109
Thermobalans ........................................................................................................................................... 110
Medicatie en het autonome zenuwstelsel ............................................................................................... 112
Glucose huishouding .................................................................................................................................... 113
Voedsel ........................................................................................................................................................... 114
anatomie en fysiologie ................................................................................................................................... 115
Eilandjes van Langerhans .......................................................................................................................... 115
Suikerstofwisseling ................................................................................................................................... 116
........................................................................................................................................................................ 117
Klinische pathologie........................................................................................................................................ 119
Diabetes mellitus ...................................................................................................................................... 119
Farmacologie .................................................................................................................................................. 125
Stoornissen van de glucoseregulering en bijbehorende geneesmiddelen. ............................................ 125
3
, Ademhaling stelsel
Energie wordt voornamelijk uit aerobe dissimilatie gehaald ook wel
celademhaling genoemd.
Hiervoor is een constante aanvoer van zuurstof nodig.
De longen vormen de overgang van uitwendig en inwendig milieu.
Anatomie en fysiologie
Luchtwegen
De luchtwegen vormen de verbindingswegen tussen de buitenwereld en het
longweefsel.
De inhoud van de luchtwegen behoort tot het uitwendig milieu.
Daarom zijn de luchtwegen met epitheel bekleed.
Tot de luchtwegen behoren de neusholte, mondholte, heelholte,
strottenhoofd, luchtpijp, bronchien, bronchiolen en de longblaasjes
Bovenste luchtwegen: neus, mond, keelholte, sinussen
Onderste luchtwegen: van trachea tot de alveoli
Anatomie rechter long
https://www.youtube.com/watch?v=4MoTTulV0l4&feature=youtu.be
Anatomie linker long
https://www.youtube.com/watch?v=jiCYUFoRoQo&feature=youtu.be
4
,Neusholte
De neus kent veel verschillende vormen en maten dit komt door de verschillen in de vorm van de
neusbeenderen, het neuskraakbeen en de huid. De neusrug bestaat uit bovenaan uit twee
neusbeenderen. Deze gaan over in kraakbeen.
De neusholte wordt voor het grootste deel begrenst door botten. Aan de bovenkant zijn dit de os
sphenoidale (sfenoïd), het os ethmoidale (etmoïd), het os frontale (voorhoofdsbeen) en het nasale
(neusbeen).
Het os ethmoidale heeft veel gaatjes waar zenuwvezels van de
reukzenuwen doorheen lopen. De laterale wanden van de
neusholte bestaan uit delen van de maxilla (bovenkaak). De
neusholte wordt in tween verdeeld door het medio-sagittaal
verlopende septum nasi (neustussenschot). De latterale wanden
van de neusholte hebben drie of vier uitstekende botranden,
conchea (neusschelpen). Door deze conchea ontstaan
neusgangen.
De neusholte is bedekt met slijmvlies: eenlagige
trillharenepitheel met veel sereuze kliertjes en slijmcellen.
Boven in de neusholte zit het reukepitheel.
De sinus paranasale (neusbijholten) zijn de holten in de aangrenzende schedelbeenderen. Deze staan
via kleine openingen in verbinding met de neusholte maar maken hier geen deel van uit. Wel zijn ze
bedekt met trilhaarepitheel. De sinus peranasales zijn: sinus maxillaris, sinus sphenoidalis, sinus
ethmoidales en sinus frontalis.
Inademen door de neus heeft vier funcites die de kwalitiet van de lucht bevorderen; de lucht wordt
gezuiverd, verwarmd, bevochtigd en gekeurd.
In de lucht zwerven veel deeltjes, zoals stof en micro-organismen. De neusharen voor in de neus
kunnen grote deeltjes zoals stof en zand tegen houden. De trilharen van het neusepitheel, met
daarop kleverig slijm, vangen ook veel van de verontreiniging op. Door de beweging van de trilharen
wordt het slijmlaag met de weggevangen stof van de neusholte naar de keelholte verplaatst. Je slikt
ongeveer twee derde van het verontreinigd slijm door.
De buitenlucht is meestal kouder dan de lichaamstempratuur. De oppervlakkig gelegen
capilairnetwerk in de neusholte draagt de warmte van het bloed over aan de ingeademde lucht.
Hierdoor wordt verhinderd dat het longweefsel te veel afkoeld.
Bevochtiging van de ingeademde lucht gaat uitdroging van de longweefsels tegen. Het longweefsel
moet vochtig zijn om een optimale gaswisseling mogelijk te maken. Bovendien wordt de lucht
bevochtigd door verdamping van traanvocht dat uit de ogen via de traanbuizen naar de onderste
neusgangen afgevoerd worden.
Het reukepitheel boven in de neusholte geeft informatie over de kwalitiet van de lucht. De functie
hiervan is bescherming, maar ook genieten.
5
,Mondholte
Als je in een korte tijd veel lucht nodig hebt
bijvoorbeeld door inspanning of hoesten, doe je dit
via je mond. De nauwe doorgangen van de neusholte
staat dit niet toe. Het nadeel van inademen via de
mond is dat het niet bewerkt kan worden.
Klankvorming is een belangrijke functie van de
mondholte. Dit gebeurt voornamelijk bij de
uitademing. Door de stembanden wordt de lucht in
trilling gebracht wat geluid voortbrengt. Het geluid
krijgt een bepaalde klank door de vorm van de
mondholte.
Keelholte
Pharynx= farynx, keelholte
Behoort zowel tot het ademhalingstelsel als het spijsverteringstelsel. Ter hoogte van de
mond-keelholte splitst het zich in twee. De lucht gaat via het ventraal gelegen
strottenhoofd naar de longen
Strottenhoofd
Larynx= strottenhoofd
Het strottenhoofd is een stevige kokker opgebouwd uit kraakbeenstukken die verbonden
zijn met ligamenten en omgeven door dwarsgestreepte spieren. Aan de bovenkant is het
larynx verbonden met de os hyoideum (tongbeen). Dit is een klein hoeverijzer vormig
bot aan de basis van de tong. Deze worden door spieren op z’n plaats gehouden. Deze
spierteugels zitten aan de onderkaak en de schedelbasis vast. Dit bot zit aan geen enkel
ander botstuk vast.
Het grootste kraakbeenstuk van het strottenhoofd is het cartilago thyroidea
(schildkraakbeen). De bovenrand van de cartilago thyroidea helt naar voorover en is
goed te zien en te voelen vooral bij mannen, het is namelijk de adamsappel. De zijwanden lopen naar
boven toe uit in twee lange punten, de bovenste hoorns. Aan de onderkant is dit hetzelfde en deze
heten de onderste hoorns.
Strotklepje= epiglottis
Ringkraakbeen= cartilago cricoidea
6
,Het ringkraakbeen is dorsaal breder en
ventraal smal. Aan de zijkant is het door
gewrichten met het schildkraakbeen
verbonden.
Op de achterrand zitten links en rechts
een cartilago arytenoidea
(bekerkraakbeentje), die door de
stembanden met het
schildkraakbeen zijn verbonden. De
bekerkrkbeentjes hebben veel
bewegingsmogelijkheden, dit heef teen
grote invloed op de stand en de
spanning van de stembanden.
Stembanden
Tussen de bekenkraakbeentjes zit links en recht een spierplooi, dot zijn de ware
stembanden. Dit zijn dwarsgestreepte spierweefsels die zijn bedekt in plaveiselepitheel. Ze
vormen de m. vocalis (stemspier). De opening tussen de stembanden is de stemspleet. De
stembanden hebben twee taken; de luchtweg afsluiten en geluid voortbrengen. Bovenaan
van de ware stembanden zitten de valse stembanden. Ze heten zo omdat ze geen geluid
voort brengen. Ze zorgen ervoor dat de ware stembanden vochtig blijven, door de klieren
die er in de valse stembanden zitten.
Als de stemspleet helemaal open staat kunnen de stembanden niet in trilling worden
gebracht. Als de spleet nauwer wordt kan de uitgeademde lucht de stembanden in trilling
brengen. Er ontstaat een toon. De lengte, de elasticiteit en de massa spelen ook een rol.
Als de stembanden langer en dikker zijn is de klank lager (bij mannen), en als de stembanden korter
en dunner zijn is de klank hoger (bij vrouwen). De stembanden van mannen zijn 17mm tot 25mm
groot en bij vrouwen 12,5mm tot 17,5mm. De tonen worden gevormd door de resonantie van de
neusholte de neusbijholten en de mondholte, en door de beweging van de tong, de lippen en de
onderkaak.
De voorziening van zenuwen van het strottenhoofdspier vindt plaats door de n. laryngeus recurrens.
Deze zenuw takt af ter hoogte van de longtoppen.
Luchtpijp en hoofdbronchiën
Luchtpijp= trachea
Boven het hart splits de trachea in twee hoofdbronchiën. De
splitsing heet bifurcatio tracheae. vlak boven de bifurcatio
loopt de aortaboog langs de zijkant van de luchtpijp. De
aorta descendens duikt vervolgens achter langs de linker
hoofdbronchus. De longslagaders en de grote hartaders
liggen voor de luchtpijp.
De trachea en de hoofbronchiën zijn opgebouwd uit
collageen bindweefsel, met daarin op regelmatige afstand
hoefijzervormige kraakbeenstukken die het lumen
ophouden. De binnenbekleding bestaat uit trilhaarepitheel met talrijke slijmcellen en sereue
kliertjes, respiratoir epitheel.
7
,Bronchiën en bronchiolen
De rechterhoofdbronchiën splits in drie grote bronchiën, de linker in twee. Deze vertakkingen heten
de bronchi lobares. Deze hebben onregelmatige kraakbeenstukken. Elke bronchi gaat naar een
longkwab. De linkerlong bestaat uit twee longkwabben en is kleiner als de rechterlong die bestaat uit
drie longkwabben. Dit komt door de ligging van het hart de bronchi lobares vertakt zich in de bronchi
segmentales.
Elke longkwab bestaat uit enkele longsegmenten; dit zijn functioneel-anatomische gescheiden
longeenheden. In totaal zijn er ongeveer twintig. In de bronchi segmentales zitten kleine schilfers
kraakbeen. De bronchiën spitsen verder in bronchiolen (diameter 1mm). Deze zijn bekleed met
cilindrisch epitheel. De wand bestaat voor het grootste deel uit circulair glad spierweefsel. Dit zorgt
voor bronchoconstrictie (vernauwing) of bronchodilatatie (verwijding). Bij inademen ontspannen ze
zich en bij uitademen trekken ze samen.
Longblaasjes
de fijnste bronchiën monden uit in longtrechtertjes. Deze hebben tientallen trosvormige
uitstulpingen alveoli pulmonales (longblaasjes) (enkelvoud: alveolus) genoemd. Elke alveolus is
omgeven door een dicht capillair netwerk. De ongeveer 900 miljoen alveoli vormen het longweefsel.
Het totale oppervlak van de gezamenlijke alveoli wordt het ademhalingsoppervlak genoemd. In rust
is het ongeveer 70m2, bij inspanning 100m2. De apex pulmonis (longtop) reikt tot achter het
sleutelbeen, boven de eerste rib. De basis pulmonis (longbasis) rust op het diafragma.
Longvlies
De longen zijn omgeven door de pleura (longvlies).
Dit is een weivlies bestaand uit:
• De pleura visceralis= longblad, viscerale blad
- Bestaat uit mesotheel op een dunne elastische
basaalmembraan.
- Is vergroeid met de buitenkant van het longweefsel.
• Pleura parientalis= borstvlies, pariëtale blad
- Is vergroeid met de borstwand, het middenrif en de
aangrenzende structuren.
De wanden van de pleura visceralis en de pleura parientalis zijn
bijzonder glad, en liggen tegen elkaar aan slechts gescheiden door
een dun laagje sereus vocht. De ruimte tussen beide bladen heet de
pleuraholte. Ze worden vacuüm gezogen zo kunnen ze los van
elkaar bewegen maar niet van elkaar afgetrokken worden. Als er
lucht in de pleuraholte zou komen zou de long inklappen
8
,De zijkant van de diafragma koepel loopt vrij steil naar beneden. Het longweefsel loopt niet tot in de
groef die ontstaat. Maar de beide pleura parietalis wel en komt in contact met de andere
borstvliezen. Deze groef heet de pleurasinus.
Doorbloeding van de longen
Er stroomt zuurstofarm bloed naar de longen toe. In de longen wordt dit omgezet tot
zuurstofrijk bloed.
De weefsels van de longen krijgen de zuurstof direct uit de ingeademde lucht. De
hoofdbronchiën, bronchiën en bronchiolen hebben hun eigen bloedvoorziening. Dit
regelt de arteriae bronchialis. Het zuurstofarm bloed wordt door de venae
bronchiales afgevoerd.
Gaswisseling
De gaswisseling gebeurt door diffusie, als gevolg van concentratie verschil van die
gassen. Het bloed dat via de arteriae pulmonalis bij de longen aankomt, heeft minder
zuurstof en meer koolstofdioxide dan de alveolaire lucht. Wanneer dit bloed in de
capillair-netwerk rond de alveoli (longblaasje) komt, diffundeert CO2 naar de
alveolaire lucht (de lucht in de longblaasjes). In tegengestelde richting diffundeert
zuurstof uit de alveolaire lucht.
De lucht die je inademt bestaat voort 78,6% uit stiktof, 20,9% zuurstof, 0,46%
waterdamp en 0,04% koolstofdioxide. Lucht heeft een gemiddlede druk van 760
mmHg.
De druk die een gas veroorzaakt noem je de partiele druk. De zuurstofspanning is
ongeveer 160 mmHg (760x0,21). De PCO2/ koolstofdioxidespanning is 0,2 mmHg.
In de longblaasjes
In bloedplasma lost maar weinig zuurstof op: 0,3 ml zuurstof per 100 ml
bloedplasma.
De erytrocyten (rode bloedcellen|) vervoeren de rest. Ze bevatten hemoglobine
(rode kleurstof) wat zich aan zuurstof kan binden.
HHb + O2 = HbO2- + H+
Hemoglobine + zuurstof = oxyhemoglobine + waterstof
Per 100 ml bloed wordt 20ml zuurstof aan hemoglobine gebonden.
Van alle koolstofdioxide die in het bloed wordt vervoert is 10% opgelost in het
bloedplasma. 70% bevindt zich in de vorm HCO3- (biocarbonaat) in het bloed. En
de resterende 20% bevindt zich in erytrocyten. In de longen diffundeert de
biocarbonaat. Ze reageren bij de zuurstofbinding vrijgekomen uit
waterstofionen, en er wordt koolzuur gevormd. Wat wordt omgezet in
koolstofdioxide en water.
Biocarbonaat + waterstof = koolzuur = koolstofdioxide en water
Het zijn dus twee onlosmakelijke processen
• Gasspanning in de alveoli van O2
- De O2 spanning in de alveoli is 104 mmHg
• Gasspanning in de capillairen van O2
- Arteriële kant v/d capillairen is de O2 spanning 40 mmHg.
- Veneuze kant v/d capillairen is de O2 spanning 104 mmHg.
• Gasspanning in de alveoli van CO2
- De CO2-spanning in de alveoli is 40 mmHg
• Gasspanning in de capillairen van CO2
- Arteriële kant v/d capillairen is de CO2 spanning 45 mmHg.
- Veneuze kant v/d capillairen is de CO2 spanning 40 mmHg
9
, • Gasspanning in de alveoli
- O2-spanning is hoog (104 mmHg)
- CO2-spanning is (relatief) laag (40 mmHg)
• O2 in het bloed
- O2 lost maar weinig vrij op in het bloedplasma:
• 0.3 ml O ml in het bloedplasma Grootste deel bindt zich aan het hemoglobine in de
erytrocyten:
• Ongeveer 20 ml O ml bloed is gebonden aan hemoglobine.
• HHb + O2 HbO2 - + H+
• CO2 in het bloed
- 10% is vrij opgelost in het bloedplasma
- 70% als HCO3 - (bicarbonaat) in het bloedplasma
- 20% in de erytrocyten aan het hemoglobine.
- HCO3 - + H+ H2CO3 CO2 + H2O
In de weefsels
In het weefselvocht, waar de zuurstofspanning laag is en de
koolstofdioxidespanning hoog, vinden deze processen in omgekeerde
volgorde.
• De CO2-spanning is relatief hoog in de weefsels (> 45 mmHg).
• De O2-spanning is relatief laag in de weefsels (< 40 mmHg).
- Er vindt diffusie plaats van laag naar hoog.
- C02 spanning in de capillairen is relatief laag.
- De O2 spanning in de capillairen is relatief hoog.
• CO2 verdringt O2 van het Hb in de capillairen.
Ademhalingsbeweging
Ademhaling is nodig voor oxidatie van voedsel.
Om de gaswisseling zo effectief mogelijk te laten verlopen is ventilatie van de longen nodig.
Ventilatie is het verversen van de lucht in de luchtwegen.
Inademing= inspiratie
Inspiratie komt tot stand door delen van de borstwand actief te laten samenwerken. Het doel is om
de thorax te vergroten. Dit kan op twee manieren
• Afplatten van het diafragma (buikademhaling)
- De spieren van het diafragma trekken samen waardoor de diafragma koepel platter
wordt
- De pleura parietalis is vergroeid met het diafragma, daardoor beweegt die mee.
- Door het vacuüm. Effect in de pleuraholte worden de longen meegetrokken.
- Er komt een onderdruk in de longen waardoor er lucht in de longen wordt gezogen.
- Rustige ademhaling
• Optillen van de ribben (borstademhaling)
- In rust zijn de ribben schuin naar beneden gericht. Als de musculi intercostales externi
(buitenste tussenribspieren) worden aangespannen worden de ribben opgetild.
- Wanneer je extra diep moet inademn, kan het optillen van de ribben versterkt worden
door het aanspannen van de hulpademhalingsspieren in de hals en de schouders.
10
