Blok 1.2 Acnevormen
Hoofdstuk 12: Littekens en huidafwijkingen met littekens
Litteken: Bindweefsel wat normaal weefsel vervangt na trauma/ziekte. Beschadiging tot in de
dermis of dieper leidt altijd tot een litteken, want alleen de dermis kan vervangen en opnieuw
gebouwd worden.
Hypertrofisch litteken: Meestal blijft er na een verwonding een verheven litteken achter.
Hypertrofische littekens kunnen na verloop van tijd herstellen of verbeteren.
Keloïden: Als een litteken zich na verwonding verder uitbreidt buiten de grenzen van de
oorspronkelijke wond. Hypertrofische littekens breiden zich NIET verder uit dan de oorspronkelijke
wond, keloïden doen dat WEL. Keloïden komen vaker voor bij donker gepigmenteerde mensen net
zoals hypertrofische littekens.
Hypertrofische littekens en keloïden:
Klinisch beeld Oorzaak/ontstaanswijze Diagnostiek Behandeling
In de beginfase vooral Onbekend wat er in de Zie tabel 12.2 blz. Siliconenpreparaten bij
roze/paarsachtig wondgenezing fout gaat. 197 in boek hypertrofische littekens is
Vooral gelokaliseerd op de Melanine-producerende Dermatologie het meest effectief. Dit
oorlellen, bovenste melanocyten, mestcellen voor kan roodheid, jeuk en pijn
gedeelte van de romp en de (stimulatie Huidtherapeuten. verminderen en het
buitenzijde van de collageensynthese), kleiner worden van laesie.
bovenarmen transforming growth Bij hypertrofische
Epidermis (bovenlaagje) factor (dermale matrix littekens kunnen
voelt glad aan, het dermale stimulatie) en fibroblasten siliconenpleisters/verband
gedeelte wat eronder zit spelen een grote rol. worden gebruikt.
voelt steviger aan. Er is een toename van Andere opties tegen het
Hypertrofische littekens bindweefsel, bloedvaten behandelen van
brengen niet veel klachten en cellen. hypertrofische littekens:
met zich mee en kunnen Keloïden bevatten dikke laserbehandeling, excisie,
spontaan herstellen, collageenvezel. cryotherapie en
keloïden daarentegen Ontstaat door verwonding druktherapie.
brengen wel klachten met of trauma → oorgaatjes Keloïden behandeling is
zich mee zoals jeuk en pijn prikken, brandwonden, moeizamer, resultaten
en herstellen niet spontaan. acne, infecties enz. minder goed te zien.
Acne keloidalis nuchae: Chronische folliculitis met keloïdale papels, met plaques in de nek en laag
op het achterhoofd van jonge donkergekleurde mannen (differentiaal diagnose: acne keloidalis).
Klinisch beeld Oorzaak/ontstaanswijze Diagnostiek Behandeling en prognose
Beginfase: chronische Onbekend. Andere vormen Lokale of orale antibiotica
folliculitis met papels en Mogelijk: Als haar in de van folliculitis Tretinoinecreme/lotion.
pustels met haar in de follikels. huid terug groeit na heet Voor alleen de keloïden:
Verandert in meerdere, wegscheren of kortknippen cryotherapie, excisie,
confluerende half bolvormige ervan (vooral bij behandeling met een
plaques. kroeshaar). CO2-laser.
Kunnen pijn doen/ jeuken.
Haaruitval kan tot stilstand
komen.
,Atrofie: Verdunning van de huid door verlies van weefsel in de epidermis en/of dermis en/of
subcutaan vetweefsel. Atrofie komt veel voor bij ouderen, in combinatie met rimpels, mindere
elasticiteit, doorschijnendere bloedvaten en een slappere huid. Hierdoor zijn zij gevoeliger voor
trauma. Atrofie kan zowel gegeneraliseerd als gelokaliseerd zijn.
Atrofische littekens: Na trauma of ziekte blijft er een depressie in de huid achter. Atrofische
littekens ontstaan vooral uit acne.
Bij acne zijn er 3 belangrijke typen atrofische littekens:
1. Icepick scars → 1-2 mm en tot diep in de dermis of subcutis en eindigen in een punt, vooral
in het gezicht.
2. Rolling scars → rollend of golvend aspect, ontstaat doordat dermis en subcutis naar
beneden worden getrokken.
3. Boxcar scars → ronde/ovale littekens met een scherpe verticale rand, ze eindigen niet zoals
icepick scars in een punt. Kunnen zowel diep als oppervlakkig liggen.
Behandeling atrofische littekens: Chirurgische behandeling, augmentatietechnieken (inspuiten van
collageen, hyaluronzuur, siliconen), lasertherapie, mechanisch dermabrasie, micro dermabrasie en
chemische peeling. De keuze van behandeling ligt aan de aard en uitgebreidheid van de littekens.
Striae: Huidstriemen, zwangerschapsstriemen. Lineaire littekens met atrofie van de epidermis en de
dermis. Komt door oprekking door beschadiging aan de dermis.
Klinisch beeld Oorzaak/ontstaanswijze Diagnostiek Behandeling en
prognose
Multipele, onregelmatige lineaire Beschadiging van Wordt gesteld Geen effectieve
afwijkingen. collageennetwerk door op het klinisch behandeling.
Verschilt van enkele tot 10 cm. uitrekking. beeld. Dagelijks
Beginfase: verheven en soms Hormonen en familiair tretinoinecreme
geïrriteerd, daarna glad en vlak. spelen waarschijnlijk een smeren in een
De kleur kan rozerood/blauwige rol. vroeg stadium van
zijn maar verandert naar wit. striae zou kunnen
Locatie: heupen, dijen, billen, helpen.
borsten, schouders. Lasergebruik kan
Bij zwangerschap op de buik. voor cosmetische
redenen.
,Hoofdstuk 14: Acne en op acne gelijkende dermatosen
Acne: Aandoeningen gekenmerkt door papels, pustels en comedonen in het gezicht. Komt door
afsluiting van de follikels en een mogelijke ontsteking in de zweetklieren. Bij ALLE vormen van acne
kunnen hypertrofische littekens en atrofie ontstaan!
Etiologische multifactoriële pathogenese (ziekteverwekking) bij acne: leeftijd, klimaat, voeding
(zuivel bijv.), hormonen, geslacht, stress, beroep, medicatie, make-up, huid -en haarverzorging
(chemisch) en kleding zoals hoofddoek/hoofddeksels.
➔ Als een patiënt bij je komt moet je je altijd afvragen of de huid van zichzelf zo is, of dat de
huid gemanipuleerd is door gebruik van producten zoals een borstel of bepaalde crème.
Behandeling acne: Informeren en adviseren, oppervlakkige reiniging, diepe reiniging, aanbrengen
producten, chemische producten aanbrengen (peeling), epi/microdermabrasie, licht/lasertherapie,
camouflage huid en microneedling.
Behandeling littekens: Licht/lasertherapie, epi/microdermabrasie, peelings, microneedling,
huidcurretagetechnieken.
Gradatie (ernst) van acne in zorgprofielen:
Zorgprofiel 0 Geen comedonen, gezonde huid en geen
indicatie op huidtherapeutisch handelen.
Zorgprofiel 1: Mild Vooral comedonen, geen inflammatie of
littekens.
Zorgprofiel 2: Matig 0-40 papels, 10-40 comedonen, soms pustels
geen littekenvorming.
Zorgprofiel 3: Matig-ernstig 40-100 papels en pustels, 40-100 comedonen,
soms dieper gelegen nodulaire
ontstekingen/noduli (littekens mogelijk).
Zorgprofiel 4: Ernstig Veel grote, pijnlijke noduli, nodi, cysten en
abcessen. Aantal comedonen, soms papels en
littekenvorming.
Reden voor verwijzing naar de
dermatoloog zijn:
• Acne graad IV
• Uitblijven optimaal resultaat
therapie door huidtherapeut
en/of huisarts
• Behandeling middels o.a.
Isotretinoïne. De dermatoloog is
bekwaam en bevoegd in het
uitschrijven van orale en lokale
medicatie; de zwaardere variante
van specifieke medicatie.
, Acne vulgaris: Een multifactoriële aandoening van de talgklierfollikels, die worden gekenmerkt door
comedonen, papels, papulopustels en pustels (soms noduli, nodi, cysten en littekenvorming).
Leeftijd 12-24 jaar hebben 85% hier last van, ontstaat vooral in de puberteit. Gelaat, borst, rug. Valt
onder zorgprofiel 2.
Acne comedonica: Milde vorm van acne vulgaris, bestaat uit alleen open/gesloten comedonen door
afsluiting/blokkade/verstopping van de talgklieruitgang. Geen inflammatie aanwezig. De eerste fase
van acne vulgaris, ontstaat vooral in de puberteit.
Acne conglobata: Een ernstige nodulocysteuze variant van acne, komt vooral bij mannen voor.
Bestaat uit noduli, nodi, cysten en papulopustels die voor een uitgebreide ontsteking/inflammatie
kunnen zorgen. Forse littekens blijven achter en de rug, borst en schouders zijn vaak erger
aangedaan dan het gelaat. (veel cysten? → acne cystica).
Klinisch beeld Oorzaak/ontstaanswijze Diagnostiek Behandeling en
prognose
Beginfase: open en Toename van talgklierproductie door Aanwezigheid Onbehandelde acne kan
gesloten comedonen androgenen (in de puberteit). van comedonen jaren blijven bestaan →
(white heads en black Door afgestoten corneocyten die is vereist (i.v.m. z.s.m. therapie nodig.
heads). samenklonteren in het bovenste gedeelte verwarring met Benzoylperoxide en
Kan leiden tot van de follikel en proprionibacterium acnes acne door salicylzuur kunnen
ontstoken papels, en androgenen ontstaat er hyperkeratose medicatie). verbetering geven.
papulopustels en zelfs → afgesloten tagklieruitgang. Overmatig vet van huid
ontstoken/gevoelige Door opeenhoping van talg en corneocyten wassen kan ontsteking
noduli en nodi + dieper in de follikel ontstaat eerst een witte verergeren bij acne.
gelegen cystes gevuld comedo. Zon kan op korte
met pus + talg. Een zwarte (open) comedo ontstaat door termijn gunstig werken.
Gelokaliseerd op de melanine die wordt gemaakt in de Voeding en dieet is te
huid waar zich veel keratinocyten. weinig
talgklierfollikels Door druk in de comedo en door bacteriële wetenschappelijk bewijs
bevinden: gezicht, kolonisatie in de follikel door P.acnes voor.
borst, rug en kunnen de talg en keratine in dermis Ondeskundig
schouders. terechtkomen → ontsteking. (papels, uitdrukken kan acne
pustels, nodi, noduli, cysten en littekens) verergeren.
Acne tarda: Late acne bij voornamelijk adolescente vrouwen. Mild klinisch beeld en weinig laesies.
Vooral inflammatoir (met papels) en weinig comedonen. Postinflammatoire kleurveranderingen en
littekenvorming. Zit vaak rond de kaak en de wangen.
- Persistente acne: <25 jaar
- Late onset acne: >25 jaar
Acne fulminans: Uit voorheen bestaande acne vulgaris ontstaan plotseling noduli, cysten en pijnlijk
ontstoken plaques met korsten op het gezicht, hals, nek, romp en armen (acute uitbarsting). Vaak bij
jongens 13-16, ze zijn ziek en hebben koorts en aandoeningen in het lichaam.
Acneiforme erupties (acne venenata/ acne cosmetica): Op acne lijkende verschijnselen die worden
veroorzaakt door fysische factoren zoals wrijving, warmte en zweten of chemische invloeden bijv.
oliën of zuren. Vaak is er sprake van obstructie (=blokkade in het lichaam) van talgklierfollikels. De
fysische factoren die de acneinforme erupties veroorzaken kunnen ook bestaande acne verergeren.