Beïnvloeden en veranderen van gedrag
Hoofdstuk 1: Denken in termen van nurture
Nature: genen/aangeboren Nurture: opvoeding/leerprocessen
Het zal tegenwoordig moeilijk zijn een wetenschapper te vinden die gedrag enkel
verklaart vanuit nature of nurture. Wel discussie over de invloeden op gedrag.
1.1 Mensbeelden
• Mensbeeld: bevat ideeën over hoe je denkt dat mensen in elkaar zitten > heeft
consequenties voor de mate waarin je gelooft dat bijvoorbeeld gedrag beïnvloedbaar
is. Op eigenschappen die genetisch bepaald zijn, heb je weinig invloed.
Eigenschappen die aangeleerd zijn, kunnen verder ontwikkeld (of weer afgeleerd)
worden.
Verschil tussen genetisch gedetermineerd en genetische predispositie:
• Genetisch gedetermineerd: houdt in dat genen bepalend zijn bij het tot uiting
komen van eigenschappen. De omgeving heeft hier geen, of slechts in zeer beperkte
mate invloed op.
• Genetische predispositie: houdt in dat iemand 'aanleg' heeft om bijvoorbeeld
depressief te worden. Dit betekent niet dat diegene ook werkelijk depressief wordt;
de omgeving heeft hier ook invloed op.
Beïnvloeden gedrag ligt aan:
- Het eigen gedrag (is het zinvol?);
- Het geloof in de beïnvloedbaarheid van het gedrag van anderen;
- De manier waarop het gedrag van anderen geïnterpreteerd en beoordeeld wordt.
1.2 Impliciete theorieën: Incremental versus Entity Theories
• Incremental theory (nurture): het geloof dat men zich nog kan ontwikkelen. Men
kan dus nog leren. Productiever en optimistischer bij pogingen tot
gedragsbeïnvloeding > laten betere vorderingen zien en beschikken over betere
copingvaardigheden. Geloven in veranderbaarheid.
• Entity theory (nature): het geloof dat een eigenschap aangeboren is en men hier
verder niets meer aan kan doen. Niet bevorderend voor het beïnvloeden van gedrag:
Mensen proberen vaak niets eens en wanneer ze falen, geven ze meteen op.
> Geloof in veranderbaarheid valt te beïnvloeden --> gedrag toch beïnvloeden.
1.3 In hoeverre zijn eigenschappen en gedrag beïnvloedbaar?
Ook al wordt iets voor een groot deel bepaald door genen, in hoeverre kan er nog
invloed op uitgeoefend worden? > Op basis van deze vraag kan men antwoord
krijgen op de vraag: is het inzetten van een campagne zinvol?
1.3.1 Lichamelijke kenmerken en prestaties
- Weinig/geen invloed op: oogkleur, haarkleur, geslacht, lengte, kaalheid, rimpels.
- Het gegeven dat gewicht een genetische basis kan hebben, wil niet zeggen dat als
je aanleg hebt voor overgewicht, dit onvermijdelijk is > wisselwerking tussen aanleg,
voedselinname, energieverbruik. Daadwerkelijke gewicht grotendeels bepaald door
gedrag.
, 1.3.2 Persoonlijkheid
• Verschillen in temperament: stabiele, vroeg optredende individuele verschillen in
emotionaliteit, aandacht en volharding, reactiviteit en vriendelijkheid. Stabiele
kenmerken, betreft genetische verschillen en treden al zeer vroeg op.
- Stabiliteit andere persoonlijkheidskenmerken > 50% verklaard door genen.
- Genen hebben grote invloed op Big Five: extraversie, neuroticisme, toegeeflijkheid,
consciëntieusheid en openheid (40%-60%)
- Conclusie: Bijsturen van persoonlijkheidskenmerken is moeilijk, maar niet
onmogelijk! Invloed van omgevingsvariabelen laat zien dat de eigenschappen niet
volledig gedetermineerd zijn.
- Het zal echter nooit zo zijn dat een gedragsbeïnvloeder iemands persoonlijkheid
kan veranderen > richten op gedrag in concrete situaties en de persoon om laten
gaan met negatieve consequenties die zijn natuurlijke reactie heeft.
1.3.3 Cognitieve capaciteiten en prestaties
IQ > sprake van een aangeboren potentieel (50 tot 80 procent genetisch bepaald).
Wil niet zeggen dat je bij je geboorte een IQ-score hebt die je behoudt > intelligentie
moet ontwikkeld worden. Hersenen zijn tot op hoge leeftijd trainbaar.
Deliberate practice theory: Oefening baart kunst > expert.
Conclusie: onder normale omstandigheden zijn cognitieve capaciteiten in hoge mate
trainbaar. Het is belangrijk te geloven in de entity theory (geloven in groei). Mensen
met inzet en oefening behalen succes.
Aanhangers van incremental > geven op na mislukte taak. Mensen van entity >
worden extra gemotiveerd na gefaalde taak > uiteindelijk self fulfilling prophecy.
Hoofdstuk 2: Leren
De mens: de meest intelligente en innovatieve soort
moet tijdens een mensenleven geleerd worden (in de westerse maatschappij: 16
tot 24 jaar nodig om voldoende kennis en vaardigheden op te doen die ons
zelfstandig kunnen redden)
2.1 Een aanpassingsproces aan de omgeving
Leren: een proces waarbij een ervaring leidt tot ‘ander gedrag’ in de toekomst kan
beschouwd worden als een soort aanpassingsproces aan de omgeving; door te leren
kan men adequater reageren op de omgeving en de omgeving zelfs naar de eigen
hand zetten.
‘Ander gedrag’: er wordt over deze term gesproken omdat een leerproces niet altijd
tot verbetering leidt (vb. kind beantwoordt vraag: 3x2=? met 9 en leert van de juf dat
dit antwoord fout is, maar 5 het goede antwoord is hij heeft geleerd dat 9 fout is,
maar het leerproces heeft nog niet tot verbetering geleid)
2.2 Klassieke conditionering
Klassieke conditionering (Pavlov): een neutrale stimulus (Gele ‘M’) wordt vlak voor
of tegelijkertijd met een ongeconditioneerde stimulus (Big Mac) aangeboden. De
neutrale stimulus wordt hierdoor gekoppeld aan de ongeconditioneerde stimulus,
waarna de reactie op de neutrale stimulus (Gele ‘M’) hetzelfde wordt als de reactie
op de ongeconditioneerde stimulus (‘watertanden’). Zodra deze koppeling tot stand is
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Lisjaa. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,44. Je zit daarna nergens aan vast.