Gezondheidsbevordering
niveau (B)
Naam student: Mitchell
Studentnummer: XXX
Klas: XXX
Naam assessor: XXX
Datum: Maart 2020
1
,Inhoudsopgave
1. Gezondheidskundige analyse.............................................................................................4
1.1 Theoretisch kader.......................................................................................................... 4
1.2 Gezondheidsindicatoren ‘roken algemene bevolking’....................................................4
Prevalentie....................................................................................................................... 4
Incidentie.......................................................................................................................... 5
Levensverwachting en ziektelast......................................................................................5
1.4 Gezondheidsanalysemodel Lalonde..............................................................................6
2. Gedragsanalyse.................................................................................................................. 7
2.1 Het ASE-Model.............................................................................................................. 7
Uitgewerkt ASE-Model.....................................................................................................7
3. Gedragsveranderingsproces...............................................................................................9
3.2 Methodieken en theorieën...........................................................................................10
Risicoperceptie...............................................................................................................10
Decisional balance.........................................................................................................10
Guided practice.............................................................................................................. 10
3.3 Interventies..................................................................................................................10
Zorgtechnologie.............................................................................................................11
4. Voorlichtingsplan...............................................................................................................12
4.3 Voorlichtingshulpmiddelen...........................................................................................14
.......................................................................................................................................... 14
4.4 Structuur groepsvoorlichting........................................................................................15
4.5 Planning....................................................................................................................... 16
5. Uitvoeringsproces.............................................................................................................. 17
Corona virus................................................................................................................... 17
Audiofragment................................................................................................................ 17
Bibliografie............................................................................................................................ 18
Procesevaluatie................................................................................................................. 19
Productevaluatie................................................................................................................ 19
Follow-up........................................................................................................................... 20
Inleiding
In deze leeruitkomst staat het geven van interactieve verpleegkundige groepsvoorlichting
centraal. De leeruitkomst is uitgevoerd bij Arkin, een grote GGZ instelling met diverse
merken in en om Amsterdam, waaronder Arkin Ouderen. Arkin Ouderen is een gesloten
kliniek waar 20 cliënten vanaf 55 jaar tijdelijk zijn opgenomen met een psychiatrische,
persoonlijkheid, of cognitieve stoornis. Auteur is sinds vijf jaar werkzaam op deze afdeling als
verpleegkundige (niveau 4).
2
,De verpleegkundige rollen
De rollen die tijdens het uitvoeren van deze leeruitkomst centraal staan komen voort uit de
CanMeds rollen, de basis voor het beroepsprofiel van bachelor opgeleid verpleegkundigen
(Venvn, 2012). De volgende rollen staan centraal:
De communicator (CanMeds rol 2) heeft een prominente rol in deze leeruitkomst.
Deze rol focust zich vooral op persoonsgerichte communicatie. De verpleegkundige is in
staat om op een persoonsgerichte en professionele wijze met de zorgvrager en diens
informele netwerk te communiceren, waarbij voor optimale informatie-uitwisseling wordt
gezorgd.
De gezondheidsbevorderaar (CanMeds rol 5) focust zich op twee kernbegrippen
‘preventiegericht analyseren’ en ‘gezond gedrag bevorderen’. De verpleegkundige bevordert
de gezondheid van de patiënt door het organiseren en toepassen van passende vormen van
preventie, die zich ook richten op het bevorderen van het zelfmanagement en het gebruik
van een eigen netwerk van de patiënt.
Leeswijzer
In de uitwerking wordt gestart met de gezondheidskundige analyse, deze analyse creëert
helderheid over het gezondheidsprobleem en de doelgroep. Vervolgens is in het tweede
hoofdstuk met behulp van gezondheidsindicatoren een gedragsanalyse opgesteld waarmee
duidelijkheid wordt verschaft over de verandering die de doelgroep zou moeten ondergaan.
In het derde hoofdstuk wordt overgegaan tot het opstellen van gedragsdoelen en interventies
en is er aandacht voor toegepaste methodieken en theorieën. Hierna volgt hoofdstuk vier,
deze geeft het voorlichtingsplan weer. Hoofdstuk vijf gaat in op de uitvoering van de
groepsinterventie. Afsluitend worden zowel de product- en procesevaluatie als de
methodische reflectie in de bijlage weergegeven.
Als in dit document gesproken wordt over verpleegkundige wordt daar de auteur mee
bedoeld.
3
,1. Gezondheidskundige analyse
In dit hoofdstuk staat stap één van ‘Intervention Mapping’ centraal, ook wel de
gezondheidskundige analyse genoemd. In deze stap wordt verkend in hoeverre
gezondheidsbevordering kan bijdragen aan de oplossing van het gezondheidsprobleem
(Sassen, 2018).
1.1 Theoretisch kader
Het feit dat roken kan leiden tot diverse lichamelijke gezondheidsproblemen is al enige tijd
bekend. De inhalerende tabaksrook bevat naast nicotine ruim 6000 andere stoffen. Veel van
deze stoffen zijn schadelijk voor de gezondheid en kunnen leiden tot het ontstaan van
chronische longaandoeningen, kanker en hart- en vaatziekten (Rijksinstituut voor
Volksgezondheid en Milieu, 2017).
In de westerse samenleving wordt ongeveer de helft van alle verhandelde sigaretten
verkocht aan mensen met een psychische aandoening. De relatie tussen roken en het
hebben van een psychiatrische aandoening is groot. Het meest uitgesproken geldt dit voor
mensen met een verslaving of psychotische stoornis waar ongeveer 80% van de patiënten
tabak afhankelijk is (Trimbos Instituut, 2015). Vanuit een ander onderzoek blijkt dat mensen
met psychische stoornissen relatief vaak en veel roken (Stockings, et al., 2014). In
vergelijking met de algemene bevolking wordt geschat dat mensen met psychische
stoornissen twee tot vier keer zo vaak roken (Callaghan, et al., 2014). Een andere studie
geeft aan dat rokers met een psychische stoornis gemiddeld meer sigaretten per dag roken
dan rokers uit de algemene bevolking (Tijdschrift voor psychiatrie, 2017).
In de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) wordt vaak gedacht dat roken patiënten kan helpen
te leven met hun aandoening en bij hun herstel (GGZ totaal, 2019). De gedachte erachter is
dat bepaalde psychische symptomen erdoor zouden afnemen en dat roken sneller denken
zou bevorderen. Volgens recent onderzoek is er geen enkel bewijs dat herstel van
psychische aandoeningen wordt bevorderd door roken. Het tegendeel blijkt; tabak heeft ook
op psychiatrische patiënten vooral negatieve effecten (Vermeulen, Wootton, Treur, Sallis, &
Jones, 2019). Er werd aangetoond dat rokers vaker problemen hadden met het geheugen
dan niet-rokers, en dat zij vaker last hadden van psychotische en depressieve symptomen.
Ook werd geconstateerd dat de kans op het krijgen van een depressieve aandoening
anderhalf tot twee keer zo groot is onder rokers (Vermeulen, et al., 2019).
Conclusie: Uit onderzoek kan geconcludeerd worden dat roken zowel lichamelijke als
geestelijke gezondheidsrisico’s met zich mee kan brengen. Dit zou kunnen betekenen dat
het stoppen met roken een positieve bijdrage levert aan het herstel van psychiatrische
stoornissen en specifiek een depressie. Om dit te verduidelijken volgt hieronder eerst een
schets van de epidemiologie, waarna een duidelijke afbakening zal volgen.
1.2 Gezondheidsindicatoren ‘roken algemene bevolking’.
Prevalentie
Van de Nederlandse bevolking van 18 jaar en ouder rookt in 2018 ruim een vijfde (22,4%).
Een roker is iemand die aangeeft dat hij of zij weleens rookt. Er roken meer mannen dan
vrouwen (Rijksoverheid, 2020). Zoals te zien in grafiek 1 is de groep rokers het grootst
tussen 20- en 24-jarigen en neemt het aantal rokers af naar mate de leeftijd stijgt.
4
,Figuur 1 Prevalentie rokers 2018 Bron: (Rijksoverheid, 2020).
Incidentie
Tussen 1990 en 2017 is het totale percentage rokers onder de bevolking van 18 jaar en
ouder significant gedaald van 35,7 naar 22,9%. Deze daling geldt zowel voor mannen als
voor vrouwen, maar bij vrouwen is het percentage rokers minder snel gedaald dan
bij mannen (Rijksoverheid, 2020).
Mortaliteit
In 2017 overleden ruim 19.400 mensen als gevolg van aandoeningen gerelateerd aan roken.
Roken is bij volwassenen verantwoordelijk voor een groot deel van de sterfgevallen. Zo is
83% van de sterfgevallen aan longkanker en 77% van de sterfgevallen aan COPD te wijten
aan roken. Daarnaast is circa 14% van de sterfte aan coronaire hartziekten, 9% van de
sterfte aan hartfalen en 6% van de sterfte aan beroerte te wijten aan roken (Rijksoverheid,
2020) Er werden geen recentere statistische gegevens gevonden.
Levensverwachting en ziektelast
Uit internationale studies blijkt overigens dat rokende jongvolwassenen gemiddeld 10 jaar
korter leven dan niet-rokers. Stoppen met roken heeft gunstige effecten op het risico van
voortijdig sterfte door roken. Hoe eerder een roker stopt met roken, des te lager het risico op
voortijdige sterfte (Rijksoverheid, 2020).
Ziektelast wordt uitgedrukt in Disability Adjusted Life Years (DALY) en is opgebouwd uit het
aantal verloren levensjaren, vroegtijdige sterfte en het aantal jaren dat is geleefd met
gezondheidsproblemen, gewogen naar de ernst van de ziekte (Sassen, 2018).
Van de totale ziektelast in Nederland (uitgedrukt in DALY's) is 9,4% toe te schrijven aan
roken. Hiermee is roken veruit de belangrijkste risicofactor. Dit komt vooral doordat roken is
geassocieerd met onder meer (long)kanker, COPD en hartziekten (Rijksoverheid, 2020).
1.3 Doelgroep, argumentatie en afbakening
Bij Arkin Ouderen is sprake van een verhoogd aantal rokende cliënten ten opzichte van niet
rokers. Van de huidige 20 cliënten roken er twaalf, bovendien zijn acht cliënten
gediagnostiseerd met een depressie. Vanuit de aangehaalde onderzoeken in de vorige
paragraaf blijkt roken het herstel te kunnen belemmeren. Aangezien herstel juist het
hoofddoel is van de behandeling, zouden zorgprofessionals deze cliënten kunnen
aanmoedigen te stoppen met roken (Vermeulen, et al., 2019). Dit zou het herstel immers
kunnen bevorderen. Het Trimbos Instituut geeft aan dat cliënten met een depressie
gemiddeld zeven tot elf jaar korter leven dan de algemene bevolking. Geschat wordt dat aan
de helft van rokende cliënten met een depressie een verhoogde sterfte is toe te schrijven
aan de gevolgen van roken. (Trimbos Instituut, 2017).
De verpleegkundige zal daarom deze afgebakende doelgroep ‘depressieve cliënten met een
rookverslaving’ gaan voorzien van groepsvoorlichting.
5
, 1.4 Gezondheidsanalysemodel Lalonde
Het gezondheidsanalysemodel Lalonde is een model om invloeden op gezondheid te
categoriseren. In dit model staan gezondheid en het behouden en bevorderen van
gezondheid centraal. In het Health Concept van Lalonde wordt op groepsniveau gekeken
naar de gezondheidsdeterminanten die van invloed zijn op gezondheid (Sassen, 2018),
specifiek voor cliënten met een depressie en een rookverslaving.
Depressieve cliënt met rookverslaving
Biologische factoren - Nicotine verslavingsgevoeligheid genetisch bepaald
(Nederlands tijdschrift voor Geneeskunde, 2017)
- Psychiatrische aandoening
- Depressie vergroot starten met roken (Trimbos Instituut,
2017).
Maatschappelijke omgeving - Lage sociale economische status (SES) (Centraal Bureau voor
de Statistiek, 2017)
- Eenzaamheid/verliesverwerking
- Sociale contacten roken ook (sociale druk)
- Stres en zorgen
- Kennisgebrek
Fysieke omgeving - Rookwaar is makkelijk te verkrijgen, veel verkooppunten in
de buurt van de instelling
- Rookruimte grenst aan gezamenlijke woonruimte
- Overal asbakken in de instellingstuin
Leefstijl en gedrag - Weinig afleiding/activiteiten en dus verveling
Medische zorg en preventie - Landelijke stopprogramma’s
- Zorg technologische applicaties (Apps’) m.b.t. stoppen met
roken
- Nicotine vervangers (pleisters/pillen)
- Richtlijnen en protocollen
- Groepstherapieën
- Diverse literatuur over roken en de gevolgen
Tabel 1 Health concept Lalonde Bron: (Sassen, 2018)
6
