Literatuur Vergelijkende Onderwijswetenschappen
Week 2: Onderwijssystemen vergeleken..................................................................................................................2
De overgang van primair naar voortgezet onderwijs in internationaal perspectief – H2: Europese
onderwijsstelsels en relevant onderwijsbeleid................................................................................................................... 2
The Structure of the European Education Systems 2018/19 – International Standard Classification of
Education (ISCED 2011)............................................................................................................................................................ 12
Week 3: Machten en krachten in het onderwijs in vergelijkend perspectief............................................13
School factors related to quality and equity. Results from PISA 2000 – C5: Decentralised decision
making, privatisation and student performance.............................................................................................................. 13
Week 4: Verschillen in curricula tussen Europese landen..............................................................................15
Education and Training in Europa 2020. Responses from the EU Member States – C3: Improving skills
and vet for youth employment................................................................................................................................................ 15
Recommended Annual Instruction Time in Full-time Compulsory Education in Europe 2016/17............17
Week 5: Leerkrachten en hun opleiding in comparatief verband.................................................................20
Aspecten van opleiding in de school – H10: Vergelijking en conclusies.................................................................20
Week 6: Onderwijsprestaties van leerlingen tussen landen vergeleken....................................................22
PIRLS- en TIMMS-2011. Trends in leerprestaties in Lezen, Rekenen en Natuuronderwijs............................22
Resultaten PISA-2012. Praktische kennis en vaardigheden van 15-jarigen – H1: PISA, indicatoren
onderzoek naar de opbrengst van onderwijsstelsels..................................................................................................... 24
Burgerschapscompetenties van leerlingen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Eindrapport
van het International Civic and Citizenship Education Study (ICCS) in Nederland – H2: De inbedding van
burgerschap in het onderwijs.................................................................................................................................................. 26
Pagina 1 van 28
,Week 2: Onderwijssystemen vergeleken
De overgang van primair naar voortgezet onderwijs in internationaal perspectief – H2: Europese
onderwijsstelsels en relevant onderwijsbeleid
Drie typen onderwijsstelsels:
o Gedifferentieerd stelsel: leerlingen stromen na po door naar verschillende niveaus vo;
o Common core curriculum: leerlingen stromen na po door naar vo, maar geen formeel
onderscheid in niveaus;
o Single structure: geen overgang van po naar vo.
2.1 Gedifferentieerde onderwijsstelsels
Vroege selectie, (voor)sortering in gestuurde onderwijsroutes vanaf de eerste leerjaren vo.
Minst voorkomende onderwijsstelsel in Europa.
2.1.1 Nederland
Algemene beschrijving:
o Leerplicht vanaf vijf jaar.
Schoolplicht: onderwijs dienst op een (door
de overheid goedgekeurde) school plaats te
vinden eindigt met 16 jaar/bezit van
startkwalificatie (minimaal havo/vwo/mbo
niveau 2).
Geen startkwalificatie?
schoolplicht tot achttien jaar.
o Geen formeel georganiseerd pre-primair onderwijs.
Er zijn wel verschillende soorten van
kinderopvang, meest gekozen pre-primaire
voorziening is peuterspeelzaal.
Voorschoolse educatie: meer op educatie
gericht, aangeboden op verschillende
organisaties voor kinderopvang.
o Vanaf vier jaar kunnen kinderen worden toegelaten
op de basisschool.
Onderwijs voor vier- en vijfjarigen: ISCED-
niveau 0.
Volgende zes leerjaren basisonderwijs:
ISCED-niveau 1.
Leerlingen kunnen een jaar overdoen, moeten voor het einde van het
schooljaar dat ze veertien worden de basisschool verlaten.
ISCED-niveau 2: verschillende tracks van vo (praktijkonderwijs, vmbo,
onderbouw havo/ vwo).
Gemengde brugklas: meerdere niveaus bij elkaar.
Verschillende instroom-, afstroom- en doorstroommogelijkheden in vo.
Vier leerwegen vmbo:
Basisberoepsgerichte leerweg (bb);
Kaderberoepsgerichte leerweg (kb);
Gemengde leerweg (gl);
Theoretische leerweg (tl).
Leerlingen kiezen na twee jaar een profiel (Economie,
Landbouw, Techniek, Zorg en Welzijn)
Nederlands, Engels, maatschappijleer, lichamelijke opvoeding
en een kunstvak verplicht.
ISCED-niveau 3: bovenbouw havo/vwo.
Pagina 2 van 28
, Leerlingen kiezen een profiel (Natuur en Techniek, Natuur en
Gezondheid, Cultuur en Maatschappij, Economie en Maatschappij of
gemengd profiel).
Nederlands, Engels, wiskunde, maatschappijleer, lichamelijke opvoeding
verplicht.
Openbare scholen: voor elke leerling en leraar toegankelijk.
Bijzondere scholen: bepaalde godsdienstige of pedagogische richting.
Beide bekostigd door de overheid.
Selectie en allocatie:
o Overgang po naar vo: allocatie via schooladvies, leerlingen krijgen toegang tot
schoolniveau dat aansluit bij hun capaciteiten en die voorbereid op bepaalde
vervolgopleidingen (mbo, hbo, wo).
o Selectie binnen schoolniveaus: kiezen van profiel, kiezen van een richting die aansluit bij
interesses en talenten (kan vervolgstudies uitsluiten).
o Allocatie- en selectiemechanismen deels vastgelegd in nationale wetgeving (Wet op
Primair Onderwijs, Wet op Voortgezet Onderwijs en Toetsbesluit PO).
Verantwoordelijkheid basisscholen bij allocatie naar schoolniveau: (in principe
bindend) schooladvies.
Op basis van leerlingvolgsysteem, Wet Referentieniveaus Nederlandse
Taal en Rekenen, Centrale Eindtoets.
Onderwijsmobiliteit:
o Veel mogelijkheden tot op- of afstroom.
Eigen beleid scholen wat betreft op- en afstroom en doubleren, maar wel strikte
kaders wat betreft diplomering en slaag- en zakregelingen.
Stapelen van diploma’s: na het behalen van een diploma een diploma op een
hoger niveau gaan behalen.
Eigen toelatingseisen van scholen.
Het beleid ten aanzien van aansluitingsproblematiek:
o Sinds 2014/2015 eindtoets verplicht voor alle scholen (afgenomen tussen 15 april en 15
mei na schooladvies).
Na vier jaar vo zit 19% van de leerlingen in een lager onderwijstype dan
schooladvies, 13% zit hoger.
2.1.1 Duitsland
Algemene beschrijving:
o Meeste deelstaten leerplicht van zes tot
vijftien jaar (schoolplicht).
Berlijn, Brandenburg, Bremen en
Noordrijn-Westfalen leerplicht
tot zestien.
o Geen formeel pre-primair onderwijs, wel
vrijwillige Kindergartens en andere
informele vormen van kinderopvang.
Op Kindergarten ook educatieve
activiteiten: Vorschule.
Vorklasse: onderwijs voor
leerplichtige kinderen die nog
niet klaar zijn voor regulier
onderwijs.
o Zes jaar basisvorming: Primarbereich.
Eerste vier jaar op po:
Grundschule (ISCED-niveau 1).
o Onderbouw vo: Sekundarbereich I
(ISCED-niveau 2).
Pagina 3 van 28
