Samenvatting van alle hoorcolleges, werkgroepen, literatuur en jurisprudentie van het vak Strafrecht en rechtsstaat. Het is een beknopte samenvatting, waarmee ik zelf een 8,2 heb gehaald in collegejaar 2020/2021.
Deze samenvatting is perfect om te gebruiken als voorbereiding op het tentamen, aa...
,Inhoudsopgave
Week 1: de Rechtsstaat ............................................................................................................................................................ 3
Concept ‘Rechtsstaat’ ..................................................................................................................................................................... 3
Georganiseerde criminaliteit en de rechtsstaat .............................................................................................................................. 5
Week 2: recht op een eerlijk proces .......................................................................................................................................... 9
Impact van het nazi-recht ............................................................................................................................................................... 9
Recht op een eerlijk proces ........................................................................................................................................................... 10
Positie van slachtoffers binnen het recht op een eerlijk proces .................................................................................................... 10
EHRM M vs. Nederland ................................................................................................................................................................. 11
EHRM Vidgen vs. Nederland ......................................................................................................................................................... 12
EHRM Hokkeling vs. Nederland .................................................................................................................................................... 13
Week 3: legaliteitsbeginsel ..................................................................................................................................................... 14
Borgers en het legaliteitsbeginsel ................................................................................................................................................. 14
Legaliteitsbeginsel in internationaal perspectief .......................................................................................................................... 18
Week 5: Terrorisme ................................................................................................................................................................ 19
Terrorisme in het wetboek van Strafrecht .................................................................................................................................... 19
Strafrechtelijke aanpak van Syriëgangers..................................................................................................................................... 23
HR Potentiële Syriëganger (oogmerk) ........................................................................................................................................... 24
HR Potentiële Syriëganger ............................................................................................................................................................ 25
HR Werven voor gewapende strijd ............................................................................................................................................... 25
Rb Terugkeerder ........................................................................................................................................................................... 26
Week 6: Politieke processen ................................................................................................................................................... 27
Typologieën van politieke processen ............................................................................................................................................ 28
Waarborgen strafrechtelijke vervolging ambtsdragers ................................................................................................................ 29
Politieke processen en voormalig Sovjetstaten ............................................................................................................................. 29
EHRM Mammadov vs Azerbeidzjan .............................................................................................................................................. 30
EHRM Navalnyy vs Rusland .......................................................................................................................................................... 31
Hof Zaak Wilders........................................................................................................................................................................... 31
Week 7: The International rule of law..................................................................................................................................... 33
Verenigde Naties en de Rechtsstaat ............................................................................................................................................. 33
Internationaal Tribunaal voor vervolging ISIS ............................................................................................................................... 35
2
, Week 1: De Rechtsstaat
Concept ‘Rechtsstaat’
Rechtsstaat --> keert zich tegen een willekeurig gebruik van macht.
> Macht moet op vooraf gestelde regels worden uitgeoefend.
Twee interpretaties van het concept ‘rechtsstaat’:
§ Dunne interpretatie --> formeel: bepaalde regels zijn er gewoon (procedures --> rule of law);
o Neumann: kijkt naar de Duitse wetten als een geheel en beschrijft zo de Nazi-dictatuur;
§ Dikke interpretatie --> substantieel: regels moeten ook tot een rechtvaardige uitkomst leiden;
o Fraenkel heeft de Duitse wetten helemaal uitgesplitst waardoor je een subtieler verslag krijgt --> er
wordt naar de binnenkant van het recht gekeken (is veel relevanter).
Rechtsstaat to the rule of law
§ Raz: de rechtsstaat is slechts een van de deugden die een rechtstelsel kan bezitten en waarmee het moet worden
beoordeeld;
o Rechtsstaat kan samengaan met schending van mensenrechten (dunne versie).
§ Bingman/Radbruch: een staat die delen van zijn bevolking op brute wijze onderdrukt of vervolgt, is geen
rechtsstaat ook al is dit volgens gedetailleerde wetten gebeurd en zijn deze op een juiste manier tot stand
gekomen.
o Veronachtzaming van mensenrechten is niet mogelijk binnen een rechtsstaat (dikke versie).
Hayek --> dunne interpretatie: regels moeten duidelijk zijn, vooraf aangekondigd (voorzienbaarheid).
International Congress of jurists --> dikke interpretatie: ook kijken naar welke effecten regels zouden moeten hebben op
het leven van individuen.
Regel-sceptici --> overtuigd van twee dingen:
1. Regels perken niet het sociale gedrag in;
2. Dat doen ze niet omdat het legalisme in het algemeen in de praktijk een belangrijke rol speelt.
--> Bijvoorbeeld Neumann is een regel-sceptici
Raz --> elementen van een rechtsstaat onder een formele notie:
1. Regels zien op de toekomst, zijn open en eerlijk (verbod op terugwerkende kracht);
2. Regels zijn relatief stabiel (rechtszekerheid);
3. Besluiten zijn gebaseerd op open en duidelijke regels;
4. Rechterlijke macht is onafhankelijk, toegankelijk voor de burger en bevoegd om te oordelen;
5. Procedurele rechtvaardigheid.
--> Zien allemaal op procedurele waarborgen: goed voorbeeld van een dunne interpretatie.
A concept of law
Lovett --> nieuw concept van recht = set sociale regels heeft het karakter van een wet voor die personen binnen het
effectieve bereik van de set of ander publiek dwangmiddel en het is algemeen bekend dat de regels in die set worden
ondersteund, direct of indirect, door de publieke dwangmiddelaar.
> Meierhenrich beaamt dit
Lovett --> driedelig concept van de rechtsstaat: samenleving wordt geregeerd door de wet als geen enkel lid van die
samenleving bang hoeft te zijn om aan dwangmiddelen onderworpen te worden, behalve als de openbare sanctie aan een
bekende regel is gekoppeld.
> Dit kan alleen het geval zijn als er voldaan wordt aan drie criteria:
1. Elk gebruik van dwangmiddelen in de samenleving wordt beheerd door regels;
2. Deze regels moeten doeltreffend en betrouwbaar zijn;
3. Het moet algemeen bekend zijn in de samenleving
a. Welke regels het gebruik van dwangrecht regelen, en;
b. Dat die regels effectief en betrouwbaar zijn.
Effectieve rechtsstaat --> rechtsstaat waarin de normen en instellingen de agenten daadwerkelijk temperen, met name de
manier waarop zij hun macht uitoefenen.
Betrouwbare rechtsstaat --> rechtsstaat waarin de waarschijnlijkheid dat zijn normen en instellingen worden
geëerbiedigd, voldoende groot is op een aantal inhoudelijke gebieden en maatschappelijke terreinen.
3
, Hybride regimes
--> Autoritaire regimes met een aantal democratische kenmerken. In beginsel twee subtypes:
1. Electorale autoritaire regimes (Schedler)
o Geen liberale democratie, geen checks and balances, geen bureaucratische integriteit, geen onpartijdige
rechterlijke macht;
o Houden geen vrije en eerlijke verkiezingen.
2. Competitieve autoritaire regimes (Levitsky en Way)
o Oppositiepartijen gebruiken democratische instellingen om serieel de macht te betwisten. Ze zijn niet
democratisch omdat het speelveld sterk scheef wordt getrokken ten gunste van de zittende
machthebbers;
o Er is dus competitie, maar deze is onrechtvaardig en dus niet eerlijk.
Dahl: onderscheid van bovenstaande regimes in termen van het beroemde concept polyarchie --> participatie en oppositie.
> Beide vertegenwoordigen twee kanten van dezelfde medaille: in afwezigheid van het recht om zich te verzetten
tegen het recht op ‘participatie’ wordt een zeer groot deel van de betekenis ontnomen die het heeft in een land waar
publieke betwisting bestaat.
--> Een land met algemeen kiesrecht en een zeer repressieve regering zou minder mogelijkheden voor de oppositie bieden
dan een land met smal kiesrecht maar een zeer tolerante regering.
Maar: zowel het electorale als het competitieve regime kunnen het recht in het Nazi-rijk niet beschrijven. Dus daarom een
nieuw subtype: de duale staat.
Duale staten --> autoritaire regimes die werkelijk geregeerd worden door het recht.
> Twee vormen co-existeren naast elkaar:
§ Normatieve staat: regeert in overeenstemming met wettelijke normen en instellingen
--> de legale manier, de norm
§ Prerogatieve staat: doet wat ze wil en gebruiken geweld
--> de gewelddadige manier, de uitzondering
§ Autoritair: regeren heftig over een speelveld dat in het voordeel is van de zittende machthebbers;
§ Legalistisch: autoritarisme staat open voor juridische redeneringen en juridische geschillen;
§ Beslissend: soevereine wil van hun autoritaire heerser(s) is grenzeloos en oppermachtig.
Prerogatieve staat: onbeperkte willekeur en geweld, ongehinderd door wettelijke garanties.
> Doet denken aan een totalitaire staat.
--> Ook denkbaar dat een prerogatieve staat meedogenloos en gewelddadig regeert zonder aanwezigheid van een
allesoverheersende ideologie, een enkele massapartij of een totale mobilisatie van de samenleving.
§ Linz: richt op terreur bij prerogatieve staten;
§ Fraenkel: richt zich op een voortdurende belegering als indicator van een prerogatieve staat.
Normatieve staat: leden van de samenleving kunnen vertrouwen op het feit dat een belangrijk deel van hun dagelijks leven
wordt geregeerd door overblijfselen van de rechtsstaat. Dit is het geval indien er voldaan wordt aan drie criteria:
1. Een niet-triviaal deel van het dagelijks leven wordt beheerst door wettelijke regels;
2. Rechtsregels voor het dagelijks leven zijn redelijk doeltreffend en betrouwbaar;
3. Algemeen bekend welke rechtsregels nog steeds operationeel zijn en dat deze regels redelijk doeltreffend en
betrouwbaar zijn.
Dahl --> twee dimensies / bepalende kenmerken van de normatieve staat:
§ Juridische beredenering;
§ Juridische betwisting.
Juridische beredenering (kenmerk normatieve staat)
Levi: juridische beredenering in de common law traditie --> het basispatroon is het redeneren door het goede voorbeeld te
geven. Redeneren van geval tot geval. Drie stappen:
1. Overeenstemming tussen zaken zien;
2. Rechtsorde die inherent is aan de eerste zaak aangekondigd;
3. Rechtsorde wordt van toepassing verklaard op de tweede zaak.
--> Betekenis van rechtsregels hangt af van de vaststelling van de feiten die als gelijkwaardig beschouwd worden aan de
hand van feiten die aanwezig waren toen de rechtsregel voor het eerst werd afgekondigd.
Civielrechtelijke traditie: juridische redenering heeft in de eerste plaats betrekking op toepassing van algemene regels op
diverse feiten.
MacCormick: de gerechtvaardigde functie van juridische argumentatie --> het geven van (wat wordt begrepen en
gepresenteerd als) goede redenen voor vorderingen, verweren of besluiten.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper brechje1912. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,99. Je zit daarna nergens aan vast.
