Samenvatting Ondernemingsrecht Verdiepend 2020/2021
Week 1 - Doorbraak van aansprakelijkheid
Jurisprudentie
- HR 6 oktober 1989, NJ 1990, 286 (Beklamel)
- HR 2 december 1994, NJ 1995, 288 (Poot/ABP)
- HR 20 januari 1997, NJ 1997, 360 (Staleman/Van de Ven)
- HR 29 november 2002, NJ 2003, 455 (Berghuizer Papierfabriek NV)
- HR 8 december 2006, NJ 2006, 659 (Ontvanger/Roelofsen)
- HR 30 november 2007, NJ 2008, 91 (Blue Tomato)
- HR 20 juni 2008, NJ 2009, 21 (Willemsen Beheer)
- HR 23 november 2012, NJ 2013, 302 (Villa Mundo)
- HR 18 februari 2000, NJ 2000, 295 (New Belgium Holland)
- HR 5 september 2015, NJ 2015, 21 (Hezemans Air)
- HR 17 februari 2017, NJ 2017, 215 (Fruitexport)
Aantekeningen hoorcollege 1
Bij een eenmanszaak ben je ook met je privévermogen aansprakelijk. Dit is anders bij een
rechtspersoon, er is een strikte scheiding tussen het vermogen van de rechtspersoon en het
privévermogen van de betrokkene.
Organen binnen een rechtspersoon
- Dagelijkse leiding: het bestuur;
- AvA: algemene vergadering van Aandeelhouders;
- Eventueel Raad van Commissarissen: houden toezicht op het bestuur.
Aansprakelijkheid
- Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid zijn twee verschillende dingen:
- Verantwoordelijkheid: een plicht, je moet verantwoording afleggen voor je doen en
laten. Het bestuur moet verantwoording afleggen over het beleid dat wordt gevoerd.
En eventuele fouten blootleggen (controle)
- Aansprakelijkheid: gehoudenheid om prestatie te leveren, met name
schadevergoeding (vaak geld):
- Interne aansprakelijkheid van bestuurders: richting de rechtspersoon zelf
(B.V stelt vordering in);
- Externe aansprakelijkheid van bestuurders: jegens betrokken derden (iemand
die niet de rechtspersoon is, bijvoorbeeld: crediteuren);
- Aandeelhouders kunnen bestuurders ook aanspreken;
- Commissarissen kunnen ook aangesproken worden.
Interne bestuurdersaansprakelijkheid
Aansprakelijkheid van bestuurders jegens de rechtspersoon zelf
Belangrijkste wettelijke grondslagen voor interne aansprakelijkheid:
- Onbehoorlijk bestuur: art. 2:9 BW - mogelijk bij alle rechtspersonen;
- Onterechte dividenduitkering: art. 2:216 BW - alleen bij de B.V. mogelijk;
1
,Art. 2:9 BW - Algemene gedragsnorm
- Bij art. 2:9 BW altijd het arrest Staleman/Van de Ven noemen
- Het bestuur moet zijn taak behoorlijk vervullen (lid 1) en is verantwoordelijk voor de
algemene gang van zaken (lid 2). Dit is een collectieve verantwoordelijkheid (iedereen moet
ervoor zorgen).
Art. 2:9 lid 2 BW - aansprakelijkheid
- In geval van onbehoorlijk bestuur is in beginsel elke bestuurder hoofdelijk aansprakelijk;
- Voorbeeld: geld van de onderneming onttrekken en gebruiken voor privédoeleinden of
onverantwoordelijke financiële risico’s nemen, niet nodige verzekeringen afgesloten. Soms
kan het ook neigen naar opzet; fraude (strafrechtelijk)
- Als er sprake is van ernstig verwijt, is er sprake van bestuurdersaansprakelijkheid: je hebt
jezelf echt roekeloos, onverantwoordelijk gedragen.
- Staleman/van de Ven: kijken naar de omstandigheden van het geval.
- Schending van een statutaire bepaling is een sterke aanwijzing voor de aanwezigheid van
ernstig verwijt (Schwandt/Berghuizer Papierfabriek).
- In beginsel collectieve aansprakelijkheid (alle bestuurders aansprakelijk), maar individuele
disculpatie door bestuurder mogelijk:
- Indien aan de bestuurder, mede gelet op de aan anderen toebedeelde taken geen
ernstig verwijt kan worden gemaakt; en (bijvoorbeeld noemen van de taakverdeling).
- Hij niet nalatig is geweest in het treffen van maatregelen om de gevolgen van
onbehoorlijk bestuur af te wenden (bijvoorbeeld: actief ingrijpen, niet alleen
tegenstemmen).
Decharge (interne aansprakelijkheid)
- Door AV verleende kwijting aan bestuurders onderscheidenlijk commissarissen voor het door
hen gevoerde beleid; het is de bestuurders vergeven wat ze hebben gedaan;
- Decharge werkt niet ter afwering van derdenvorderingen; geldt alleen bij interne
aansprakelijkheid;
- Beperkte reikwijdte; alleen voor de dingen die de AV weet (dus niet kwijting voor alles!)
- Staleman/Van de Ven:
2
,Externe bestuurdersaansprakelijkheid
- Aansprakelijkheid jegens betrokken derden: crediteuren, aandeelhouders.
- In geval van faillissement (jegens de boedel).
Externe bestuurdersaansprakelijkheid bij faillissement
- Art. 2:138 BW (NV) en art. 2:248 BW (BV);
- Vordering van de curator namens de gezamenlijke schuldeisers;
Curator vertegenwoordigd de gezamenlijke schuldeisers, alle schuldeisers moeten betaald
worden.
- Bij boedeltekort: bestuurders kunnen aansprakelijk worden gesteld om mee te betalen aan het
tekort.
- Op basis van kennelijk onbehoorlijk bestuur door bestuurder in max. 3 jaar voor het
faillissement, er zit dus een beperking op (lid 6).
Twee voorwaarden voor aansprakelijk stellen:
1. Bestuurder heeft zijn taak kennelijk onbehoorlijk vervuld en;
2. Aannemelijk dat dit een belangrijke oorzaak is van het faillissement.
Er dient dus een causaal verband te zijn. Het KOB.
De curator moet deze twee onderdelen bewijzen, dit kan lastig zijn. De curator wordt geholpen door
de wetgever, zie lid 2:
- Bestuurder moet bewijzen:
- Administratieplicht, art. 2:10 BW (boekhouding) en/of;
- Publicatieplicht, art. 2:394 BW (jaarrekening moet op tijd worden gedeponeerd bij de KvK).
Staat onbehoorlijke taakvervulling (onweerlegbaar) vast) en wordt (weerlegbaar) vermoed dat dit
een belangrijke oorzaak is van het faillissement. Een onbelangrijk verzuim komt niet in aanmerking
(lid 2).
Is er sprake van kennelijk onbehoorlijk bestuur?
De aangesproken bestuurder kan zich tegen aansprakelijkstelling verdedigen door aan te tonen
dat:
● Sprake is van onbelangrijk verzuim;
● Geen sprake is van een causaal verband tussen kennelijk onbehoorlijk bestuur en
faillissement, en dus andere feiten en omstandigheden een belangrijke oorzaak van het
faillissement zijn geweest (Arrest Blue Tomato);
● Sprake is van individuele disculpatie;
○ Lid 3
3
, ○ Een bestuurder is niet aansprakelijk indien onbehoorlijke taakvervulling door het
bestuur niet aan hem te wijten is en hij niet nalatig is geweest in het treffen van
maatregelen om de gevolgen af te wenden;
○ Lid 6: verleende decharge werkt niet extern
○ Lid 7: ook voor beleidsbepalers (geen bestuurders, wel bemoeit met bestuur)
● Zijn aansprakelijkheid voor het boedeltekort moet worde gematigd (je had bijvoorbeeld een
andere taak)
Externe aansprakelijkheid jegens een crediteur
● Crediteur moet ten eerste de rechtspersoon aanspreken, daartussen is een overeenkomst.
● Maar vindt de crediteur dat zijn vordering onverhaald blijft, kan hij de bestuurder aanspreken.
● Op grond van onrechtmatige daad, art. 6:162 BW;
● Geen collectieve, maar individuele aansprakelijkheid;
● Verhoogde drempel: de bestuurder valt persoonlijk een ernstig verwijt te maken;
● Kernarrest: arrest Ontvanger/Roelofsen altijd noemen, hier worden deze twee categorieën
gevormd.
○ 1e categorie: Beklamel-norm → Arrest Beklamel. ‘Handelen’
Bestuurder heeft jegens een crediteur onrechtmatig gehandeld, als hem persoonlijk
verwijt valt te maken, als hij bij het sluiten van een nieuwe overeenkomst wist of had
behoren te weten dat de vennootschap de overeenkomst die is gesloten niet zou
kunnen nakomen. Het gaat om de wetenschap, hij had moeten weten of moeten
begrijpen. Voorbeeld: het gaat slecht met een bedrijf, je gaat dan geen nieuwe spullen
aanschaffen, je weet dat het bedrijf het niet kan betalen.
○ 2e categorie: Verhaalsfrustratie → Arrest New Belgium Belgium Oosterhof, gaat niet
om handelen, maar om toelaten.
Het gaat om bestaande overeenkomsten die niet kunnen worden nagekomen.
De bestuurder is hier ook persoonlijk aansprakelijk, als hem een persoonlijk ernstig
verwijt valt te maken. De door hem bewerkstelligde of toegelaten handelwijze van de
vennootschap tot gevolg zou hebben dat deze haat wettelijke of contractuele
verplichting niet nakomt. Ook het nalaten kan handelen zijn. BV of NV pleegt
wanprestatie. Voorbeeld: je mag meubels gebruiken, maar je hebt het nog niet
afbetaald (consignatieovereenkomst).
● Zie ook arresten RCI en Hezemans/Tulip Air.
Dit is geen bestuurdersaansprakelijkheid!
Villa Mundo Arrest →
Villa bleek niet te voldoen aan de bouwvergunning die vereist was. Villa moest worden afgebroken.
Echtpaar spreekt de tussenpersoon aan. De vraag: moet deze bemiddelaar worden aangesproken als
bestuurder of als iets anders? Heeft de bestuurder in zijn hoedanigheid als bestuurder gehandeld?
HR: nee niet als bestuurder, maar als deskundig bemiddelaar.
- Verdwijnt het persoonlijk ernstig verwijt criterium? Nee.
- Heeft de aangesprokene bestuurder bij de verweten normschending gehandeld bij zijn
taakvervulling als bestuurder van zijn rechtspersoon? Er moet worden gekeken naar de rol
van de bestuurder.
- Ja: sprake van bestuurdersaansprakelijkheid. Bestuurder is aansprakelijk op grond van een
onrechtmatige daad, mits hem persoonlijk een ernstig verwijt kan worden gemaakt
(verzwaarde maatstaf).
4
