Deze samenvatting is van Hoofdstuk 17 DNA uit het Nectar 4e editie biologie 6 vwo leerboek FLEX. Het behandelt de belangrijke aspecten van elke paragraaf! Alle belangrijke BINAS tabellen zijn benoemd per stukje samenvatting. Zo weet je precies wat en waar je het terug kunt vinden in BINAS en voorko...
Hoofdstuk 17 DNA
Nectar 4e editie biologie 6 vwo leerboek
Inhoudsopgave binas-tabellen 6e editie
§1 DNA in je cellen (CE) 67F1 70A 71B 71C
§2 DNA kopiëren (CE) 71D 76A
§3 Het maken van polypeptideketens (CE) 71A 71E – 71H 71J 71K2
§4 Het belang van de nucleotidevolgorde (CE) 76B
§5 Genregulatie (CE) 71K
Leerdoelen samengevat
Samenstelling DNA en chromatine §1
DNA-verdubbeling (duplicatie) §2
DNA-onderzoek §1 en §2 en §4
Van DNA naar mRNA (transcriptie) §3
Van mRNA naar eiwit (translatie) §3
DNA-schade §4
Regeling genactiviteit in cellen §5
§1 DNA in je cellen
DNA (deoxyribonucleic acid) bevat de informatie voor het maken van eiwitten 71C
verdeeld over 46 chromosomen in de celkern en het cirkelvormig DNA in de mitochondriën
DNA-molecuul bestaat uit twee strengen die samen een dubbele helix vormen
nucleotide: bouwsteen van DNA en RNA
- fosfaatgroep
- suikermolecuul (deoxyribose/ribose)
- stikstofbase (A, C, G of T/U) 71A
deoxyribose heeft 5 C-atomen die op een vaste manier genummerd zijn 67F1
C-atoom (1’) vormt een binding met de stikstofbase
- basenparen: vaste combinaties van twee basen (A-T en C-G) die beide DNA-strengen
bij elkaar houden via waterstofbruggen 71B
- complementair: volgorde in de ene DNA-streng (leidende streng) bepaalt die in de
andere (volgende streng) en andersom 71D
C-atoom (5’) vormt een binding met de fosfaatgroep
- 5’-einde (met de vrije fosfaatgroep) van de ene streng ligt naast het 3’-einde (met de
vrije OH-groep) van de andere 71C
elke nucleotide in een streng is via zijn fosfaatgroep gekoppeld aan het 3’ C-atoom van het
deoxyribose van het nucleotide ernaast
opgerold DNA in de celkern 70A
histon: eiwit in de chromatinedraad dat DNA-moleculen verstevigt en beschermt
8 histonen vormen samen een bolletje waar een deel van het DNA-molecuul omheen zit
nucleosoom: geheel van 8 histonen met het daaromheen gewikkelde DNA
bijeengehouden door histon H1
chromatinedraad: draad van aan elkaar gekoppelde nucleosomen
chromatinedraad spiraliseert tot chromatine
, mtDNA (mitochondriaal DNA): cirkelvormig DNA in mitochondriën
erft over van moeder op kind via de mitochondriën in de eicel
bevat 37 genen waarvan 13 coderen voor eiwitten betrokken bij de aerobe dissimilatie
rest codeert voor rRNA (bouwstenen ribosomen) en tRNA (transporteert aminozuren)
genoom: totale DNA van een persoon dat bestaat uit genen
gen: deel van het DNA met de informatie voor de productie van een of meerdere eiwitten
ieder gen heeft zijn eigen sequentie: volgorde van de stikstofbasen in het DNA
alle cellen hebben hetzelfde DNA
afhankelijk van hun functie zijn verschillende genen actief
coderende DNA: deel van het DNA dat codeert voor eiwitten
niet-coderend DNA: grootste deel van het DNA codeert niet voor eiwitten
functie is bv. rRNA produceren of genen aan- en uitschakelen in coderende DNA
repetitief DNA: deel van het (meestal niet-coderend) DNA dat bestaat uit een aantal
herhalingen (repeats) van een serie nucleotiden
STR (short tandem repeats): type repetitief DNA met een aantal korte repeats van 2 tot
10 nucleotiden lang
- chromosomen in cellen komen in paren voor → iedereen heeft van een bepaalde
STR twee exemplaren (soms gelijk, meestal verschillend)
- net als bij genen spreken onderzoekers bij STR’s over allelen
- DNA-profiel: unieke set STR’s in het DNA van een individu dat bestaat uit (meestal)
dertien verschillende loci: plaatsen in het DNA
§2 DNA kopiëren
DNA-moleculen verdubbelen zich in een celcyclus tijdens de S-fase via DNA-replicatie 76A
DNA-replicatie start op veel plaatsen tegelijk → verkorte totale replicatietijd
enzymencomplex verbreekt op een startpunt de H-bruggen tussen DNA-strengen
helicasen ‘ritsen’ naar beide kanten toe het DNA verder open → replicatievorken
RNA-polymerase primase maakt op het startpunt een primer vast van 20 ribonucleotiden
(RNA, dus ribose en uracil)
vanaf de primer vormt het enzym DNA-polymerase een nieuwe streng
- ruimtelijke structuur → enzym kan op één manier aan DNA-streng hechten → enzym
leest nucleotiden van DNA-streng alleen in 3’ → 5’ richting en vormt in 5’ → 3’
richting (van het startpunt af) een leidende streng 71D
- DNA-polymerase maakt DNA-nucleotiden vast in de juiste combinaties (C-G, A-T) en
koppelt ze zijwaarts aan elkaar tot een continue reeks op beide DNA-strengen
in andere richting van startpunt verloopt replicatie in kleine stukjes → volgende streng
- RNA-polymerase primase plaats op korte afstand van het startpunt een RNA-primer
waar vanaf DNA-polymerase in de 3’ → 5’ richting (naar het startpunt toe) een stuk
DNA kan vormen (achterwaarts kopiëren)
- Okazaki-fragment: kort DNA-fragment (van volgende streng) met een RNA-primer
- primase voegt een nieuwe RNA-primer toe
ander type DNA-polymerase vervangt RNA-nucleotiden uit primers door DNA-nucleotiden
enzym ligase koppelt de Okazaki-fragmenten aan elkaar tot een complete streng
enzymen controleren of de replicatie foutenvrij is
semi-conservatieve replicatie: na de replicatie bestaan beide DNA-moleculen uit een
originele en een nieuw gevormde streng
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Ribizlik. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
