Samenvatting van de hoofdstukken 1/4 en 6/11. Relevante wetsartikelen benoemd en arresten die waren voorgeschreven opgenomen. Compleet!
LET OP: DIT IS EEN SAMENVATTING VAN DE 19e DRUK!
Hoofdstuk 1: recht in het algemeen
vrijdag 30 augustus 2019
16:23
1. Inleiding
Het recht bestaat grotendeels uit een verzameling van regels die betrekking hebben op het
handelen van mensen als leden van de samenleving en op de organisatie van die samenleving. Het
doel van het recht is het gedrag van mensen in hun onderlinge verkeer te ordenen en te
uniformeren, waarbij vanuit een perspectief van een rechtvaardige samenleving ieders belangen zo
veel mogelijk worden gerespecteerd en veiliggesteld. Het recht zorgt dat de regels worden
gehandhaafd door geschilbeslechting.
2. De rechtsbronnen
Onder de term 'recht' verstaan we het geheel van geldende rechtsregels. We gebruiken daarvoor
de term positief recht. Het positieve recht betreft dus alle nu in Nederland geldende rechtsregels.
Voorschriften uit de moraal of godsdienst worden fatsoensregels genoemd. Deze behoren niet tot
het positieve recht. Evenmin behoren rechtsregels die nog niet zijn ingevoerd of rechtsregels die
zijn afgeschaft tot het positieve recht. De regels van het objectieve recht ordenen - zoals gezegd de
verhouding tussen personen door aan hen bevoegdheden en verplichtingen toe te kennen. Onder
een subjectief recht verstaan we de bevoegdheid die iemand in een concreet geval aan een regel
van objectief recht ontleent.
Een recht is een aan het objectieve recht ontleende, individuele bevoegdheid.
Algemene regel
Individuele bevoegdheid
Rechtsbronnen zijn de bronnen waaruit het geldend recht als het ware voortvloeit. Onder wet
wordt verstaan; elke algemeen geldende geschreven rechtsregel die afkomstig is van een tot
wetgeving bevoegd overheidsorgaan.
1. De wet;
2. Jurisprudentie (rechtersrecht)
3. De gewoonte
4. Verdragen en sommige besluiten van volkenrechtelijke organisaties
3. Nationaal en internationaal recht
Binnen zijn grondgebied bepaalt ieder land de omvang en inhoud van zijn nationale rechtsstelsel.
Het staat ieder land in beginsel vrij in zijn wetgeving te regelen wat het nodig acht, en te bepalen
welke bevoegdheden aan het bestuur en de rechterlijke macht toekomen. Dit verschijnsel wordt
soevereiniteit genoemd. Dat staten naar binnen soeverein zijn, blijkt uit het feit dat de overheid in
elk land in beginsel de exclusieve bevoegdheid bezit tot wetgeving, bestuur en rechtspraak. Het
uitoefenen van die bevoegdheid leidt tot recht van nationale oorsprong.
Naast het nationale recht geldt binnen staten ook recht van internationale oorsprong. We noemen
dat kortheidshalve internationaal recht. Het deel van het internationaal recht dat rechtsregels
bevat over het verkeer tussen staten onderling en het verkeer tussen staten en volkenrechtelijke
organisaties, wordt het volkenrecht genoemd. Het volkenrecht bestaat voornamelijk uit verdragen,
besluiten van volkenrechtelijke organisaties en regels van gewoonterecht. Een verdrag kan worden
omschreven als een schriftelijke, bindende regeling tussen staten onderling of tussen staten en
volkenrechtelijke organisaties.
,Een ander type verdragen grijpt meer in de soevereiniteit van staten. Het gaat dan om verdragen
die rechtsregels bevatten die in een staat zonder tussenkomst van de wetgever rechtstreeks in het
nationale recht kunnen gelden. (EVRM).
Bij een monistisch systeem (monisme) kunnen rechtsregels uit een verdrag deel uitmaken van het
nationale recht zonder dat eerst omzetting in nationaal recht nodig is. (vrijwillige inperking van zijn
soevereiniteit).
Een vierde type verdragsbepaling bestaat uit regelingen waarbij bevoegdheden tot wetgeving,
bestuur en rechtspraak worden opgedragen aan een internationale organisatie. (art. 92 Grondwet).
Het geheel van rechtsregels die afkomstig zijn van de Europese Unie wordt het Europees Unierecht
van de Europese Unie genoemd. Als blijkt dat een regel van nationaal recht in strijd is met een
regel of een besluit van internationale herkomst, dan geldt de regel van internationale herkomst.
4. Materieel en formeel recht
Regels die betrekking hebben op de rechten en plichten van personen in hun onderling verkeer,
worden regels van materieel recht genoemd. Zij zijn op de inhoud gericht. Regels over de wijze van
procederen bij de rechter worden regels van formeel recht genoemd.
5. De rechtsgebieden
5.1 Staatsrecht
Het staatsrecht bevat de regels die betrekking hebben op de organisatie van de Staat en zijn
organen en op de bevoegdheden van die organen. Het omvat tevens de verhouding van de burgers
tot de Staat en de mogelijkheden die burgers hebben om invloed uit te oefenen op het
functioneren van diverse staatsorganen.
Tegen de macht van de overheid bestaan grondrechten; vrijheidsrechten en sociale grondrechten.
Het grootste deel van de Grondwet is gewijd aan de inrichting van de Staat en de bevoegdheden
van de belangrijkste overheidsorganen. Op een aantal plaatsen in de Grondwet wordt aangegeven
dat over een bepaald onderwerp nadere regels moeten worden gemaakt in een wet: organieke
wet.
5.2 het bestuursrecht
In de loop van de tijd is een eigen rechtsgebied ontstaan met eigen regels over het optreden van
de bestuursorganen tegenover de burger en een eigen procesrecht voor de beslechting van
geschillen.
In het bestuursrecht staat de rechtsverhouding tussen overheid en burger centraal. Deze relatie
komt voor een groot deel tot uiting in de zogenoemde beschikking. Uit Art. 1:3 van de Algemene
wet bestuursrecht volgt dat een beschikking een besluit is van een bestuursorgaan dat
rechtsgevolgen vaststelt voor één individu ( of rechtspersoon).
Het materiële bestuursrecht houdt zich in hoofdlijnen bezig met de bevoegdheid van
bestuursorganen tot het maken van beschikkingen en met de vereisten die aan een rechtsgeldige
beschikking worden gesteld.
Beschikkingen zijn alleen rechtsgeldig als ze in overeenstemming zijn met (onder meer) de wet en
met de zogenoemde algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Deze beginselen zijn in de loop
van de jaren in de praktijk van het bestuursrecht ontstaan.
Tegen een beschikking kan de burger bezwaar maken bij het bestuursorgaan dat de beschikking
uitvaardigde. Hoger beroep is mogelijk.
,5.3 strafrecht
Kenmerkend voor het strafrecht is dat het bepaalde gedragingen bedreigt met straf. Het materiële
strafrecht geeft aan welke gedragingen strafbaar zijn, wie dader is en welke straffen voor het
plegen van strafbare feiten kunnen worden opgelegd. > Wetboek van Strafrecht (Sr).
Het formele strafrecht of strafprocesrecht bevat voorschriften omtrent de gang van zaken bij de
opsporing van strafbare feiten, het onderzoek ter terechtzitting en de tenuitvoerlegging van de
straf. Strafvordering (Sv).
1. Natuurlijke personen
2. Rechtspersonen
De bevoegdheid om tot strafrechtelijke vervolging van een strafbaar feit over te gaan is
voorbehouden aan het openbaar ministerie.
Gevangenisstraf, hechtenis, taakstraf en geldboete
Art. 16 Grondwet en art. 1 lid 1 Sr. Bepaald dat een feit alleen strafbaar is als het voordien
strafbaar is gesteld in een wettelijke strafbepaling.
5.4 het burgerlijk recht
In het materiële privaatrecht kan men twee hoofdgroepen van relaties onderscheiden; regels
betreffende de persoon en regels betreffende het vermogen van een persoon. De regels
betreffende de persoon kennen twee te onderscheiden gebieden: het personen- en familierecht en
het rechtspersonenrecht.
Een rechtspersoon is een juridische samenwerkingsvorm die zelfstandig aan het rechtsverkeer kan
deelnemen.
Het vermogensrecht is het geheel van regels over het vermogen van een persoon. Een vermogen is
de optelsom van alle rechten en verplichtingen van een persoon die op geld waardeerbaar zijn en
in beginsel ook overdraagbaar zijn.
5.5 het arbeidsrecht en het sociaal zekerheidsrecht
Het arbeidsrecht wordt omschreven als het geheel van rechtsregels dat betrekking heeft op de
arbeidsverhouding van personen die in loondienst werkzaam zijn. Het arbeidsrecht omvat zowel de
private als de publieke sector, en daarmee zowel werknemers als ambtenaren.
6. Publiekrecht en privaatrecht
Voor het onderscheid tussen publiek en privaatrecht moet worden gezocht in het verschil in de
belangen die worden beschermd. Gaat het om regels die het algemeen belang direct of indirect tot
onderwerp hebben, dan is sprake van publiekrecht.
Op dit criterium valt vooral af te dingen dat alle regels van privaatrecht ook het algemeen belang
raken.
Een tweede verschil zou gevonden worden in het onderwerp van het rechtsgebied. Het
privaatrecht betreft dan de rechtsverhoudingen tussen individuen onderling, terwijl het
publiekrecht de rechtsverhouding tussen Staat en individu tot onderwerp heeft. Tegen deze
opvatting is als bezwaar aangevoerd dat de Staat in het rechtsverkeer regelmatig op gelijke voet
met een particulier optreedt. Alleen als de overheid handelt 'als overheid' is zij op het terrein van
het publiekrecht. Door deze onduidelijke afbakening spreekt men ook wel van 'osmose'. Het
publiekrecht wordt verticaal gezien, privaatrecht horizontaal.
7. Andere indelingen van het recht
Hoewel rechterlijke uitspraken vrijwel altijd op schrift worden vastgesteld, behoort de rechtspraak
toch tot het ongeschreven recht. Dat komt omdat rechters zich bij hun uitspraak doorgaans richten
naar eerdere uitspraken in soortgelijke gevallen. Dit verschijnsel heet precedentwerking.
, Hoofdstuk 2: Recht en Staat
vrijdag 30 augustus 2019
17:20
1. Verdeling van de overheidsmacht: de trias politica
Montesquieu
Macht: een bevoegdheid die aan een orgaan is toegekend. De machtenscheiding betreft de
scheiding van de (staatsrechtelijke) bevoegdheden.
1. De staatsmacht moet worden verdeeld voer drie machten: een wetgevende macht, een
uitvoerende macht en een rechtsprekende macht. Macht betreft het stellen van
algemene, voor iedereen gelijke mate geldende regels. De uitvoerende of bestuurlijke
macht gaat over het uitvoeren van de overheidstaken die in de algemene regels zijn
vastgelegd. De rechtsprekende macht wordt uitgeoefend voor de beslechting van
geschillen over de juiste toepassing van het recht.
2. De drie genoemde overheidstaken worden door afzonderlijke organen uitgevoerd.
3. Elk orgaan wordt belast met niet meer dan alleen zijn eigen taak of functie: in de
verschillende organen mag niet tegelijkertijd dezelfde persoon zitten. Een lid van de
Staten-Generaal (wetgeving) mag dus niet tevens lid zijn van de rechterlijke macht. Een
minister (bestuur) kan geen lid zijn van de Staten-Generaal.
Bij checks gaat het om het houden van toezicht van het ene orgaan op het andere, terwijl met
balances is bedoeld dat er tussen de staatsorganen onderling een zeker machtsevenwicht is
waarbij bevoegdheden gelijkelijk worden gedeeld. Uit de denkbeelden van Montesquieu
voortgekomen opvatting noemt men het legisme. Het legisme houdt in dat het gehele positieve
recht uitsluitend door de wetgever wordt geschapen.
Jean-Jacques Rosseau
Robespierre
2. Trias politica in Nederland
Er is al sprake van een machtsevenwicht als het praktisch onmogelijk is dat één orgaan vrijwel alle
macht naar zich toe kan trekken.
2.1 de wetgevende macht
In Nederland is de wetgevende macht opgedragen aan de regering en de Staten-Generaal, zo staat
in art. 81 Grondwet. De Staten-Generaal (parlement) vertegenwoordigen het gehele Nederlandse
volk en bestaan uit de Eerste en Tweede Kamer, aldus art. 50 en 51 Grondwet. Regering en Staten-
Generaal tezamen zijn dus bevoegd tot het maken van wetten, dat zijn algemeen verbindende
voorschriften. Daarnaast bezit de regering een zelfstandige bevoegdheid om wetgeving te maken.
Daarbij de is de rol van de Staten-Generaal niet meer dan een controlerende. Hetzelfde geldt voor
de wetgevende bevoegdheid van de ministers afzonderlijk; ook zij zijn zelfstandig tot wetgeving
bevoegd.
2.2 de uitvoerende macht
De uitvoerende macht, oftewel het bestuur, is in Nederland opgedragen aan de regering. De
regering wordt gevormd door de Koning en de ministers, zo bepaalt art. 42 lid 1 Grondwet. In de
ministerraad worden besluiten genomen over tal van kwesties van algemeen regeringsbeleid.
Kabinet: bestaat uit de ministers en staatssecretarissen tezamen. Als de regering een besluit
neemt, heet zo'n besluit altijd een Koninklijk Besluit.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Studiebol20. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
