Artikelen nudging tentamenstof
Samenvatting voor het vak Nudging dat wordt gegeven in blok 2 van de SHOP Master
aan de Universiteit Utrecht. De samenvatting is gebaseerd op de verplichte
tentamenstof en bevat de volgende 5 artikelen: Kahneman (2003), Melnikoff & Bargh
(2018), Gigerenzer & Gaissmaier (2011), Simons & Chabris (1999) en Wang et al.
(2013). Plaatjes zijn toegevoegd ter ondersteuning, belangrijke begrippen zijn
gemarkeerd. De samenvatting is in het Nederlands, belangrijke termen zijn waar nodig
ook in het Engels vermeld.
, Kahneman (2003) – Een perspectief op beoordeling en keuze
Intuïties zijn gedachten en preferenties die snel in de geest komen zonder veel reflectie.
Gedachten verschillen in toegankelijkheid (accessibility) – sommige komen makkelijker in
de geest dan andere – en intuïtief vs. beraadslagend (deliberate).
Intuïtie en toegankelijkheid
De twee-systemen benadering
Systeem 1 is snel, automatisch,
moeiteloos, associatief, impliciet
(geen mogelijkheid tot
introspectie) en emotioneel
geladen. Systeem 1 wordt
gedreven door gewoonten en is
moeilijk te controleren of aan te
passen.
Systeem 2 is langzamer, serieel,
kost moeite, wordt bewust
gemonitord en beraadslagend
gecontroleerd. Dit systeem is relatief flexibel en wordt gedreven door regels.
Intuïtieve beoordelingen kunnen opgeroepen worden door taal. Het perceptuele systeem
en de intuïtieve operaties van Systeem 1 genereren impressies van attributen van
objecten. Deze impressies zijn niet vrijwillig of verbaal expliciet. Daarentegen zijn
beoordelingen altijd intentioneel en expliciet, ook als ze niet overt geuit worden. Systeem
2 is betrokken bij alle beoordelingen, onafhankelijk of die beoordelingen voortkomen uit
impressies of beraadslagend redeneren.
Een van de functies van Systeem 2 is het monitoren van de kwaliteit van mentale
operaties en overt gedrag. De zelfmonitorende functie is vatbaar voor duale taak
interferentie.
De output van Systeem 1 wordt licht gemonitord door Systeem 2: een som van een
knuppel en een bal kosten $1.10, de knuppel kost $1 meer dan de bal, hoeveel kost de
bal? Wordt vaak verkeerd beantwoord, zelfs door de meest slimme mensen.
De toegankelijkheidsdimensie (availability)
Toegankelijkheid – het gemak (of moeite) waarmee bepaalde mentale inhoud in de geest
komt. Toegankelijkheid wordt bepaald door de cognitieve karakteristieken van het
cognitieve mechanisme dat het produceert en de karakteristieken van stimuli en
gebeurtenissen die het opwekken.
Er is sprake van selectieve toegankelijkheid: een blokkentoren van 7 hoog zorgt voor
toegankelijkheid van hoogte, maar hoe groot het oppervlak is als de toren ontmanteld
wordt is minder toegankelijk.
Aan de ene kant van het continuüm van toegankelijkheid staan operaties die
karakteristieken van perceptie en Systeem 1 hebben: ze zijn snel, automatisch en kosten
weinig moeite. Aan de andere kant bevinden zich operaties die langzaam, serieel en veel
moeite kosten.
Determinanten van toegankelijkheid
Fysieke salience bepaalt toegankelijkheid (grote groene letter valt meer op dan kleine
blauwe letter). Salience kan overwonnen worden door beraadslagende aandacht: een
instructie om te letten op de kleine blauwe letter zorgt voor meer toegankelijkheid.
Motivationeel relevante of emotionele arousal zorgen ervoor dat een stimulus
automatisch de aandacht trekt.
Toegankelijkheid reflecteert tijdelijke staten van priming en associatieve activatie.
Natuurlijke beoordelingen (assessments) worden routinematig en automatisch
geregistreerd door het perceptuele systeem of Systeem 1 zonder intentie of moeite
, (grootte, afstand, luidheid, gelijkheid, causale propensity, verrassendheid, affectieve
valentie en gemoedstoestand).
Toegankelijkheid is een natuurlijke beoordeling – de routine evaluatie van cognitieve
vloeiendheid in perceptie en geheugen.
De natuurlijke beoordeling van een stimulus als goed/slecht is ook belangrijk. Dit wordt
snel en efficiënt gedaan via een speciaal neuraal circuit.
Toegankelijkheid is ook afhankelijk van de context: een ambigue stimulus kan in een
bepaalde context gezien worden als de letter B (letter A en C ernaast), maar kan ook
gezien worden als nummer 13 (nummer 12 en 14 ernaast).
Twijfel is een fenomeen gerelateerd aan Systeem 2, Systeem 1 kent geen twijfel. De
beschikbaarheidsheuristiek (availability heuristic) is gebaseerd op de beoordeling van de
toegankelijkheid waarmee frequenties of kansen dat iets gebeurd in de geest komen.
Framing effecten
Extensionality of invariance is de assumptie dat preferenties niet beïnvloed worden door
variaties in irrelevante kenmerken van opties of uitkomsten. Dit wordt overtreden in
demonstraties van framing effecten.
Probleem 1: de Aziatische ziekte: A) met programma A worden 200 mensen gered B)
met programma B is er 33,3% kans dat alle 600 mensen overleven en 66,7% kans dat
alle 600 mensen doodgaan. De meeste mensen kiezen voor optie A (risico aversie).
Andere framing: A) 400 mensen gaan dood en B) 33,3% kans dat niemand doodgaat en
66,7% kans dat iedereen doodgaat. Nu kiest men voor optie B (risico opzoeken). Dit
komt door affectieve responsen, het redden van mensen is aantrekkelijker dan het laten
doodgaan van mensen.
Het basisprincipe van framing is de passieve acceptatie van de gegeven formulering.
Hoog toegankelijke kenmerken beïnvloeden beslissingen, terwijl kenmerken met een
lage toegankelijkheid genegeerd worden.
Prospect theorie
Een algemene eigenschap van perceptuele systemen is dat ze de toegankelijkheid van
veranderingen en verschillen verbeteren. Perceptie is referentie afhankelijk: de
waargenomen attributen van een focale stimulus reflecteert het contrast tussen die
stimulus en de context van een eerdere of gelijktijdige stimulus. Waargenomen
helderheid vereist een parameter voor een referentiewaarde (adaptatielevel), dit wordt
beïnvloed door de helderheid van aangelegen gebieden.
Referentie afhankelijkheid in keuze
Bernoulli: de waarde van een gokje is het kans-gewogen gemiddelde van de
psychologische waarden (utilities) van de uitkomsten, hij noemde dit staten van welzijn.
Dit model is gebrekkig, omdat het referentie onafhankelijk is: het stelt dat de waarde
gegeven aan een staat van welzijn niet varieert gebaseerd op de initiële staat van
waarde. Dit gaat tegen het basisprincipe van perceptie is, waarbij een effectieve stimulus
niet het nieuwe level van stimulatie is, maar het verschil met het bestaande
adaptatielevel. Waarde wordt daarmee overgebracht a.d.h.v. winst en verlies, niet staten
van welzijn. Dit wordt gebruikt in een model van risicovol kiezen, de prospect theorie.
Probleem 2: mensen zijn alleen bereid mee te doen aan een gok, als de winst minimaal
2x zoveel is als het verlies.
Probleem 3: $100 zeker verliezen of 50% kans op $50, iedereen kiest voor de 50%
(risico zoeken).
Preferenties zijn referentie afhankelijk. De prospect
theorie wordt gekarakteriseerd door een waarde
functie gedefinieerd door 4 kenmerken: 1) het is
hol (concave) in het domein van winsten, risico
aversie wordt geprefereerd 2) het is bol (convex) in
het domein van verliezen, risico zoeken wordt
