7 eigenschappen van effectief leiderschap
Uit: De kleine Covey
Van: Jan Kuipers en Ben Tiggelaar (2019)
,WERKEN AAN ONAFHANKELIJKHEID
OVERWINNINGEN OP JEZELF
Eigenschap 1: Wees proactief
à Zelf je denken en handelen kiezen. Een stap naar autonomie nemen.
Stilstaan bij wie we zijn en hoe we ons gedragen om zo ons denken en handelen te kunnen
sturen en te veranderen.
Mensen verklaren hun gedrag vanuit een stimulus-responsbenadering: wij zijn een willoos
slachtoffer van de omstandigheden. Hierin zijn drie belangrijke theorieën:
1. Genetisch determinisme: we erven ons gedrag van onze voorouders;
2. Psychologisch determinisme: ons karakter wordt gevormd door opvoeding en
ervaringen;
3. Omgevingsdeterminisme: we reageren vooral op de mensen en ontwikkelingen om
ons heen.
Covey vult hierop aan:
Tussen de stimulus en de respons ligt voor ons de vrijheid om de respons te kiezen. Je
zelfbewustzijn, voorstellingsvermogen, geweten en onafhankelijke wil bepalen onze
keuzevrijheid: proactiviteit.
Proactiviteit: je bent verantwoordelijk voor je eigen denken, je eigen handelen en je
eigen leven. Je bent in staat om je eigen beslissingen te nemen en daarmee invloed
te hebben op je leven en de wereld om je heen.
Dit vormt de basis voor de overige zes eigenschappen. Je moet voor deze
eigenschappen namelijk bewust denken en handelen.
Verantwoordelijkheid: het vermogen om je antwoord te kiezen. Proactieve mensen zijn zich
bewust van dit vermogen.
Je eigen reactie is belangrijk om te bepalen of een gebeurtenis je ook daadwerkelijk raakt of
veranderd.
Mensen gedragen zich vaak reactief: ze wachten een reactie af. Terwijl initiatief nemen juist
bij de mens hoort.
Proactieve mensen nemen zelf dit initiatief en gaan zelf opzoek naar een oplossing.
Cirkel van betrokkenheid: hebben wel betrekking op ons, maar
hebben we geen noemenswaardige invloed op. Hier houden
reactieve mensen zich vooral mee bezig. Ze steken energie in
dingen die ze niet kunnen veranderen. Hun invloed wordt steeds
kleiner. Ze hopen op verandering van buitenaf.
Cirkel van invloed: zaken waar we ook invloed op kunnen
uitoefenen. Hier richten proactieve mensen zich vooral op. Zij geven
aandacht aan dingen die ze wel kunnen veranderen. Hun invloed
wordt steeds groter. Door zelf te veranderen, kun je veranderingen
in je omgeving teweegbrengen.
3 categorieën van problemen waarmee je te maken krijgt in je leven:
1. Problemen waar je directe invloed op hebt: gaan over je eigen gedrag.
- Is verbonden met eigenschap 1, 2 en 3: overwinningen op jezelf.
, 2. Problemen waar je indirect invloed op hebt: problemen die worden veroorzaakt door
het gedrag van een ander.
- Is verbonden met eigenschap 4, 5 en 6: overwinningen met de omgeving.
3. Problemen waar we geen invloed op hebben.
Werken aan proactiviteit:
Jezelf beloftes doen en deze nakomen. Trouw blijven aan je eigen voornemens en aan je
toezeggingen aan anderen.
Dit leidt tot een besef van zelfbeheersing. Je gaat meer verantwoordelijkheid nemen en je
wordt stap voor stap effectiever als mens.
Probeer een maand lang alleen binnen de cirkel van invloed te werken. Dit doe je door niet
met anderen in discussie te gaan over wat zij fout doen maar proberen je eigen fouten te
herstellen.
à Werk aan de zaken waar je greep op hebt, werk aan jezelf, werk aan ‘zijn’.
Praktijkopdrachten:
1. Let eens op wat de mensen om je heen zeggen. Welke uitspraken zijn reactief, welke
zijn proactief?
2. Kies een lastige situatie uit die zich zal voordoen in de nabije toekomst en waarbij je
je meestal reactief gedraagt. Stel je die zo levendig mogelijk voor. Wat zou je anders
kunnen doen? Hoe zou de situatie eruitzien als je je proactief gedraagt?
,Eigenschap 2: Begin met het einde voor ogen
à Het kiezen van de juiste doelen in je leven. Ontdekken wat je persoonlijke missie is en die
uitwerken. Wat is jouw persoonlijke definitie van succes.
Door vooruit te denken naar het einde ontwikkel je een eigen kompas om te beoordelen of
wat je vandaag doet echt de moeite waard is en bijdraagt aan wat je uiteindelijk wilt
bereiken.
Als je weet waar je naartoe wilt, wordt het een stuk eenvoudiger om te bepalen wat de
juiste stappen zijn.
Alles wordt tweemaal geschapen: Alles wordt eerst bedacht en daarna pas uitgevoerd.
De eerste schepping (maken van plannen) draait om leiderschap.
De tweede schepping (uitvoeren) gaat over management.
Je moet eerst weten welke richting je op wilt voordat je dit kan gaan uitwerken en uitvoeren.
Voor persoonlijk leiderschap zijn ons voorstellingsvermogen en ons geweten essentieel.
Met ons voorstellingsvermogen creëren we een denkbeeldige wereld, een beeld van
de toekomst.
Door middel van ons geweten leggen we dat beeld langs een meetlat van universele
wetten en principes. Hierdoor weten we wat fout en goed is.
Door dit te combineren met ons zelfbewustzijn, kunnen we een eigen scenario schijven, een
eigen plan voor onze eigen toekomst. Zo ontwikkelen we een nieuwe, persoonlijke maatstaf
voor ons dagelijks handelen. Richt je dus op de toekomst en niet of wat er al gebeurd is.
Eigenschap 2 in de praktijk:
Je eigen persoonlijke missie uitwerken.
Door hier tijd in te steken, word je effectiever en kan je beter omgaan met veranderingen.
Het schrijven hiervan begint met het bepalen van je ‘centrum’: de kern van waar je in
gelooft. Dit is de bron voor:
1. Zekerheid: waardigheid, identiteit en zelfrespect.
2. Sturing: richting geven aan je leven, principes van waaruit je handelt.
3. Wijsheid: je beoordelingsvermogen en je begrip.
4. Kracht: het vermogen iets te realiseren.
Een aantal gangbare zaken die ons centrum kunnen vormen:
1. Je partner als centrum: kan je emotioneel afhankelijk maken. Je partner bepaalt je
welbevinden.
2. Je gezin als centrum: zekerheid ontlenen aan tradities en cultuur van je gezin.
Veranderingen hierin maken je kwetsbaar.
3. Geld als centrum: je bent dan afhankelijk van externe omstandigheden.
4. Werk als centrum: kan ten koste gaan van je gezondheid, relaties en andere
belangrijke aspecten van je leven.
5. Bezit als centrum (reputatie of bezittingen): kan zomaar verdwijnen, je leven wordt
voortdurend bedreigd.
6. Genot als centrum (onmiddellijke behoeftebevrediging): je komt niet aan de echte
belangrijke dingen toe.
7. Vriendschap/vijandschap als centrum: afhankelijk van de wisselende stemmingen van
het gedrag van anderen.
, 8. De kerk als centrum: dit is een middel, geen doel.
9. Het ‘ik’ als centrum: dit is maar een beperkte bron voor zekerheid, sturing, wijsheid
en kracht.
Wanneer je wisselt tussen de verschillende centra, word je leven een grote slingerbeweging.
Je moet principes nemen als centrum voor je leven. Principes zullen niet snel veranderen en
garanderen een stabiele kern voor je persoonlijke missie. Dit vormt je basis voor de zeven
eigenschappen. Principes zijn natuurlijke wetmatigheden op het gebied van persoonlijk functioneren en
menselijke verhoudingen en zullen niet snel veranderen.
Als principes je centrum vormt, maak je je los van je emoties van het moment, je weegt alles
tegen elkaar af en maakt daarmee een overwegende keus. Je kiest dan op een proactieve
manier: op basis van waarde die jij belangrijk vindt in je leven. Je weet dan dat je op de juiste
manier hebt gekozen en kan dit ook goed uitleggen aan de betrokkenen.
Een missie schrijven en gebruiken
Voordat je een missie schrijft, moet je eerst goed naar jezelf kijken om te vinden wie je wilt
zijn, wat je wilt doen en wat je waarden zijn. Op deze manier moet je een doel bij jezelf
ontdekken.
Het schrijven van je missie is een lang proces van schrijven en herschrijven. Het proces van
het (her)schrijven van een missie is net zo belangrijk als het hebben van een missie: door het
herschrijven dwing je jezelf goed na te denken over je prioriteiten en je gedrag.
Adviezen voor het schrijven van een persoonlijke missie (van Covey):
1. Verbreed je perspectief: kijk vooruit naar belangrijke gebeurtenissen die nog gaan
komen in je leven en vraag je af wat je dan echt belangrijk zal vinden.
2. Visualiseer: roep beelden op van hoe je wilt leven en beschrijf ze. Zo kan je je idealen
aanscherpen en zo voelt de situatie, als je daar eenmaal bent, niet meer vreemd en
weet je hoe je je wilt/moet gedragen.
3. Deel je missie in verschillende rollen en doelen op: bekijk welke rollen je hebt/krijg.
Stel binnen al deze rollen een eigen doel op.
4. Je missie moet persoonlijk zijn, positief geformuleerd zijn, in de tegenwoordige tijd
geschreven zijn, visueel zijn en geschreven zijn met gevoel.
Een gezin of bedrijf kan ook een missie schrijven.
Hiervoor is het belangrijk dat je het einddoel voor ogen houdt en dat de missie gebaseerd
wordt op gedeelde principes. Het (her)schrijven van een missie geeft vaak een positieve
impuls in het gezin of bedrijf.
Bij het maken van een missie voor een bedrijf is het belangrijk dat iedereen hierbij betrokken
wordt. Ook hier is het proces net zo belangrijk als de missie zelf. Hiervoor is tijd, begrip en
geduld voor nodig.
Praktijkopdrachten:
1. Loop mogelijke centra van je leven eens door. Herken je iets van wat hier wordt
gezegd?
2. Bedenk welke rollen je in je leven hebt en schrijf op wat je voor persoon in die rollen
wilt zijn.
