Uitgebreide samenvatting H5 'Het economisch en sociologisch perspectief' uit het boek 'Actuele criminologie' 10e druk door Jan van Dijk, Wim Huisman en Paul Nieuwbeerta
5 Het economisch en sociologisch perspectief
5.1 Inleiding
- Dit hoofdstuk bevat de belangrijkste economische en sociologische theorieën
5.2 Het economisch perspectief
- Economische theorieën richten zich op de keuzes die mensen maken, en gaan ervan
uit dat alle mensen een afweging maken tussen de kosten van gedrag en de baten die
gedrag kan opleveren
- Algemene economisch verklaringsmodel staat centraal bij:
o Verklaring van criminaliteit
o Denken over de preventie van criminaliteit
5.2.1 Klassieke ideeën
- 18e eeuw oorsprong van economische verklaringen voor crimineel gedrag
- Beccaria (1738-1794) en Bentham (1748-1832) formuleerden hun ideeën om
suggesties te geven voor een justitiesysteem op basis van rationele principes
- Doel: komen tot een eerlijker, gelijker en humaner systeem, door de wetten en
handhaving logischer en rationeler te maken
- Beccaria: ‘Alle individuen hebben van nature rechten op vrijheid en die zijn in principe
belangrijker dan rechten van de overheid. Mensen leven in een samenleving en zijn
bereid een deel van de vrijheid op te geven in ruil voor bescherming v.d. staat
staat: tegenprestatie (bijv. bescherming tegen criminaliteit) individuen zijn alleen
bereid hun vrijheden op te geven als de staat met een verantwoorde, terughoudende
wijze met zijn macht omgaat omdat straffen individuele vrijheden beknotten,
moeten ze restrictief worden toegepast voorstellen beter strafrechtsysteem
- Voorstelling gingen (veel) uit van economische gedachten:
o Zwaarte van straf moet gerelateerd zijn aan ernst van delict
o Straffen moeten snel- en met zekerheid ten uitvoer- worden opgelegd
- Bentham:
o ‘Hoogte straf moet net hoog genoeg zijn om (potentiële) daders te
weerhouden een delict (opnieuw) te plegen’
o ‘Daders zijn rationeel handelende actoren die afwegingen maken tussen
kosten (van de straf) en baten (van het delict)’
o Vrije wil van mensen mensen kiezen om de wet te gehoorzamen/ te
overtreden op basis van de rationele afweging
Doel strafwetten: afschrikking
o ‘Straffen moeten net genoeg leed toedienen om het voordeel van de criminele
handeling teniet te doen’
o Rechtvaardiging van deze straf is dus afschrikking
- Deze klassieke ideeën (economisch perspectief) vormen nog steeds de basis van het
strafrecht in vele landen (bijv. VS, West-Europa)
5.2.2 Criminologisch model van rationele keuzes
- Moderne criminologie crimineel gedrag wordt eveneens verklaard a.d.h.v.
economische theorieën
, - Becker’68 – ‘De economische wetenschap kan methoden aanreiken die de
samenleving kunnen helpen om het strafrecht effectiever en efficiënter te maken’
- Economische theorieën veronderstellen dat het plegen van strafbare feiten het
resultaat is van een afweging door de dader van de baten en kosten
- Uitgangspunt: rationele-keuzetheorie van menselijk gedrag
- Het plegen van strafbare feiten is vergelijkbaar met ander economisch gedrag
- Economie: mensen laten zich in hun gedrag leiden door het rationele streven om
tegen minimale kosten maximale baten te verkrijgen
Keuze in producten informeren afwegen keuze van product
Product: het product die per saldo de hoogste opbrengst heeft (kosten-baten)
- Economische theorieën gaan van hetzelfde uit:
Een gelegenheid moet zich voordoen
Potentiële dader bedenkt wat de kosten en baten zijn
Inschatting van de baten worden afgezet tegen de verwachte kosten
Potentiële dader kiest voor een gedragsvorm met meeste opbrengst
Minimale kosten vs. maximale baten
- Bij het inschatten van kosten van sancties staat in de economische benadering het
strafrisico centraal (= gemiddelde sanctie die een regelovertreder kan verwachten)
- Strafrisico wordt in economische theorieën gezien als het product van de pakkans en
de strafmaat
o Pakkans – de gemiddelde kans dat een sanctie wordt opgelegd
o Strafmaat – de zwaarte van de sanctie
- Vb: Parkeerovertreding is 50 euro
o Pakkans is 10%
o Strafrisico van fout parkeren bedraagt 5 euro per uur
o Kosten-batenafweging wanneer metertarief per uur hoger is dan 5 euro, is
men op de lange termijn voordeliger uit door niet betaald te parkeren
overtreding is dan rationeel gedrag
- Kosten-batenafweging is door recente theorievorming ingewikkelder:
o Sommige personen (bijv. met psychische stoornissen) kunnen in sommige
omstandigheden (bijv. invloed van drugs) niet altijd rationeel handelen
o Dit heeft invloed op hun uiteindelijke gedragskeuze
o Mensen hebben veelal geen volledige informatie over gelegenheden, kosten
en baten, maar beschikken over beperkte informatie
o Mensen kunnen op verschillende wijze risico’s inschatten, dit heeft gevolgen
5.2.3 Afschrikkingstheorie
- Economische theorie wordt veel gebruikt voor analyses van de effectiviteit van
strafrecht en interventies
- Becker overhoud zou per delictstype moeten berekenen welke strafbedreiging
nodig is om criminelen van hun activiteit af te laten zien
- Strafdreiging hangt af van:
o Strafsoort (bijv. geldboete, taakstraf, gevangenisstraf)
o Omvang van de straf (bijv. hoogte boete, duur gevangenisstraf)
o Wijze van tenuitvoerlegging (bijv. welk soort taakstraf, welke P.I.)
- Overheid verhoogt in deze visie de ‘kosten’ in crimineel gedrag
- Economische redeneringen zijn de meest voorkomende grondgedachten in
Nederlandse wetgeving en beleidsnota’s over straffen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mbm1998. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
