Inhoudsopgave
H1 geest gedrag en wetenschap ....................................................................................................................... 2
H2 biopsychologie .......................................................................................................................................... 12
H4 leren en omgeving .................................................................................................................................... 26
H5 geheugen .................................................................................................................................................. 34
H9 motivatie en emotie.................................................................................................................................. 42
H10 persoonlijkheid – theorieën van gehele persoon .................................................................................... 52
H11 sociale psychologie ................................................................................................................................. 61
H14 stress, gezondheid en welzijn .................................................................................................................. 67
, H1 geest gedrag en wetenschap
Psychologie -> psyche ‘geest’ grieks, ologie ‘gebied van studie’
-> de studie van de geest
3 soorten psychologen
- Experimenteel psychologen (onderzoek psychologen): ze voeren het
meeste onderzoek uit dat nieuwe psychologische kennis creëert. Hoewel
sommige experimenteel psychologen bij bedrijven of
onderzoeksinstellingen werken, zijn de meeste werkzaam aan
universiteiten, waar ze tevens lesgeven.
- Docenten psychologie: ze geven les aan studenten van professionele
bacheloropleidingen (toegepaste psychologie, orthopedagogiek,
verpleegkunde en managementopleidingen en universiteiten. Op
universiteiten doen ze ook wetenschappelijk onderzoek.
- Toegepaste psychologen: gebruiken de kennis die door experimenteel
psychologen is vergaard om problemen van mensen op te lossen door
middel van trainingen, het ontwerpen van speciale gereedschappen of
psychologische behandelingen. Ze werken op de meest uiteenlopende
plekken: scholen, klinieken, bedrijven, welzijnsorganisaties, luchthavens
en in ziekenhuizen.
Toegepast psychologen:
- Arbeids- en organisatiepsychologen (A&O psychologen): hebben zich
gespecialiseerd in aanpassingen aan de werkplek die de productiviteit en
de arbeidsmoraal van werknemers moeten maximaliseren. Zo ontwikkelen
zij bijvoorbeeld programma’s om werknemers te motiveren of om de
leiderschapsvaardigheden van managers te verbeteren.
- Sportpsychologen: helpen atleten hun prestaties en motivatie te
verbeteren, door trainingssessies te plannen en door hen te leren hun
emoties onder druk te beheersen
- Schoolpsychologen: zijn deskundig op het gebied van lesgeven en leren.
Zo houden zij zich bezig met onderwerpen op het gebied van leren, het
gezin of persoonlijke omstandigheden die schoolprestaties kunnen
beïnvloeden. Ook richten zij zich op persoonlijke omstandigheden van
leerlingen, zoals tienerzwangerschappen en verslavingen.
- Klinisch psychologen en counselors: helpen mensen zich aan te
passen op sociaal en emotioneel gebied, of om moeilijke keuzen in
relaties, hun carrière of opleiding te maken.
- Forensisch psychologen: leveren hun psychologische expertise aan het
wets- en rechtssysteem. Ze kunnen gevangenen in penitentiaire of tbs-
inrichtingen testen om vast te stellen of ze vrijgelaten kunnen worden of
fit genoeg zijn om voor de rechtbank te verschijnen. Ze kunnen ook
verklaringen beoordelen in mogelijke gevallen van verkrachting of
kindermishandeling.
2
,Verschil psychologie en psychiatrie:
- Psychiatrie is een medisch specialisme en maakt geen deel uit van de
psychologie. Psychiaters hebben een medische opleiding (geneeskunde)
en hebben daarnaast en gespecialiseerde opleiding achter de rug in de
behandeling van geestelijke en gedragsmatige problemen, meestal met
behulp van geneesmiddelen. -> medische invalshoek: zij zien mensen als
patiënten met een geestelijke ‘ziekte’. Psychiatrie is veel kleiner dan
psychologie.
- Psychologie beslaat het hele terrein van het menselijk gedrag en de
geestelijke processen, van hersenfuncties tot sociale interacties.
Psychologie niet medisch van aard, dus ze zijn niet bevoegd om
medicijnen voor te schrijven (nog niet).
Pseudopsychologie: niet-onderbouwde psychologische aannamen die als
wetenschappelijke waarheden worden gepresenteerd.
- Tv-programma ‘het zesde zintuig’
- Horoscopen
- Astrologie
- Grafologie
- Waarzeggerij
- Subliminale berichten
-> kritisch nadenken over buitengewone beweringen over gedrag en geestelijke
processen
6 vaardigheden kritisch denken:
1. Wat is de bron? Heeft degene die de bewering doet feitelijke kennis of op
zijn allerminst advies heeft gevraagd aan iemand met de noodzakelijke
expertise.
2. Is de bewering redelijk of extreem? Kritische denkers zijn sceptisch
over beweringen die in strijd zijn met bestaande kennis. Voor een moeilijk
probleem, dien je altijd op je hoede te zijn, omdat er voor moeilijke
problemen zelden eenvoudige oplossingen bestaan.
3. Wat is het bewijsmateriaal? Anekdotische
bewijsmateriaal=getuigenissen die de ervaringen van iemand of enkele
personen schetsen, maar ten onrechte voor wetenschappelijk bewijs
worden aangezien.
Om zeker te weten of een bepaalde oplossing werkt is er wetenschappelijk
bewijsmateriaal nodige, waarvoor wetenschappelijk onderzoek moet
worden verricht.
4. Kan de conclusie zijn beïnvloed door bias? Bias =een vooroordeel,
vervorming of vertekening van een situatie, meestal op basis van
persoonlijke ervaringen en waarden.
Emotionele bias: de nijging om oordelen te vellen gebaseerd op attitudes
en gevoelens, in plaats van op een rationele analyse van het
bewijsmateriaal.
Confirmation bias (bevestigingsbias): de nijging om informatie die niet bij
je opvattingen aansluit te negeren of te bekritiseren en om in plaats
daarvan informatie te zoeken waar je het wel mee eens bent.
3
, 5. Worden veelvoorkomende denkfouten vermeden? Gebruik je gezond
verstand. Vaak kan dat een stelling onderbouwen of juist onderuithalen.
Correlatie-causaliteit-denkfout: een logische denkfout doet zich voor als
we aannemen dat als twee dingen tegelijkertijd voorkomen, het een het
ander moet veroorzaken.
6. Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende
invalshoeken nodig? Psychologen bekijken misdaad bijvoorbeeld vanuit
de invalshoek van leren, sociale invloed of persoonlijkheidstrekken.
Economen zijn geïnteresseerd in de financiële motieven voor misdaad.
Sociologen concentreren zich op onderwerpen als bendes, armoede en
maatschappelijke structuren. Voor een probleem dat uit meerdere facetten
bestaat, is een complexere oplossing nodig.
Bias: een vooroordeel, vervorming of vertekening van een situatie, meestal op
basis van persoonlijke ervaringen en waarden.
Emotionele bias: de neiging om oordelen te vellen gebaseerd op attitudes en
gevoelens, in plaats van op een rationele analyse van het bewijsmateriaal.
Confirmation bias (bevestigingsbias): de neiging om informatie die niet bij je
opvattingen aansluit te negeren of te bekritiseren.
Correlatie-causalititeit denkfout: er worden meer ijsjes gegeten en meer
moorden gepleegd. Dus van ijsjes eten ga je mensen vermoorden.
6 perspectieven van psychologie
1. Biologisch perspectief → René Descartes (17e eeuw)
2. Cognitieve perspectief → Wilhelm Wundt/ Edwart Bradfort Titchener
(19/20e eeuw)
3. Behavioristische perspectief → John p. Watson/ B.F. Skinner (20e eeuw)
4. Perspectief vanuit de gehele persoon → Sigmund Freud (begin 20e eeuw)
5. Ontwikkelingsperspectief → Mary Ainsworth/Jean Paiget en vele andere
6. Sociocultureel perspectief → Stanly Milgram/ Philip Zimbardo en vele
andere
6 belangrijke perspectieven uitgelegd:
1. Het moderne biologische perspectief
René Descartes’ (17e eeuw) revolutionaire perspectief vormt de basis voor
moderne biologische perspectief.
Richt zich op:
- Zenuwstelsel
- Hormoonstelsel
- Genetica
- Fysieke kenmerken
Biologisch perspectief: Het perspectief dat de oorzaken van gedrag zoekt in het
functioneren van de genen, de hersenen, het zenuwstelsel en het
hormoonstelsel. (Zij zien de geest als een product van de hersenen)
2 variaties:
- Neurowetenschap: het vakgebied dat zich richt op begrip van hoe de
hersenen gedachten, gevoelens, motieven, bewust zijn, herinneringen en
andere mentale processen creëren.
4
