Gebruiksteksten zijn goed wanneer ze op een efficiënte manier effectief zijn
op een economische wijze hun doel bereiken
Goed schrijven:
- Vermijd lange zinnen
- Gebruik structuursignalen
- Vermijd de lijdende vorm
- Vermijd de naamwoordstijl
Volgends Wilbert Spooren: teksten kunnen alleen goed zijn wanneer ze afgestemd zijn op het
publiek waardoor en de situatie waarin ze gebruikt worden
Drie soorten gebruiksteksten:
- Informatieve begrijpen van informatie en deze toepassen
Vb. folder over overgewicht of een gesprek over de uitslag van een bloedonderzoek
- Persuasieve een standpunt activeren bij de lezer (propaganda)
Vb. commerciële tekst over een nieuw medicijn
- Instructieve een handleiding
Vb. een bijsluiter
Er is geen absolute norm voor de kwaliteit van een (medische) tekst
Tekstkwaliteit hangt af van factoren als de voorkennis van de lezer en de situatie waarin de tekst
gebruikt wordt.
Bij een informatieve tekst: het is belangrijk dat de tekst begrepen wordt door de lezer
de lezer heeft de tekst begrepen wanneer hij/zij een mentale afbeelding over de tekst kan maken
= representatie
Factoren die de begrijpelijkheid van een tekst beïnvloeden:
De leesbaarheid van een tekst wordt niet bepaald door woord- en zinslengte, maar door de interactie
tussen de lezer en de tekst
Leesbaarheid en begrijpelijkheid van een tekst hangen af van verschillende factoren:
Onderwerp afhankelijke factoren:
- Voorkennis van de lezer
- Interesse van de lezer
Onderwerp onafhankelijke factoren:
- Teksteigenschappen:
Inhoud
Structuur
Stijl
Vormgeving
- Capaciteit van de lezer
- Situatie
,Effecten van voorkennis:
Mensen leren uit een informatieve tekst Selectieve Aandacht Theorie (van Reynolds en Shirey)
dit is een model die een route schetst waarlangs de lezer dingen leert uit een informatieve tekst:
Twee routes:
- gestuurde aandachtsroute
- schemagebaseerde route
Gestuurde aandachtsroute:
= Aandachtsintensieve manier van leren
Lezers aandacht besteden aan de tekst
hoeveelheid te besteden aandacht is beperkt de lezer moet een selectie maken
De hoeveelheid informatie die de lezer opsteekt uit een informatieve tekst is een directe functie van de
hoeveelheid aandacht die de lezer aan een tekstdeel besteedt
selectieve aandachtsroute / aandachtsintensieve manier van leren
Belangrijke informatie wordt aandacht aan besteed wordt onthouden
Deze leeswijze kan beïnvloed worden sturen van de aandacht van de lezer
door overdachte lay-out of gebruik maken van kopjes in een tekst
de lezer wordt gestuurd naar de belangrijke informatie
Schemagebaseerde route:
= Aandacht extensieve manier van leren
Voorkennis belangrijkste voorspeller van de begrijpelijkheid van een tekst
effect hiervan wordt beschreven in termen van de schematheorie
Schemata = abstracte mentale structuren
vatten informatie samen en weergeven relaties tussen concepten
Schemata:
- bevatten variabelen
generieke concepten
- hiërarchisch gestructureerd
elementen in een schema vormen een deelschema
- leren we door ervaring
hoe vaker je ergens komt, hoe groter je schemata is
- stellen ons in staat afleidingen te maken
creëren verwachtingen
Wanneer je voorkennis hebt over een onderwerp rijk uitgewerkte schemata
nieuwe informatie over dat onderwerp wordt op een snelle en cognitieve manier verwerkt
Nieuwe informatie krijgt een plaats binnen het schemata
Medische teksten moeten rekening houden met de mate waarin de lezers schemata hebben over
een bepaald onderwerp
Vb. Arts en patiënt verschil in voorkennis is enorm andere schemata
Belangrijk voorkennis in het geding brengen
relevante voorkennis op het juiste moment activeren
Advance organizer = een korte passage voorafgaand een tekst
doel = relevante concepten activeren
relevante schemata wordt geactiveerd
,Effecten van structuur:
lezers onthouden meer van goed gestructureerde teksten
lezers maken een goed geheugenpresentatie
Structuursignalen = kopjes, voegwoorden etc.
online = tijdens het lezen
Structuursignalen hebben positief effect:
Inferentie-effect het maken van noodzakelijke afleidingen over verbanden tussen tekstdelen
leidt tot langzamer lezen
Integratie-effect het integreren van de informatie met de voorafgaande tekst
leidt tot sneller lezen
offline = na afloop van het lezen
Structuursignalen hebben onduidelijk effect
Structuursignalen zijn het meest effectief bij een gemiddeld moeilijke tekst en bij een lezer met een
gemiddeld leesniveau
Interactie tussen voorkennis en structuur:
Volgends Kintsch:
Lezers maken minimaal twee mentale representaties tijdens het lezen:
- een tekstbasis
geheel door talige informatie (informatie uit de tekst)
- situationeel model
deel door wat de lezer al weet over het onderwerp (eigen (voor)kennis)
Volgends Kintsch:
Een tekst die sterk coherent is (veel structuursignalen) is goed voor de tekstbasis, maar niet voor de
het situationeel model:
Als de lezer veel kennis over het onderwerp van de tekst heeft en de tekst heel rijk is aan
structuursignalen, dan wordt het de lezer als het ware te gemakkelijk gemaakt
De lezer denkt dat hij de tekst als het ware al begrepen heeft een leest te oppervlakkig informatie
wordt niet goed opgeslagen
Als de tekst minder makkelijk is, moet de lezer zijn kennis over het onderwerp activeren om zelf
verbanden te leggen en verwerkt de tekst op een dieper niveau
Het toevoegen van structuursignalen heeft alleen een negatief effect op het begrijpen van een tekst
als de lezer veel voorkennis heeft
Samenvatting:
Twee belangrijke factoren bij begrijpelijkheid van een informatieve tekst zijn voorkennis van het
publiek en de aanwezigheid van structuursignalen.
Theoretische modellen maken het mogelijk de gevonden effecten van deze factoren te begrijpen en
onderzoek laat zien dat deze effecten complex zijn.
Voorkennis is van doorslaggevend belang voor de begrijpelijkheid van teksten, maar het is een
moeilijk te beïnvloeden factor; een mogelijkheid is het gebruik van advance organizers, die relevante
voorkennis op het juist moment proberen te activeren.
Het effect van structuursignalen is complex, omdat ze vooral lijken te werken tijdens het lezen (online),
terwijl het effect ervan op de wat langere termijn (offline) afhangt van de moeilijkheidsgraad van de
tekst voor het publiek (signalen werken alleen bij een gemiddelde moeilijkheidsgraad).
Volgends Walter Kintsch zijn er omstandigheden waaronder goede teksten slecht werken, omdat ze
de lezer niet genoeg prikkelen om zijn voorkennis te activeren, met een slecht uitgewerkt situationeel
model als resultaat.
, H6
Overtuigingsprocessen in de gezondheidsvoorlichting:
Een consument bepaald wat hij leest, maar ook hoe hij het leest
Twee overtuiging theorieën op sociaal-psychisch vlak:
- Dual-proces-modellen
verschillende routes van overtuiging
effect van bepaalde overtuigingsstrategie is afhankelijk van de vraag op welke manier de
informatie verwerkt wordt
- Protectie Motivatie Theorie
voorspellen van gezondheidsgedrag
verschillende variabelen die van belang zijn bij het overbrengen van gezondheidsrisico’s
Dual-proces-modellen:
Mensen overtuigen van gezondheidsrisico’s:
- Betoog houden
- Expert opvoeren
- Bang / Ongerust maken
De werking van de overtuigingsstrategie is afhankelijk van de vraag hoe de gezondheidsboodschap
wordt verwerkt:
Kan op twee manieren:
- Oppervlakkige, heuristische manier
geen actieve verwerking van informatie
mening wordt gebaseerd op inhoud gerelateerde aspecten zoals emoties
Wanneer iemand de informatie niet systematisch kan / wil verwerken, zal hij vooral overtuigd
worden door aspecten van de boodschap die niet gerelateerd zijn aan de inhoud zoals
emotie
- Diepgaande, systematische manier
in staat zijn tot (gemotiveerd) actieve verwerking van informatie
mening wordt gebaseerd op de inhoud van de boodschap
Overtuigingstrategieën zijn minder belangrijk
inhoud van de boodschap wordt kritisch geëvalueerd
Mate van overtuiging = heldere en sterke argumenten
Belangrijke factoren bij verwerking op systematische manier:
- Begrijpelijke tekst
- Relevantie van de informatie benadrukken (vooral in het begin)
- Ernst van de risico’s benadrukken (in geval van gezondheidsinformatie)
- Persoonlijke relevantie Wanneer de boodschap relevanter is voor onszelf, of belangrijke
anderen in ons leven, wordt de kans groter dat ze systematisch verwerkt worden
Protectie Motivatie Theorie:
Model(len) die verschillende factoren beschrijft die van belang zijn wanneer we mensen willen
overtuigen om ongezonde gewoonten op te geven en voorgeschreven, gezonde, aanbevelingen over
te nemen
op voorwaarde dat het aanbevolen gedrag een effectieve manier biedt om dit risico aan te pakken
Dreiging gezondheidsrisico afhankelijk van iemands kwetsbaarheid en ernst risico
Effectiviteit aanbevolen gedrag afhankelijk van responseffectiviteit en eigen effectiviteit
Responseffectiviteit = mate waarin het beschreven gedrag effectief is in het wegnemen van de
dreiging
Eigen effectiviteit = mate waarin een persoon denkt in staat te zijn het aanbevolen gedrag
daadwerkelijk uit te voeren
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper delore. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,89. Je zit daarna nergens aan vast.