Samenvatting
Complete samenvatting rechtsfilosofie B
- Instelling
- Tilburg University (UVT)
Ik heb een 9,5 gehaald door het leren van deze samenvatting!! Deze samenvatting omvat alles wat je moet weten voor het vak rechtsfilosofie B.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 89 pagina's
Voorbeeld 4 van de 89 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
5 beoordelingen
Door: mounia_bounaj • 2 jaar geleden
Door: Amalziyani • 2 jaar geleden
Door: josephinehermes1999 • 2 jaar geleden
Door: tesswurpel • 2 jaar geleden
8,5 gehaald met deze samenvatting :-)
Door: zoetimmermans • 2 jaar geleden
Gefeliciteerd met je goede punt!
Door: benthestaals • 3 jaar geleden
Voorbeeld van de inhoud
WEEK 1; is de EU een politieke gemeenschap?Voorbeschouwing
Belangrijke begrippen lijst:
De EU als ‘nieuwe’ rechtsorde
De EU als ‘eigen’ rechtsorde; wat is eigen? Van wie is die? De lidstaten? De Europeanen
De verdragen als ‘constitutionele handvest’ lidstaten hebben hun soevereiniteit begrensd
De ‘overdracht’ van soevereine rechten
De ‘autonomie’ van het unierecht bestaat uit twee onlosmakelijk met elkaar verbonden
eigenschappen; rechtstreekse werking en voorrang. Het recht is niet afhankelijk van het
nationale recht.
‘Rechtsgemeenschap’ en ‘politieke gemeenschap’
‘Legaliteit’ en ‘legitimiteit’ van Europees recht
o Legaliteit = wettelijkheid
o Legitimiteit = het recht van een heerser om te regeren
De EU als ‘sui generis gemeenschap’ of ‘one of a kind’; niet te vergelijken met andere
gemeenschappen ook wel eigen in zijn soort
2 vragen dit hoorcollege:
Van deze vragen hangt bijvoorbeeld af of wij in staat zijn om een adequaat antwoord te geven op de
vraag in hoeverre rechtstreekse werking en het voorrang van Europees recht, alsmede de duiding
van het Verdrag als een ‘ constitutioneel handvest’, überhaupt te rijmen zijn met onze opvattingen
over democratie.
1. In welke zin is de Europese unie een gemeenschap? Wat is gemeen aan ons? Is zij behalve
een juridische en economische ook een politieke?
Bij Europees recht ga je ervanuit dat de Europese Unie een gegeven is. Docent: in deze tijd is dat
helemaal geen vast gegeven.
Door het EG-Verdrag als 'constitutioneel handvest' te bestempelen bevestigt het Hof de
jurisprudentiële ontwikkeling die ontstaan is met zijn beroemde Van Gend & Loos arrest. Tegelijk legt
de uitspraak het fundamentele probleem van de EG bloot: Hoewel het EG Verdrag als
'constitutioneel handvest van de EG, het mogelijk maakt om de legaliteit van Europese wetgeving te
garanderen, lijkt dit op zichzelf niet voldoende om de legitimiteit ervan te waarborgen. Dit probleem
is in toenemende mate het brandpunt van discussie geworden. Recente voorbeelden van deze
discussie zijn uiteraard de verwerping door de Franse en Nederlandse volken van het 'Constitutionele
Verdrag' alsmede de beschouwingen van de Nederlandse Raad van State over de aard van het
herziene verdrag en met name of dit herziene verdrag aan een referendum onderworpen zou
moeten worden.
de meeste deelnemers van de discussies richten zich op de institutionele voorwaarden waaronder
de legitimiteit van Europese wetgeving verstrekt zou kunnen worden.
De EG is (nog steeds) primair gericht op het tot stand brengen van een gemeenschappelijke markt
oftewel economische integratie. Is dit dan überhaupt wel een politiek project?
Advies RvS 12 september 2007
In hoeverre is het verdrag van Lissabon een grondwet/constitutie? Als het een grondwet is kan het in
aanmerking komen voor een nieuw referendum. Als je het verdrag van Lissabon vergelijkt met het
constitutionele verdrag (wat niet geslaagd is door een referendum in Nederland en Frankrijk) is het
bijna hetzelfde. Alleen een aantal symbolen/inhoudelijk weinig voorstellende kwesties zijn eruit
1
,gehaald. Wanneer de RvS had gezegd dat het weer een constitutie was, was er weer een referendum
gekomen waarbij Nederland had gezegd: nee dit willen we niet. Dan was de EU in een grote crisis
terecht gekomen.
RvS zegt: de EU is een democratische rechtsorde, maar geen democratische staat. Het heeft niet het
karakter van een staat. Ze zeggen de verdragen zijn een constitutie in materiële zin. Ze hebben
moeite met het duiden van de EU als een gemeenschap.
Europese juristen noemen de EU een sui generis gemeenschap oftewel one of a kind.
Tijdlijn
- De mislukking van het constitutioneel verdrag: 64% van de Nederlanders had tegen gestemd.
terwijl alle partijen in de twee kamer en alle vakbonden stemde juist voor (dit is opvallend).
Het doel van een Europese grondwet was om de constitutionele verhoudingen tussen de EU
en de lidstaten te bekrachtigen.
- Later werd een aangepast verdrag alsnog aangenomen namelijk het verdrag van Lissabon:
hiermee verdwijnen de problemen die aan de EU ten grondslag liggen niet.
- De financiële crisis (sinds 2008) en de euro
Hierdoor:
- De groeiende tweespalt tussen Noord-Europese en Zuid-Europese landen: dit is vooral
economisch. Noord-Europese landen hebben Zuid-Europese landen onder curatele gesteld.
- De groeiende tweespalt tussen West-Europese en Oost-Europese landen: dit is naar
aanleiding van de immigratiecrisis. Oost-Europese landen willen geen vluchtelingen binnen
laten omdat ze niet christelijk zijn. Daar tegenover staat het westen die stellen dat we
multicultureel zijn en we met elkaar moeten leven anders zou het tegen de kern van Europa
ingaan.
Beide tweespalten stellen de vraag: wat voor gemeenschap zijn we en in hoeverre zijn we een
gemeenschap/unie.
2. Stel: er is sprake van een politieke gemeenschap; in welke zin en in hoeverre is de Europese
unie dan Europees?
Dit heeft onder andere te maken met de grenzen van Europa. We weten allemaal dat Europa een
continent is. Het lastige is dat het een continent is zonder geografische buitengrenzen (denk aan
Rusland, Turkije of Spanje dat twee enclaves heeft in Marokko). Elke poging om Europa als een
eenheid af te bakenen of basis van geografische criteria lukt niet. De grenzen van de Europa zijn niet
in wezen geografisch, maar grenzen van wie wij bereid zijn om onderdeel van dat ‘wij’ te noemen en
wie niet. Dat is een keuze die nooit 100% te rechtvaardigen is.
Romano Prodi’s probleem: ‘waar eindigt Europa?’. We hebben een uitbreidingsproces gezien, dat
moet ophouden. Maar waar houdt dat op? Het trekken van grenzen is door en door een politiek
proces. Er kleeft altijd een mate van willekeur aan, die niet weg te halen is.
Teleologische interpretatie van het verdrag van Rome
uitgangspunt van deze interpretatie is van Gend en Loos en verder uitgewerkt in Costa v. ENEL.
Zonder Costa v. Enel en Van Gend en Loos zouden de contouren van de Europese unie, zoals we die
nu kennen, ondenkbaar zijn geweest. Kenmerken van de teleologische interpretatie zijn
rechtstreekse werking en voorrang.
Van Gend en Loos
2
,Het was een Nederlands vervoersbedrijf en er waren vragen over belasting die betaald moest
worden over de grenzen. Het omzetten van Europees recht naar nationaal recht duurde vaak lang.
Met van Gend en Loos hebben ze besloten om in te grijpen door rechtstreeks werking in te roepen.
Rechtstreekse werking: burgers in de lidstaten moeten ons helpen in het proces van
integratie. Wanneer jullie lidstaten geen werk maken van het omzetten van Europees recht
in nationaal recht, dan kun je bepaalde rechten en plichten rechtstreeks aan de verdragen
ontlenen. Via de nationale rechters (via prejudiciële procedure) kun je die rechten/plichten
afdwingen. Burgers worden dus onderdeel van het proces van integratie, dit is de politieke
insteek geweest van het HvJEU.
De juridische insteek: het EEG verdrag is meer dan een gewoon internationaal verdrag. De
gewone regels (alleen staten hebben onderling rechten en verplichtingen) van verdragen
gelden dan dus ook niet. Het doel is het oprichten van een gemeenschappelijke markt en ook
individuen ontlenen rechten en plichten aan het verdrag. Dit is de kernstelling van de HvJEU.
Dit wordt bevestigd door de preambule van het verdrag.
Docent: belangrijkste overweging die het HvJEU ooit heeft gemaakt. Wat we nu kennen was
niet mogelijk zonder deze overweging, het gaf een geweldige impuls, maar de overweging is
wel logisch onzin. Het is een cirkelredenering.
Autonome rechtsorde: weliswaar is de EU tot stand gekomen als het resultaat van een
verdrag, maar door rechtstreekse werking is het niet een gewoon internationaal verdrag
meer (we zijn een autonome rechtsorde). De HvJEU is er dus ook een soort constitutionele
rechter van geworden. Ze laten zich er niet over uit of het ook een politieke gemeenschap is.
De kern overweging van dit arrest is de overweging waarin staat dat het verdrag van de Europese
unie meer is dan een overeenkomst die slechts wederzijdse verplichtingen tussen de
verdragsluitende mogendheden schept.
Costa v. ENEL
Voorrang gemeenschapsrecht: alleen rechtstreekse werking is niet genoeg, want dan kunnen
er nog conflicten ontstaan met constitutioneel recht van lidstaten en kan de nationale
rechter EU recht buiten toepassing laten. Costa v. ENEL neemt dit verweermechanisme weg.
Zelfs secundair EU-recht (bijv. verordening of richtlijn) staat boven constitutioneel recht van
lidstaten. Dit is heel erg vergaand en niet bepaald o.g.v. een grondwettelijke vergadering van
Europa, maar slechts besloten door een rechter. Dit is alles is om het gemeenschapsrechtelijk
karakter niet verloren te laten gaan.
De kernoverweging is dat eenzijdig afgekondigd wettelijke voorschrift niet boven de rechtsorde van
de gemeenschap kan worden gesteld.
Indien het wel erboven wordt gezet, worden daarmee de doelen van art. 5 lid 2 EEG in gevaar
gebracht en leidt het tot een overtreding van de discriminatieverboden van art. 7 EEG.
Vergelijking met federale rechtsorde
Advies 1/91: het HvJEU zegt dat de EU in feite iets als een federale rechtsorde (vergelijk
Duitsland of Amerika). Met de aanvaarding van rechtstreekse werking en voorrang hebben
we ook aanvaard dat de EU zoiets is als een federale rechtsorde.
De rechtstreekse werking en voorrang hebben als gevolg dat deze rechtsorde op homogene
wijze wordt uitgelegd en toegepast in de EG. Oftewel de relatie tussen het
gemeenschapsrecht en de nationale rechtsordes is, dankzij rechtstreekse werking en
voorrang, vergelijkbaar met de relatie tussen de bondsstaat en deelstaten in een federale
staat. In die zin kan men spreken van het gemeenschapsrecht als ‘nieuw’ (Van Gend & Loos)
en als ‘eigen’ (Costa v. ENEL), d.w.z. als een autonome rechtsorde.
3
, Wat staat achter deze leerstukken? Een teleologische interpretatie van het verdrag van Rome. Wie
de doeleinden wilt bereiken is akkoord gegaan met de middelen die we daarvoor gebruiken. Als je A
zegt moet je ook B zeggen. Via latere verdragen zijn de EU-leden akkoord gegaan met de
rechtstreekse werking en voorrang.
Doeleinden/A: een gemeenschappelijke markt
Middelen/B: rechtstreekse werking en voorrang
Het hof had bij deze uitspraken dus een teleologische redenering. Een rechtsorde die op gelijke wijze
wordt toegepast in de hele EG is een voorwaarde voor de inrichting van een gemeenschappelijke
markt. Politieke eenheid is daarentegen geen voorwaarde voor, hoewel politieke eenwording niet bij
voorbaat wordt uitgesloten.
Deze arresten sloegen toen der tijd als een bom in want in het verdrag van Rome was niks te lezen
over rechtstreekse werking of voorrang. Achteraf hebben de lidstaten gezegd: dit is eigenlijk een heel
goed is. Ze dachten dat het ze zo veel makkelijker ging lukken om zo de gemeenschappelijke markt te
bewerkstelligen.
Biedt de gemeenschappelijke markt voldoende draagvlak om de normatieve grondslag te zijn van een
‘autonome’ rechtsorde? (deze vraag komt later aan bod)
Autonomie van het gemeenschapsrecht
In van Gend en Loos wordt gesproken over een ‘nieuwe’ rechtsorde en bij Costa v. ENEL een ‘eigen’
rechtsorde. Het heeft een eigen doel namelijk het oprichten van een gemeenschappelijke markt, het
is wel tot stand gebracht door lidstaten maar er niet afhankelijk van (= eigen).
De EU als ‘constitutionele’ gemeenschap (Les Verts arrest)
De EU als rechtsgemeenschap
Op grond van deze teleologische interpretatie noemt het Europese Hof het EG-Verdrag het
‘constitutionele handvest’ van de EG (Les Verts-arrest), waarbij het Hof, dankzij de ruime bewoording
van art. 220 (ex 164) EG, in feite als een soort constitutionele rechter fungeert, die over de
horizontale verdeling van bevoegdheden tussen de EG instellingen en de verticale verdeling van
bevoegdheden tussen de EG en haar lidstaten beslist.
Les Verts arrest (volwaardige legaliteitscontrole): mocht er twijfel zijn of een lidstaat iets mag
doen in het kader van Europees recht of waar een bevoegdheid ligt, dan beslist het HvJEU
daarover. Dus niet de hoogste rechter van de lidstaat. In deze zaak zegt de HvJEU dat de EU
enen rechtsgemeenschap is en rechtsmiddelen heeft: volwaardige legaliteitscontrole.
Legaliteit van rechtsvorming
Horizontale bevoegdheidsverdeling: tussen de Europese instellingen, beslecht door HvJEU.
Verticale bevoegdheidsverdeling: tussen de lidstaten en de Europese instellingen, beslecht
door HvJEU.
in Duitsland is dit ook zo geregeld.
Fundamenteel probleem: is dit verdrag eigenlijk een constitutie?
Autonome rechtsgemeenschap zonder politieke gemeenschap?
Kan dit? Les Verts zwijgt over legitimiteit. Wat is echter de grond van het gemeenschapsrecht? Deze
vraag is van bijzonder belang als men bedenkt dat in de democratie juist het volk wordt beschouwd
als de grondslag van een rechtsorde. Dit is onder andere de betekenis van het democratiebeginsel:
de 'volkssoevereiniteit'. Is er in deze zin een 'autonome bron' die het gemeenschapsrecht zijn binding
verleent? Deze vraag brengt ons terug naar het uitgangspunt van het Hof: is het gemeenschapsrecht
werkelijk een 'nieuwe' en 'eigen' rechtsorde?
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper zoetimmermans. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 48298 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen