Samenvatting Sociale Psychologie
H1 Inleiding tot de sociale psychologie
1.1 Wat is sociale psychologie?
De wetenschappelijke studie naar de manier waarop gedachten, gevoelens en gedragingen van
mensen worden beïnvloed door de werkelijke of imaginaire aanwezigheid van andere mensen
Sociale invloed: Het effect dat de woorden, daden of alleen al de aanwezigheid van andere
mensen hebben op onze gedachten, gevoelens, attitudes of gedrag
Sociale invloed gaat verder dan gedrag. Het omvat zowel onze gedachten en gevoelens als onze
zichtbare handelingen. Ten tweede heeft sociale invloed meer uitingsvormen dan alleen de
doelbewuste pogingen tot overreding.
Empirische methode: Op waarneming en/of onderzoek gebaseerde methode voor het toetsen
van hypothesen
Hypothese: Een als voorlopige waarheid aangenomen maar nog te bewijzen veronderstelling
Het uitvoeren van sociaalpsychologische experimenten is een uitdaging, omdat we proberen
voorspellingen te doen over het gedrag van hoogontwikkelde wezen in allerlei complexe situaties.
1 van de taken van de SP is het formuleren van gefundeerde veronderstellingen (hypothesen)
over de specifieke situaties. Na het opstellen van een hypothese ontwerp de SP een experiment
dat gedetailleerd genoeg is om de situaties op te roepen die tot de ene of de andere uitkomst
zullen leiden. Dit vergroot onze kennis over de menselijke aard en stelt ons in staat om accurate
voorspellingen te doen.
Onderzoekt wat de specifieke eigenschappen zijn van de omstandigheden waaronder het een of
het ander het waarschijnlijkst is. Onderscheid dus vooral doordat ze zich niet zo bezighoudt met
sociale situaties in een objectieve betekenis, maar doordat ze zich steeds in eerste instantie richt
op de manier waarop mensen beïnvloed worden door hun interpretatie of construct van hun
sociale omgeving
Construct: de manier waarop mensen de sociale wereld waarnemen, begrijpen en interpreteren.
Determinant: bepalende factor in een ontwikkeling of toestand.
Individuele verschillen: die aspecten van de persoonlijkheid die mensen onderscheiden van
anderen
Sociale psychologie is gerelateerd aan andere sociale wetenschappen, zoals de sociologie,
economie en politicologie. Sociologie concentreert zich niet op de psychologie van het individu,
maar naar de samenleving als geheel kijkt. Het analyseniveau is een groep of sociaal systeem.
Voor SP’ers is het analyseniveau het individu in de context van een sociale situatie.
Het verschil tussen de sociale psychologie en andere sociale wetenschappen wat betreft het
niveau van analyse, weerspiegelt een ander onderscheid tussen de disciplines: de vraag wat ze
proberen te verklaren. Het doel van de SP’er is het identificeren van de universele eigenschappen
van de menselijke natuur die ervoor zorgen dat iedereen gevoelig is voor sociale invloed,
onafhankelijk van sociale klasse of cultuur.
1
,Crosscultureel onderzoek is uiterst waardevol, omdat hierdoor de theorieën worden
aangescherpt, universaliteit wordt aangetoond, aanvullende variabelen naar voren komen die
helpen ons inzicht te vergroten en waarmee we uiteindelijk accuratere voorspellingen kunnen
doen over het menselijk sociaal gedrag.
1.2 De macht van de situatie
Attributie: het toeschrijven van oorzaken aan het eigen of aan andermans gedrag en het daarmee
voorzien van verklaringen
1.3 De macht van sociale interpretatie
Behaviorisme: stroming in de psychologie die de stelling verdedigt dat men, om menselijk
gedrag te kunnen begrijpen, slechts hoeft te kijken naar de bekrachtigende eigenschappen van de
omgeving
Gestaltpsychologie: stroming die het belang benadrukt van het bestuderen van de persoonlijke
manier waarop een object wordt waargenomen, in plaats van het bestuderen van de manier
waarop de objectieve, fysieke eigenschappen van het object zijn samengevoegd.
Fenomenologie (Husserl): filosofische methode die probeert door de geestelijk intuïtieve
beschouwing van de dingen, niet door rationele kennis, de constitutie van de wereld in de geest
en het wezen der dingen te beschrijven.
Kurt Lewin wordt algemeen beschouwd als de grondlegger van de moderne experimentele
sociale psychologie. Gestaltprincipes niet alleen op de perceptie van objecten toepassen, maar
ook op sociale perceptie. Belangrijker om te begrijpen hoe mensen de sociale wereld waarnemen,
doorgronden en interpreteren dan de objectieve eigenschappen ervan te begrijpen.
Lee Ross: naïef realisme de overtuiging dat ieder van ons dingen waarneemt ‘zoals ze echt
zijn’.
1.4 De oorsprong van constructen: fundamentele menselijke motieven
Twee motieven van essentieel belang: behoefte aan een positief zelfbeeld en de behoefte om de
wereld accuraat waar te nemen.
Positief zelfbeeld: evaluatie van mensen van hun eigenwaarde de mate waarin ze zichzelf
beschouwen als goed, competent en beschaafd.
Wanneer het ertoe leid dat iemand zijn acties rechtvaardigt en er niet van leert, kan dat
verandering en zelfverbetering in de weg staan.
Belangrijkste bevindingen:
1. Menselijke wezens zijn gemotiveerd om een positief beeld van zichzelf in stand te
houden, deels door hun gedrag te rechtvaardigen
2. En dat dit hen er onder bepaalde te specifiëren omstandigheden toe brengt dingen te
doen die in eerste instantie verassend of paradoxaal lijken
Sociale cognitie: hoe mensen denken over zichzelf en de sociale wereld; hoe mensen sociale
informatie selecteren, interpreteren, herinneren en gebruiken om oordelen te vormen en
beslissingen te nemen.
2
,Ander belangrijk motief is de behoefte aan controle. Mensen hebben graag het gevoel enige
controle te hebben over hun omgeving. Als dat gevoel ontbreekt, als mensen geloven dat ze geen
of weinig invloed hebben op de vraag of hun iets goed of iets slechts te wachten staat, heeft dat
een aantal belangrijke consequenties.
H2 Methodologie: hoe doen sociaal psychologen onderzoek?
2.1 Sociale psychologie: een empirische wetenschap
Sociaalpsychologisch onderzoek begint met een hypothese over de effecten van sociale
beïnvloeding. Komen vaak voort uit eerdere theorieën en onderzoeken. Groot deel is gebaseerd
op observaties uit het leven van alledag.
Een fundamenteel principe van de sociale psychologie is dat veel maatschappelijke problemen,
zoals de oorzaken en reacties op geweld, wetenschappelijk bestudeerd kunnen worden.
Hindsight bias: de neiging van mensen om hun vermogen om een uitkomst te voorspellen te
overdrijven nadat ze te weten zijn gekomen hoe die uitkomst eruitziet.
3 onderzoeksmethoden:
- de observationele methode
- de correlationele methode
- de experimentele methode
Sociaalpsychologisch onderzoek is opwindend omdat we de instrumenten hebben waarmee we
empirisch onderbouwde antwoorden kunnen vinden op vragen waarover filosofen eeuwenlang
hebben gedebatteerd.
Tegelijkertijd hebben we door schade en schande geleerd om deze opwinding te temperen met
een flinke dosis bescheidenheid, omdat de praktische en ethische beperkingen waarmee je als
sociaalpsychologisch onderzoeker te maken krijgt, erg groot zijn.
2.2 De observationele methode: sociaal gedrag beschrijven
Observationele methode: techniek waarbij een onderzoeker mensen observeert en zijn of haar
metingen of indrukken over hun gedrag systematisch vastlegt. Voorbeeld = etnografie
Etnografie: methode waarbij een onderzoeker probeert een groep of cultuur te begrijpen door
die van binnenuit te observeren, zonder de groep zijn eigen normen en waarden op te leggen.
Steeds vaker gebruikt om die andere culturen te beschrijven en hypothesen te formuleren over
psychologische principes.
De onderzoeker vermijdt zo veel mogelijk de eigen normen en waarden aan anderen op te leggen,
zodat hij open kan staan voor het gezichtspunt van de geobserveerde personen.
Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid: de mate van overeenkomst tussen de resultaten van twee
of meer mensen die onafhankelijk van elkaar een dataset observeren en coderen.
Door aan te tonen dat twee of meer beoordelaars onafhankelijk van elkaar tot dezelfde
observaties komen, voorkomen onderzoekers dat hun observaties subjectieve, vervormde
indrukken van een enkel individu zijn.
3
, Analyse van archieven: vorm van observationele methode waarbij de onderzoeker de
verzamelde documentaire, oftewel de archieven, van een cultuur onderzoekt (bijvoorbeeld
dagboeken, romans, tijdschriften en kranten).
Beperkingen van de observationele methode. Kan alleen worden gebruikt voor het
bestuderen van documenten en van gedrag dat in het openbaar wordt gemanifesteerd. De
methode leent zich niet voor het onderzoeken van de gedachten van mensen of van hun
privégedrag. Bovendien laten observaties van een bepaalde groep zich vaak moeilijk naar de mens
in het algemeen generaliseren,
2.3 De correlationele methode: sociaal gedrag voorspellen
Correlationele methode: techniek waarbij twee of meer variabelen systematisch worden
gemeten en waarmee wordt vastgesteld wat de relatie is tussen die variabelen
Correlatiecoëfficiënt: een maat voor correlatie waarmee je de samenhang kunt vaststellen tussen
twee variabelen (bijvoorbeeld in welke mate gewicht samenhangt met lengte)
Een negatieve correlatie betekent dat de toename van de waarde van de ene variabele gekoppeld
is aan een afname van de waarde van de andere.
Vragenlijstonderzoek (surveys): onderzoek waarin aan een representatieve steekproef van
mensen (vaak anonieme) vragen gesteld worden over hun attitudes of gedrag. Handige manier
om de attitudes van mensen te meten.
Onderzoekers bewerken de uitkomsten van surveys vaak met behulp van de correlationele
methode om te berekenen in hoeverre het antwoord op de ene vraag samenhangt met andere
antwoorden.
Psychologen gebruiken surveys om sociaal gedrag en attitudes beter te begrijpen.
Voordelen van surveys:
- Ze stellen de onderzoekers in staat om zich een beeld te vormen van de relatie tussen variabelen
die moeilijk observeerbaar zijn, zoals hoe vaak mensen veilig vrijen
- De mogelijkheid om een representatieve steekproef te nemen van de bevolking
Antwoorden op een survey zijn alleen bruikbaar als ze representatief zijn voor de bevolking in
het algemeen, niet alleen voor de mensen die aan het onderzoek hebben deelgenomen.
Aselecte steekproef: manier om ervoor te zorgen dat een steekproef representatief is voor de
populatie doordat iedereen in die populatie evenveel kans heeft om geselecteerd te worden voor
de steekproef.
At random steekproef (randomisatie): het willekeurig ordenen of in groepen indelen van een
populatie
Potentieel probleem gegevens survey: de nauwkeurigheid van de antwoorden.
4
