Deze samenvatting van het vak Rechtssociologie bevat alle hoorcolleges, aantekeningen en voorgeschreven literatuur. De samenvatting is ingedeeld per week en de belangrijke begrippen zijn dikgedrukt. De literatuur is waar nodig gekoppeld aan de hoorcolleges en hier wordt ook duidelijk naar verwezen.
SAMENVATTING RECHTSSOCIOLOGIE
WEEK 1: HET VELD VAN DE RECHTSSOCIOLOGIE
In zijn literatuur stelt HULS dat de rechtssociologie wederzijdse invloeden bestudeert. Juristen
houden zich bezig met het geldende recht (law in the books), terwijl rechtssociologen zich meer
richten op de maatschappelijke betekenis van dit recht (law in action). Rechtssociologen leggen
minder de focus op de juridische kant, en meer op de maatschappelijke context. Dit betekent dat zij
meer aandacht hebben voor de praktijk van het recht, dan voor de theorie van het recht. VB law in
the books: wetsteksten, vonnissen, bevoegdheden, argumenten en oplossingen. VB law in action:
totstandkoming, functioneren juridische instituties, effecten, praktijken en problemen.
Recht wordt enerzijds gezien als problematisch, omdat er teveel regels zijn. Anderzijds kent de
samenleving positieve ontwikkelingen door het recht. Denk aan emancipatie. Rob Schwitters
onderscheidt vier functies van het recht:
1) Ordende functie: een ordelijk verloop van de samenleving kan worden bewerkstelligd als
mensen elkaars gedrag kunnen voorspellen om daar vervolgens hun eigen gedrag op af te
stemmen (denk aan verkeersregels).
2) Instrumentele functie: recht is een instrument van de overheid om bepaalde doelen te
bereiken. De middelen moeten wel zinvol en effectief zijn.
3) Geschillenbeslechtingsfunctie: het recht kan als middel fungeren om conflicten en geschillen
op te lossen of op een vreedzame manier te beëindigen.
4) Normatieve/expressieve functie: het recht geeft inzicht in wat de belangrijkste waarden en
idealen van de samenleving zijn (rechtsbescherming).
Aan deze functies liggen aannames ten grondslag over de waardering, de werking en de toegang tot
het recht. Er moet worden gekeken of functies ook in de praktijk zo werken. Zo kun je je afvragen of
de ordende functie wel altijd zo positief is en of het recht echt het gunstigst is bij de
geschillenbeslechtingsfunctie.
Bij de rechtssociologie wordt op een andere manier gekeken naar:
1) Wat recht is
2) Hoe het tot stand komt (sociale productie / sociale genese)
3) Wat het doet (sociale werking)
Naast een intern perspectief wordt er ook vanuit een extern juridisch perspectief gekeken. De
begrippen ‘recht’ en ‘regels’ krijgen hiermee een ruimere opvatting. Het gaat om alle soorten regels
en is daarmee breder dan alleen het recht door de wetgever. Ehrlich duidt dit aan als ‘levend recht’.
HETROGH & WEYERS spreken over het recht van onderop; wat zowel formeel als informeel recht
inhoudt. Dit perspectief van de rechtssociologie kan op twee manieren worden ingevuld:
1) Recht ‘van onderop’: vanuit de maatschappij naar het recht kijken. Niet opereren binnen de
kaders van het rechtssysteem (intern/deelnemersperspectief), maar het rechtssysteem
benaderen van buitenaf (extern/toeschouwersperspectief).
2) ‘Recht’ van onderop: rechtssociologen zijn naast het statelijk/officieel recht, ook
geïnteresseerd in verschillende vormen van niet-statelijk/niet-officieel recht. Het gaat dan
om regels die groepen mensen zelf belangrijk vinden, zonder tussenkomst van de overheid.
Deze interne regels van het ‘levend recht’ zijn vaak voor mensen even belangrijk als de regels
uit de wet.
Ook HULS stelt dat er andere instanties dan alleen het recht sociale controle op je uitoefenen. Denk
aan je gezin, sport of studie. Daar zijn ook informele regels en sancties bij het overtreden ervan. John
,Griffiths: recht is een specialistische vorm van sociale controle; door functionarissen van de staat
(rechters, politie, handhaving). Overeenkomst tussen beide vormen van sociale controle: continuüm.
De empirie is in de rechtssociologie erg belangrijk. Een wetgever die effectiviteit nastreeft, moet
rekening houden met sociale contexten waarbinnen het recht zijn werking krijgt. De maatschappij
laat zich namelijk niet zomaar sturen en burgers/organisaties interpreteren het recht vanuit hun
eigen perspectief. Dit betekent dat er dus ook gekeken moeten worden naar interviews, i.p.v. slechts
de wetgeving.
HERTOGH & WEYERS. Belangrijke componenten van de rechtssociologie die laten zien hoe de
maatschappelijke context er in de praktijk uitziet:
1) Recht is mensenwerk: ieder mens is anders en kijkt vanuit zijn eigen achtergrond en
perspectief naar een regel. Daarbij heeft het recht een sociaal karakter en maakt het
onderdeel uit van de maatschappij. Het tot stand komen, uitvoeren en de handhaving van
het recht vindt plaats in veel sociale verbanden.
2) Recht en staat zijn niet onlosmakelijk met elkaar verbonden: recht heeft een pluralistisch
karakter. Bedrijven, gezinnen, studentenverenigingen en andere sociale instanties
handhaven net zo sterk hun interne regels als de overheid dat doet.
3) Invloed van het recht staat ter discussie: wetten hebben niet altijd bedoelde effecten en niet
iedereen houdt zich aan de regels. De vraag is hoe dat komt.
Rechtssociologen zien recht als een sociaal verschijnsel en houden zich bezig hoe juridische
constructies betekenis krijgen in de samenleving. De invloed van de samenleving op het recht is de
sociale productie van het recht. De invloed van het recht op de samenleving is de sociale werking van
het recht. Ook kent de rechtssociologie twee pilaren. De eerste pilaar focust zich op de sociale
productie van het recht en kent vier maatschappelijke bronnen van het recht:
1) Politiek
2) Economische en technologische ontwikkelingen
3) Juridische professionals
4) Rechtsopvattingen van burgers (rechtscultuur)
De tweede pilaar gaat over de sociale werking van het recht. Kent de burger de wet wel? En zo ja,
waarom zouden burgers het recht gehoorzamen?
1) Een gefilterd rechtsbegrip
2) De kracht van sociale verbanden
3) Niet iedereen heeft gelijke kansen op adequate toegang tot het recht
Literatuur HULS
Geschillen zijn sociale constructies, waar mensen conflicten van kunnen maken. Er is geen probleem,
totdat bepaalde gewoontes worden benoemd als problematisch (naming). Voor dit probleem moet
een verantwoordelijke voor worden aangewezen (blaming). Soms legt deze verantwoordelijke de
schuld terug bij het slachtoffer (blaming the victim). In het recht lees je gedeelde maatschappelijke
opvattingen over wat problematisch is en wie daarvoor verantwoordelijk is. Daarna volgt het
opvragen van excuses, herstel of zekerheid voor in de toekomst (claiming).
Het doel van naming, blaming en claiming is het onder woorden brengen van de ontwikkeling van
een conflict. Zolang er geen collectivisering optreedt, blijven geschillen private problems tussen
private partijen. Niet alle problemen zullen in conflicten uitmonden en niet alle conflicten zullen tot
een besluit van de wetgever of de rechter leiden. Er wordt daarom gesproken van een
conflictpiramide.
, Governance: een pluriforme en niet hiërarchische manier van sturing. De overheid is hierin niet de
enige instantie die richting geeft aan de ontwikkeling van de samenleving. Sociale media, kranten en
zelfregulering binnen bedrijven doen dit ook.
Top-down-benadering: perspectief vanuit de autoriteiten en bestuurders. Houden zich bezig met de
vraag of de bedoelingen van de wetgever zijn gerealiseerd.
Bottom-up-benadering: perspectief vanuit de burger of bedrijf. Houden zich bezig met de vraag hoe
de werkvloer reageert op de nieuwe wet.
Literatuur BLOCQ & VAN DER WOUDE
Rechtsgeleerden en sociale wetenschappers gingen samenwerken om een efficiënter beleid en recht
te bewerkstelligen voor sociale controle. Vier factoren dragen bij aan een hernieuwde belangstelling
voor recht en samenleving:
1) Meer respect voor sociale wetenschappen
2) De burgerrechtenbeweging en de strijd tegen armoede
3) Financieringsmogelijkheden
4) Besef dat law in the books niet hetzelfde is als law in action
Er kwam veel onderzoek naar de kloof tussen law in the books en law in action en de neveneffecten
van de wet. Veel kritiek kwam er op deze gap-studies. Zo stelde Abel dat deze kloof gebruikelijk is en
Silbey vond dat er meer gefocust moest worden op de naleving van de wetten i.p.v. de niet-naleving.
In het politieke landschap was er sprake van verandering. De staat wilde namelijk het gedrag van
haar burgers besturen. Wets- en maatschappijwetenschappers spelen een belangrijke rol om de
regering te helpen met het ontwikkelen van wetten en beleid die daarbij helpen. Er kwam echter veel
kritiek op de sociale veranderingen d.m.v. procesvoering. Daarbij werd de ondoelmatige aard van
recht en beleid benadrukt.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Thesso. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
