Wereld in beweging
Hoe moet onze eigenlijk bizarre wereld vol scherpe contrasten, dan verbeterd worden? Om
deze vraag goed te kunnen beantwoorden, is het nodig om eerst de wereld zoals zij
waarschijnlijk in elkaar zit, goed te doorgronden, op een wetenschappelijke manier, zonder
vooringenomenheid, niet pessimistisch, niet optimistisch, maar klinisch.
Het doel van de Leer van de Internationale Betrekkingen
Hoofdstuk 1: de wording van het wereldbestel – de geschiedenis
Vier hoofdvormen van politieke organisaties
1. Het keizerrijk
2. Het feodale systeem
3. Stadstaten
4. Het stelsel van aparte ‘nationale’ staten met redelijk vastomlijnde grenzen
Het feodale stelsel: mensen waren ondergeschikt aan adellijke heersers; een koning of keizer
en de daaronder afdalende machtsorde van hertogen, graven, baronnen en jonkheren.
Mensen moesten een lokale pachtheer gehoorzamen en hun plichten waren afhankelijk van
het gebied waarin ze woonden.
Het stelsel van nationale staten, zoals wij nu kennen, is ontstaan door koningen die in de
16e/17e eeuw hun gebieden gingen moderniseren; nationale talen, rechtsstelsels en culturen
werden bevorderd en een grote mate van cohesie (interne samenhang) werd nagestreefd.
De koning was soeverein (hoogste macht) en de staat werd geacht onafhankelijk te zijn:
geen hogere, wereldlijke macht boven zich te erkennen.
1648: stelsel van nationale staten met vastomlijnde grenzen in Europa
- Verdragen van Munster en Osnabrück; kwam een einde aan de 30/80-jarige oorlog.
- Soevereine staten; genieten hoogste gezag binnen hun grenzen en onderling geen
bemoeienis over binnenlandse zaken.
- Internationale toneel werd anarchisch: zonder een duidelijk en sterk bestuur boven de
staten.
Internationale betrekkingen: de manier waarop naties/staten/landen met elkaar omgaan
en welke afspraken en gebruiken zij daarbij maken en volgen. In bredere zin kan de term
ook verwijzen naar de contacten en afspraken die organisaties of personen uit verschillende
landen onderling of met buitenlandse regeringen hebben.
Land: een vage term voor het gebied of de streek waar een volk woont
Staat: land krijgt een bestuur met rechtspersoonlijkheid en vaste grenzen
Natie: een volk met gemeenschappelijke kenmerken vormt een vermeende gemeenschap
binnen de staat of soms over de grenzen heen.
Voorlopers van het huidige statenbestel
Een begin van het Europese statensysteem kan worden gevonden in de opdeling van het
Frankrijk in 843 en de kerstening, het christelijk worden, van Europa
,De tegenstelling tussen wereldlijke heersers, die met inzet van legers zijn macht konden
uitbreiden, en de kerk, die op grond van godsdienst gezag uit oefenen, leidde tot ernstige
conflicten
Soevereiniteit en volkenrecht:
- De centrale rechtsstaat: bood vrede en vrijheid en vormde de hoogste rechtsorde
(soeverein)
- Leer: Staten waren niet enkel afhankelijk van macht en geweld maar diende zich aan het
volkerenrecht houden. Staten waren moreel verantwoordelijk voor wat zij deden in een
internationale betrekkingen.
- Hugo de Groot/Grotius: ging uit van het natuurrecht dat gebaseerd is op de menselijke
rede. Hiermee gaf hij de staat een seculier (wereldlijk) karakter. Door de systematische
en juridische manier waarop hij zijn theorie uitwerkte, wordt hij wel de vader van het
moderne internationale recht genoemd.
- Volgens hem hebben staten alleen recht oorlog te voeren indien zij vordering of een
andere staat niet vreedzaam kunnen afdwingen. Staten hebben daarom plichten
tegenover elkaar. Zij mogen niet zomaar oorlog tegen elkaar voeren, maar alleen als een
oorlog gerechtvaardigd is. Staten kunnen daarbij niet neutraal blijven omdat zij moeten
meedoen met het straffen van een staat die een onrechtvaardige oorlog voert.
- Hiermee ontstond een soort van supranationale, boven de Staten geldende, plicht van
staten ten opzichte van elkaar
- Nederland en Duitsland
- Amerika onafhankelijkheid van GB
- De Franse Revolutie
- Agrarische revolutie
- Industriële revolutie: begon in het Verenigd Koninkrijk in het midden van de 18e eeuw
en leidde tot revolutionaire veranderingen. Belangrijk is onderscheid te maken tussen
de technische uitvindingen op zichzelf en de ingrijpende maatschappelijke gevolgen van
het grootschalige gebruik van deze uitvindingen. De technische uitvindingen op zich
waren wellicht niet eens zo spectaculair, maar bij elkaar opgeteld en op grote schaal
toegepast, leidden ze tot totale transformatie van het productieproces en de
samenleving
Gevolgen van de revoluties in Europa
Franse revolutie: had de onderdrukkende marsorde in het land weggevaagd en een einde
gemaakt aan het absolutisme van de Franse koning. Absolutisme is de opvatting dat de
koning, met zijn van God ontvangen soevereiniteit, de onbetwiste machthebber is. De
revolutie leiden tot een door de grondwet ingeperkte monarchie met een sterkere positie
van burgers in het parlement en een onafhankelijke rechterlijke macht
Niet langer de macht van de koning, kerk en adel, maar grondwetten vormen de basis voor
het staatsbestel en de politiek
comperative kostenvoordeel: het handelssysteem waarbij landen hetgeen moesten
produceren waarin zij, naar verhouding, het beste waren en dat door het voeren van handel
andere producten geïmporteerd moesten worden
,Natie: een natie wordt gezien als een grote groep mensen die bijeen hoort op basis van hun
grondgebied, taal en cultuur en die ook een gemeenschappelijk verleden en toekomst heeft
- De eenwording van Italië
- De eenwording van Duitsland: maakte van het land in één klap de dominante militaire,
demografische en industriële macht van Europa. Duitsland werd daarmee in potentie als
een grote bedreiging voor het Europese machtsevenwicht gezien
- Koloniaal Imperialisme: het proces waarbij landen hun macht in andere delen van de
wereld uit willen breiden door gebieden te veroveren en te beheersen (zichzelf groter
maken, zoveel mogelijk land beheersen). Conflicten tussen Europese grootmachten
werd niet op het continent zelf maar in Europese koloniën in Azië uitgevochten.
- De aanloop naar de Eerste Wereldoorlog: het imperialisme verergerde de economische
spanningen en de rivaliteit die in Europa al langer bestonden
Alle Europese grootmachten waren bang hun status als grootmacht te verliezen
Een andere reden voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog was het grote
oorlogsenthousiasme in de verschillende landen. Oorlog werd in de aanloop naar het
conflict door vele gezien als de ware bestemming van de natie; daarom zouden zij
zich van hun beste kant kunnen laten zien. Er zo voor eens en voor altijd duidelijk zijn
wie de sterkste was
Het verdrag van Versailles: was voor Duitsland zeer vernederend. Het land kreeg als enige
de schuld voor het uitbreken van de oorlog. In het verdrag van Versailles werden de enorme
herstelbetalingen die Duitsland moest doen voor het herstel van de oorlog opgelegd
De naoorlogse wereldorde en de ‘New world’. De wereldorde na 1945 en de koude oorlog
Net als na de Eerste Wereldoorlog werden het statensysteem en de machtsverhoudingen na
1945 grondig gewijzigd. De rol van Europa op het internationale toneel was vooralsnog
uitgespeeld. Duitsland en Japan waren vernietigend verslagen en werden bezet; Duitsland
door de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Frankrijk en de Sovjet-Unie en Japan werd bezet
door Amerika.
Na de Tweede Wereldoorlog ontstond een bipolaire wereld, gedomineerd door twee
ideologische blokken: de Sovjet-Unie en vooral de Verenigde Staten, die als onbetwiste
wereldmachten uit de oorlog naar voren kwamen.
De positie van de Sovjet-Unie was paradoxaal: het was een wereldmacht geworden maar
had ten koste van de oorlog enorme verliezen geleden. Het land heeft zich na de oorlog
nooit echt kunnen herstellen van de enorme verliezen die ze hebben geleden. Aan het einde
van de Tweede Wereldoorlog was er daarom in feite maar een echte supermacht en dat was
Amerika
- De koude oorlog: de Sovjet-Unie bracht eerste atoombom tot ontploffing. Daarmee
begon een hevige wapenwedloop met de Verenigde Staten. Dit leidde ertoe dat beide
landen over een arsenaal van tienduizenden nucleaire wapens beschikten waarmee zij
immense stukken grondgebied konden vernietigen
- De Cubacrisis: tot een zeker ontspanning in de relatie tussen de VS en de Sovjet-Unie
- The Vietnam War; poging communisme te bestrijden, Noord- zuid Vietnam
- De dekolonisatie
, Hoe kwam de VN tot stand?
De VN is opgericht in 1945, na de Tweede Wereldoorlog. De VN richt zich op vijf
kernactiviteiten: Vrede en veiligheid, economische en sociale ontwikkeling, mensenrechten,
humanitaire zaken en internationaal recht. Het belangrijkste doel van de VN was om de
internationale vrede en veiligheid te handhaven en waarborgen, om te voorkomen dat er
nog een keer een wereldoorlog uitbreekt.
Welke verschijnselen kunnen verklaren dat na 1945 de dekolonisatie inzette?
- De dekolonisatie: na de Tweede Wereldoorlog raakte de Europese koloniale
mogendheden verstrikt in de tegenstelling tussen democratie en vrijheid in het
moederland en het onderdrukken van de bevolking van hun koloniën.
Na de Tweede WO waren veel Europese landen enorm verzwakt. Grote gebieden lagen
volledig in puin en de oorlog had veel geld en levens gekost.
1. Het opbouwen van hun eigen land was de eerste prioriteit waardoor de aandacht
voor kolonies verzwakte.
2. Nederland ontkende de oorlog. De kolonies waren het daar niet mee eens omdat zij
ook veel schade aan de oorlog hadden ondervonden. Kolonies kwamen in opstand
omdat ze vonden dat ze zelf het land moesten leiden.
3. Rol van de VS: de VS was vroeger zelf een kolonie en was de eerste kolonie die zelf
een soevereine staat werd. VS was daarom TEGEN het imperialisme. De VS dwong
Nederland om te stoppen met oorlog voeren in Indonesië; VS zou anders alle
schadeherstelhulp stopzetten die NL kreeg om op te bouwen.
Einde van de koude oorlog: De Sovjet-Unie viel intern uit elkaar; politiek, druk van de
bevolking, economisch, waardoor VS overbleef als grootmacht
SOEVEREINITEIT: gaat over de zelfbeschikking van staten (zelfbeschikkingsrecht). Een staat
is soeverein wanneer hij binnen zijn grondgebied het hoogste gezag voert. Als een andere
staat of groepering machtiger is dan de staat, dan noemen we de staat niet (geheel)
soeverein. Soevereiniteit gaat over het recht van een staat om het hoogst mogelijke gezag
uit te voeren, waarbij ze geen verantwoording af hoeven te leggen aan andere staten en/of
landen. Een soevereine staat is een staat die niet afhankelijk is van andere staten of
grootmachten. Zelfbeschikkingsrecht; het recht om over jezelf te beslissen. Gezag in eigen
land.
Is Nederland soeverein?
Door de groei van internationale organisaties, in het bijzonder de EU, zijn staten langzaam
maar zeker een groot deel van hun soevereiniteit gezamenlijk gaan uitoefenen. De EU is
een supranationale organisatie en heeft invloed op de landen die lid zijn van de EU.
Nederland is niet meer geheel soeverein omdat de EU machtiger is dan de staat. Nederland
moet ook verantwoording afleggen aan de Europese Unie, een geheel soevereine staat hoeft
dit niet aan een andere staat te doen. Het proces van sterke verwerving van het beleid en
de belangen van samenwerkende staten heet INTEGRATIE. Alle Europese verdragen staan
boven de wet. De huidige regelgeving in Nederland is voor een groot deel overgenomen uit
de Europese wetgeving. Daarnaast bepaalt de EU het immigratiebeleid. Op Europees niveau
wordt bepaald hoeveel immigranten er opgenomen worden in Europa en waar deze
