VZ 3.1 Moe, maar niet kunnen slapen
Functies van slaap
● ontspanning van het lichaam
> lichaamscellen groeien en herstellen tijdens de slaap, lichaam bouwt energie op voor
de volgende dag
> op de zij slapen is ideale houding; nek, rug en ledematen zijn het meest ontspannen,
door regelmatig te draaien kunnen alle spieren zich ontspannen
● ontspanning van de geest
> bewustzijn wordt minder tijdens slaap
> door tekort aan slaap raak je psychisch en lichamelijk oververmoeid
● dromen
> dromen kost energie
> zware dromen en nachtmerries kunnen het gevolg zijn van het slapen met een volle
maag, of sterke emoties die je tijdens de dag hebt gehad.
Stadia van slaap
Slaap bestaat uit stadia of cycli (kringlopen) van 90 minuten. Bij een normale slaap doorloopt
iemand 5 slaapstadia
Stadium 0: ontspanning
> lichaam ontspant, vitale functies vertragen, lichaamstemperatuur verlaagt
Stadium 1: vertraging lichaamsfuncties
> belangrijkste lichaamsfuncties zoals hartactie, ademhaling, bloeddruk vertragen en
spieren ontspannen zich
Stadium 2: totale ontspanning
> 15 minuten nadat je in slaap gevallen bent, totaal ontspannen, kunt makkelijk wakker
worden
Stadium 3: moeilijk te wekken
> bloeddruk en lichaamstemperatuur zijn gedaald
Stadium 4: lichamelijk herstel
> volledige ontspanning, moeilijk te wekken, geen beweging meer waar te nemen. Er
komt een hormoon vrij dat groei beïnvloed en weefsel genezing bevordert
(slaapwandelen, bedplassen)
Stadium 5: remslaap
> droomt, rapid eye movement, activiteit lichaamsfuncties wisselt, spieren ontspannen
verder, vooral in nek en gezicht. Adrenaline wordt stootsgewijs in de bloedbaan
afgegeven. Beïnvloedt vitaliteit en vermoeidheid, stofwisseling, weerstandsvermogen en
overdracht zenuwprikkels.
Factoren die de slaap beïnvloeden
● leeftijd
> opgroeiende kinderen en zwangere vrouwen hebben meer slaap nodig dan
volwassenen
> ouderen hebben ‘s nachts minder slaap nodig, maar weinig nachtrust kan fysiek
, vermoeiend zijn, middagdutje
> actief zijn overdag is bevorderlijk voor goede nachtrust
● slaappatroon
> vast naar-bed-gaan ritueel
● lawaai en ongemakken
> plotseling gewekt worden door lawaai of onbekende geluiden kan verwarring
veroorzaken, zorgvrager raakt gedesorienteerd
> angst, pijn, irritaties en ongerustheid verstoren slaap
> ongemakken: gedwongen houding, urinekatheter, verband om gewond lichaamsdeel
● medicijnen
> sommige medicijnen maken overdag slaperig, andere middelen maken zorgvrager
verward en onrustig
Soorten slaapproblemen
● slapeloosheid
> symptoom van ziekte of onrust, spanningen en verkeerde leefgewoonten
> piekeren nr. 1 oorzaak van slapeloosheid, nare ervaringen verleden
● overmatig slapen
> manier om te ontkomen aan zorgen of frustraties, komt veel voor bij depressie
of burn-out
> slaapaanvallen, kan 10-20 minuten duren, kan op ieder moment van de dag
optreden → mag niet autorijden of met machines werken
● nachtmerries
> gevolg van niet goed verwerkte situaties
> trauma/angst voor de toekomst
> kleine kinderen ervaren fantasie en werkelijkheid als hetzelfde
● bedplassen
> angst weerhoud slapen
> symptoom van ziekte/emotioneel gestoorde ontwikkeling
> komt voor bij kinderen, meer bij mannen dan bij vrouwen
> is geen slaapprobleem, wordt als probleem ervaren bij anderen
● ongezond activiteiten- en rustpatroon
> kan ontstaan door aandoening of stoornis
> weinig actief, wordt niet moe
> te veel actief, oververmoeid
● verstoring dag- en nachtritme
> ochtend/avondmens wijkt af van wat hij gewend is
Gevolgen van slaaptekort
- afwijkend gedrag (nervositeit, irritatie, apathisch (onverschillig) voelen
- concentratieverlies, minder opmerkzaam → ongelukken
- gestoorde gedachtegang, niet normaal reageren op prikkels (mug → olifant)
- niet meer goed lichamelijk functioneren; minder activiteiten/werkzaamheden kunnen
doen
,Verpleegkundige taken om slaap-waakritme te bevorderen
in het kort:
● maatregelen om slaap te bevorderen
● gezond dag-nachtritme door plannen van activiteiten
● slaapmiddelen
● voorlichting
● regels voor slaaptijden
● vermijd cafeinehoudende middelen
● zorg voor prettige houding
maatregelen
● rekening houden met wensen en gewoonten van de zorgvrager (tijd van slapen, opstaan,
slaaprituelen)
● evenwicht rust en activiteit
● belemmerende factoren uitschakelen
● goede houding
● goed geluchte, frisse slaapkamer
● goed opgemaakt bed, opgeschudde kussens
totale bedrust: po voor het slapengaan, mondverzorging, kleine wasbeurt, bed schikken,
bedhekken omhoog bij onrust
tips voor zelfzorg
● houdt vaste gewoonten aan
● liever warme melk voor het slapen dan thee/koffie
● niet roken → activeert lichaam/hersenen
● ontspannende muziek luisteren/wandeling maken
● warm bad/ontspanningsoefeningen
● nachtlampje
regels in instellingen
● houd je aan de bed tijden
● iedereen op tijd klaar voor nachtrust
● vermijd lawaai
● bespreek alleen het hoogstnoodzakelijke met een zorgvrager en op fluistertoon (indien
wakker)
● bespreek problemen met een collega
● loop vaker binnen bij een zorgvrager die alleen is
kruik/warmwaterzak; niet warmer dan 40 C, controleer op lekken. 30 minuten voor bedtijd in
bed, dop naar beneden gericht
dag-nachtritme bewaken
● stimuleer zorgvrager op normaal dagritme
, ● zorg voor structuur
● plan geen zware activiteiten → oververmoeid
● zorg voor frisse lucht en afwisseling (pauze)
● bevorder sociale activiteiten, ruimte voor individuele behoeften
● genoeg tijd voor eten → geen honger ‘s nachts
● bewaak regelmaat
slaapmiddelen
blaas moet leeg zijn, bed in orde, rust op kamer/zaal
inslaapmiddel: snelwerkend, wordt snel in lichaam afgebroken
doorslaapmiddel; bijv nitrazepam
werking
● kalmeren, nemen angst weg, maakt slaperig, ontspant spieren, remt epileptische
aanvallen
verslavend effect: niet langer dan 2 weken
verslaving geeft lichamelijke en psychische afhankelijkheid.
psychisch: kan niet stoppen. lichamelijk: na stoppen
● angst en spanning
● slaapstoornissen
● rusteloosheid
→ onthoudingsverschijnselen
● verwardheid
● hoofdpijn
● spierpijn
