PW Kwaliteit en Effectiviteit van Orthopedagogische Interventies hoorcollege 1 10/11/2020
College 1: Jana Knot-Dickscheit
Doelstelling van het vak
➢ Kennis van en inzicht in: ‘evidence based’, ‘practice based’ en Resultaatgerichte
Ontwikkeling van interventies (RGOi) → dit zijn belangrijke concepten waarvan docenten
denken dat het goed is om kennis en inzicht van te hebben
➢ Kennis van en inzicht in: factoren die van invloed zijn op kwaliteit en effectiviteit van
orthopedagogische interventies aan kinderen, jeugdigen, volwassenen en opvoeders met
ernstige leer-, ontwikkelings,- gedrags- en opvoedingsproblemen → dus voor een brede
doelgroep
➢ Deskundig beslissing kunnen nemen: over inzetten interventies → in toekomst deskundig
beslissing kunnen nemen over inzetten van interventies
Dit zijn drie globale doelstellingen bij het vak.
Opbouw van het vak
Colleges 1 t/m 3: Jana Knot-Dickscheit
• ‘Evidence based’, ‘practice based’, Resultaatgerichte Ontwikkeling van interventies
(ROgI)
• Kwaliteit en effectiviteit van interventies: hoe te vinden + hoe te beoordelen
• Algemeen werkzame factoren, ‘What works’ beginselen
Colleges 4 t/m 6: Anne-Marie Huyghen
Coördinator vak: Anne-Marie Huyghen → a.m.n.huyghen@rug.nl
Eerste drie hoorcolleges alvast meenemen in hoe je kwaliteit en effectiviteit van interventies goed
kunt beoordelen en waar je informatie hierover kunt vinden. Ook een stukje verkennen met wat we
nou precies doen als er weinig wetenschappelijk onderzoek is gegaan naar een interventie en als de
hulpvraag bijv. afwijkt. Dit doen we met name in relatie tot de jeugdzorg en soms ook een uitstap
naar de zorg voor mensen met een meervoudige beperking (lichamelijk en/of verstandelijk)
Anne-Marie gaat zich concentreren op kwaliteit en effectiviteit van interventies die op sociale
domein spelen en ook onderwijsgerelateerd zijn.
We gaan meteen de diepte in. We hebben het begrip Evidence Based Practice weleens gehoord.
Tausendfreund heeft het in deze kartoon verbeeld. Als je het woord EBP in je mond neemt, dan lijkt
het net alsof een olifant naar binnen komt zweven en alles verpletterend is en een discussie ook plat
wordt gedrukt. En alle mogelijke ideeën en tegenstrijdigheden elkaar om de oren vliegen. Straks; wat
is voor ons als orthopedagogen nou een werkbaar concept?
Theorie
Oorsprong
➢ Medische wetenschappen begin jaren ’90
➢ Gedacht als doorsnede tussen voorkeur, kunde en evidentie
,Sackett et al. (1996)
Het begrip EBP is besproken en daar houden we ons mee bezig. Meer begrip en inzicht krijgen in
ontwikkeling van het begrip en de invloed op de dagelijkse praktijk. Verdere informatie is in de
hoofdstukken van verplichte literatuur te vinden. EBP is zowel in sociale als maatschappelijke veld
voortgekomen uit Evidence Based Medicine (EBM) en dat hangt ermee samen dat in de geneeskunde
onderzoek naar effectiviteit van interventies al veel langer bestaat dan in het sociale werk in het veld
van gedragswetenschapper. Dat komt omdat ruim voor jaren 90 onderzoek en experimenten
plaatsvonden naar bijv. werkzaamheid van medicijnen en dit betrof vaak onderzoek waar alleen
kleine groepen patiënten waren geïncludeerd en waar soms het onderzoeksdesign niet heel sterk
was. Dit leidde ertoe dat er vaak tegenstrijdige resultaten waren als het om de effectiviteit ging of
soms ook om uitkomsten waarvan men moest zeggen; ja eigenlijk is het toch wel zo dat de
behandeling ineffectief of zelfs schadelijk is. En daarnaast speelde ook een rol dat in de zorg steeds
nieuwe dingen hun intrede deden, zoals begrippen als effectiviteit, de betrouwbaarheid van zorg,
hoe doelmatig zijn we met wat we doen en dat heeft invloed gehad op de organisatie van de zorg
(dus hoe we zorg inrichten). Dit betekende ook dat de autonomie van professionals in de zorg, dat
die tot dan leidend was, dus ik ben dokter en wat ik zeg dat klopt. Dit kwam steeds meer onder druk
te staan. Aantal medische experts hadden zich dit erg aangetrokken en hebben gezegd van; we
moeten die stap maken richting EVM. En dat leidde ertoe dat er in 1994 een oprichting plaatsvond
van de Cochrane Collaboration (C1 genoemd) en die probeerde twee primaire doelen te vervolgen:
1) we willen afspraken maken over wat we een sterk design voor effectonderzoek vonden en 2) dat
er meer onderzoeken die bij kleinere patiëntengroepen plaatsvonden om die veel meer te koppelen
en overkoepelend ernaar te kijken m.b.v. systematische reviews en meta-analyses om te kijken wat
nou eigenlijk de uitkomsten van onderzoek zijn en wat kunnen we eruit afleiden? (komt later nog).
Deze experts hebben ook een definitie gegeven over wat EBM is = vorm van gewetensvolle
oordeelkundig gebruik van huidige beste bewijs uit de klinische zorg. Dit is hun definitie van EBM.
Theorie
In ontwikkeling
➢ Nadruk ligt op een vierde element ‘clinical expertise’
➢ De impact (omvang) van de elementen kan veranderen
➢ Ideaal, niet realiteit
Clinical state and circumstances
Haynes, Devereaux, & Guyatt (2002)
,Bij het gebruik van de definitie van EBM dan zag je 2 basisprincipes terug; we kunnen o.b.v. de
kwaliteit van onderzoekdesigns iets zeggen over de kwaliteit van de uitkomsten en hoe sterk bewijs
eigenlijk is en daarnaast kwamen ze tot de conclusie dat dat niet voldoende is, we hebben ook
behoefte aan de professional in de zorg die o.b.v. kennis voordelen en risico’s kan inschatten en
cliënt hierin kan meenemen zodat we zowel wetenschap als klinische expertise betrekken bij onze
besluitvorming. En natuurlijk is het zo geweest dat wij vanuit sociale wetenschappen en
gedragswetenschappen er met een schuin oog naar gekeken hebben van; hé dat is interessant wat zij
daar doen in de medische wetenschappen en dat betekent voor ons wint in de sociale en
gedragswetenschappen. Dit heeft ertoe geleid dat de theorie verder is ontwikkeld, niet alleen vanuit
ons oogpunt maar ook vanuit medische wetenschappen. Je ziet daarbij dat de nadruk steeds meer is
komen te liggen op de klinische expertise (zie je ook in afbeelding), daarmee wordt bedoeld dat
zowel de praktijk als de ervaring van de individuele behandelaar. Klinische expertise moet ervoor zijn
dat je de klinische toestand en omstandigheden van cliënt meeneemt en ook relevante
onderzoeksgegevens in je beoordeling meeneemt en voorkeuren van cliënt om succesvolle
resultaten te bereiken in de behandeling van jouw cliënten.
Als onderscheidende benadering van de patiëntenzorg gaat EBM uit van twee basisprincipes:
Ten eerste, EBM stelt een hiërarchie van bewijs aan om de klinische besluitvorming te sturen.
Ten tweede is bewijs alleen nooit voldoende om een klinische beslissing te nemen. Besluitvormers
moeten altijd de voordelen en risico's, het ongemak en de kosten in verband met alternatieve
managementstrategieën afwegen en daarbij rekening houden met de waarden en voorkeuren van
hun patiënten.
(Guyatt et al. 2008, 10)
Klinische expertise: zowel de praktijk als de ervaring van de individuele behandelaar.
Klinische expertise moet de klinische toestand en omstandigheden van de patiënt omvatten en in
evenwicht houden, alsmede relevante onderzoeksgegevens, en de voorkeuren en handelingen van
de patiënt om een succesvol en bevredigend resultaat te bereiken.
Theorie
Transitie naar pedagogiek
➢ Ingebed in zijn context
➢ Nadruk op een vijfde element ‘besluitvorming’
➢ Evenwichtige inbreng van de partijen
➢ Proces, niet behandeling
➢ Cliënt wordt herkent in zijn complexiteit en context
, Met schuin oog, beetje jaloezie keken we ernaar en uiteindelijk heeft er een transitie van de EBM
naar de pedagogiek plaatsgevonden en dat is gegaan in een transformatie waarbij wij spreken van
EBP (practice). Practice werd belangrijk gevonden. Het geheel is veel sterker ingebed in de context en
wat erg belangrijk is, is dat nadruk meer kwam te liggen op het element ‘besluitvorming’. Dus je hebt
de context en daarin bevinden zich onderzoeksgegevens, expertise en voorkeur en ervaring van
cliënten en vanuit pedagogiek is hieraan toegevoegd dat inbreng van alle partijen belangrijk is en dat
het om gezamenlijke vorm van besluitvorming gaat en op die manier wordt EBP niet als een vorm
van behandeling gezien maar als een proces, waarin alle elementen in gezamenlijkheid met elkaar
afweegt om tot een besluit te komen. Dit betekent ook dat de cliënt veel sterker wordt herkent in
zijn complexiteit en in de context waarin hij/zij zich bevindt.
• Geen eenduidige definitie EBP
• Verengd en regide gebruik van EBP
• Professionals ervaren EBP als een beperking van handelingsruimte en autonomie
• (o.a. Herben, 2020)
Het is niet zo makkelijk om te zeggen dat het om besluitvorming en evenwichtige inbreng van alle
partijen gaat, want blijkbaar is deze vorm van definitie van EBP geen gemeengoed geworden, want
we zien nog steeds geen eenduidige definitie van EBP. Er zijn dus meerdere definities en dat maakt
ook dat het begrip soms sterk vernauwd en rigide gebruikt wordt. Daardoor gebeurt het ook dat
professionals EBP als iets beknellend ervaren en dat ze vinden dat ze in hun autonomie en
handelingsruimte worden beperkt. Hierboven wat publicaties waarin discussies worden gevoerd en
aan de koppen en commentaar zie je dat het soms best stevige discussie is. Twee publicaties vanuit
wetenschappelijke hoek hebben bijdrage gegeven aan de discussie omtrent EBP en dat is de ene
publicatie vanuit Nederlands Jeugdinstituut. Dat rapport heet ‘Samen lerend doen wat werkt’ en
daarmee is getracht o.b.v. een gezamenlijke denktank van allemaal mensen uit het jeugdveld die zijn
gevraagd opnieuw kritisch te kijken naar begrip EBP en naar bestaande ontwikkelingen in het veld en
gevraagd of we een gezamenlijke visie kunnen formuleren, kunnen we niet gezamenlijk zeggen wat
EBP is en dat we dat kunnen toepassen in de praktijk. Er is een werkagenda uitgerold voor het veld.
Maar parallel in dat jaar verscheen een rapport voor de raad van volksgezondheid en samenleving en
die zeggen; we moeten begrip EBP afschaffen, want er is toch inhoudelijke misvatting en er zijn
tekortkomingen van het concept en we zien dat context niet wordt meegenomen, dus laten we het
maar vervangen door CBP: Context Based Practice. Gelukkig heeft dit geen grote weerklank gehad in
de uitvoeringspraktijk, maar het is belangrijk dat dit opnieuw de discussie omhoog bracht wat we
