Blok 3: ‘Somatoform Disorders’
Samenvatting college 1 “Somatoforme stoornissen” (openingscollege) (10-01-
20)
Deel 1: Introductie Linda
Somatoforme stoornissen
Lichamelijke (somatische) klachten centraal
Hoofdpijn, rugpijn, spierpijn, buikpijn, vermoeidheid, hartkloppingen,
spijsverteringsstoornissen, neurologische symptomen (blindheid, verlamming,
…)
Gepaard met significante beperkingen en distress
Excessieve cognitieve, affectieve en gedragsmatige reactie op de klachten
Medische verklaring klachten= afwezig of niet in verhouding
Één of meerdere lichamelijke klachten kunnen centraal staan
Belangrijke punten
Exacte prevalentie voor hele groep moeilijk te benoemen:
Naar schatting: 15% -25% algemene populatie
50% huisarts bezoeken: medisch niet verklaarbare somatische klachten; bij
meerderheid verdwijnen klachten na geruststelling door arts
Voor specifieke subcategorieën eigen prevalentie (zie taken)
Aanzienlijk lijden voor patiënt
Diagnose = lang en moeilijk traject: via huisarts of medisch specialist
(revalidatiearts, anesthesist,…)
Langdurig ervaren van lichamelijke klachten en daaraan gerelateerde
beperkingen
Effect op sociale leven : privé en professioneel
Comorbiditeitmet bv. depressie, angsten etc…
Ook: Stigmatisering, onbegrip, frustratie
Doelstellingen blok
Inzicht krijgen in het veld van somatoforme en gerelateerde stoornissen
Classificatie en diagnostiek:
DSM5 (maar ook notie van DSM IV en andere classificatiesystemen, vb.
ICD10)
Bestuderen somaticsymptomdisorders a.d.h.v. subcategorieën:
exemplarische voorbeelden waarbij specifieke somatische klacht centraal
staat (vb., pijn, vermoeidheid)
Behandelmogelijkheden
Verklaringsmodellen etiologie en voortbestaan
Bio Psycho Sociale benadering: Interactie tussen biologische, psychologische
en sociale factoren
Inzicht en verbanden versus “rijtjeskennis”
Somatoforme Stoornissen in DSM 5
,DSM 4: hoofdstuk “somatoform disorders”
2013 DSM 5 “somatic symptom and related disorders”
Niet langer nadruk op medisch onverklaarbare klachten maar op cognitieve,
affectieve en gedragsmatige respons
Samenvoeging subcategorieën
Verplaatsing stoornissen tussen hoofdstukken
Hypochondrie, Bodily Dysmorphic disorder
Toevoeging “Related disorders”
Conversie-stoornis, factituous disorder, Ziekteangststoornis (illness anxiety
disorder = IAD).
Structuur Periode 3
8 weken: tentamen in week 8 (06/03)
Ochtend: somatoforme stoornissen: 5 Colleges; 7 Onderwijsgroepsbijeenkomsten; 2
interactieve colleges met workshop karakter (week 4&6)
Namiddag: Training Systeemtherapie (MHS4520)
Namiddag trainingsgroepen
Student portal voor rooster, indeling, updates etc.
Coördinator: Natalja Sarneel
Onderwerpen
Taak 1 somatoformestoornissen/somatic symptom disorder:
Definiëring en begrenzing van somatoformestoornissen: classificatie DSM
Overkoepelend verklaringsmodel: Bio-Psycho-Sociale model
Colleges: verbredend en verdiepend
Workshops: Conversie & treatment techniques: theorie + praktische oefeningen
,Literatuur
Course manual: tips handboeken, beschikbaar in de bibliotheek
Student portal > Resources > Reference List: aanbevolen literatuur per taak
Artikels, Theorieën, Etiologie
Treatment studies
Experimentele studies: mechanismen, predictievefactoren etc.,
Veel bronnen! Er bestaat overlap Lees gericht! Doel = beantwoorden leerdoelen
Aanwezigheid
OWG: max 2 keer missen, afmelden (tutor)
Colleges; Workshops: geen registratie
Externe gastdocenten : experts: clinici en/of onderzoekers uit het werkveld
Aantal colleges gaan in op topics die NIET rechtstreeks in de taken aan bod komen
Collegestof = tentamenstof
Varia
Student Portal – Course book – Reference list – Announcements – Sheets colleges
NA afloop van het college
Bloktoets Vrijdag 6 maart: 8 a 10 essay vragen; meestal opgedeeld ( a,b,c,...)
Literatuur taken en collegestof
Tutorials: voor- en nabespreking; beantwoording van leerdoelen; samenwerking
medestudenten (verdeling literatuur) , niet enkel ”opdrammen”, maar in discussie
focussen op inzicht, parallellen en verschillen tussen bronnen en taken
, Deel 2: College Reinier: Engel’s kritiek op het medische model in de
gezondheidszorg en een inleiding op de systeemtheorie
Kritiek op medisch model
Observationes Medicae (1666/1676): Wat is geneeskunde? En hoe moet ze
bedreven worden?
Belang van goed classificatiesysteem
Goed classificatiesysteem: weerspiegelt de orde van de werkelijkheid.
Inspiratie bij toenmalig biologisch classificatiesysteem, want ziekten zijn soorten
zoals de koolmees en het madeliefje soorten zijn:
Wij vinden dat er redenen om deze ziekte, de vierdaagse koorts, een soort te
noemen, die identiek zijn aan de redenen die we hebben om een bepaalde
plantengroep een soort te noemen.
Gezondheidszorg gedomineerd door medisch model:
Definitie van Gezond = niet ziek
Categoraal model = Alles of niets: half ziek kan niet
Kwetsbaarheid vaak pas achteraf te bepalen
Kennis van “Niet ziek” wordt bepaald door de conceptuele modellen waarop deze
kennis is gebaseerd.
Kennis van (niet) ziek gebaseerd op “Mind- Body” dichotomie
“Niet ziek” gedefiniëerd op basis van:
1. Biofysica
2. Biochemie
Afwijkingen in biochemie of biofysica van individu leiden tot diagnose.
Behandeling gestart om diagnose te verhelpen.
Geen behandeling om mens te helpen
Grote nadruk op lichamelijke parameters van ziek/gezond zijn
(Somatische maar ook psychiatrische) patiënt behandelen in soort van “totale
institutie” los van eigen omgeving
Patiënt moet eigen identiteit inleveren en de rol van “zieke” aannemen
Veel schommelingen in gezondheid van patiënt niet verklaarbaar met categoraal
medisch model.
Beleving van klacht wordt buiten beschouwing gelaten. Elke “blinde darm
ontsteking” is identiek. Dit blijkt empirisch onjuist.
Zoeken naar paradigma’s Empirische basis noodzakelijk
Systeemtheorie
Ludwig von Bertalanffy: opkomst van de systeemtheorie
Oorspronkelijk biologische theorie
Noodzakelijke empirische basis voorhanden
Overal in de levende natuur vindt men stelsels van afhankelijke en samenhangende
elementen, die:
Aan dezelfde wetmatigheden gehoorzamen
Op hun beurt uit kleinere stelsels bestaan
Deel uitmaken van grotere stelsels
Eigenschappen van systemen
